Alevilikte Kadın Erkek Eşitliği Söylemine Eleştirel Bir Yaklaşım

Yıl 2014, Sayı: 28, 27 - 42, 30.12.2014

Nimet Okan

https://doi.org/10.1501/antro_0000000301

Cited By: 3

Öz

Alevilikte yaygın olarak kabul edilen kadın erkek eşitliği söylemi Alevilikteki toplumsal cinsiyet algısının çerçevesini oluşturmaktadır. Alevilikte cinsiyetler arası eşitlik iddiası Alevi inancının önemli bir özelliği olarak kabul edilmekte, bu iddia çeşitli gerekçelerle savunulmaktadır. Örneğin cem ritüeli sırasında kadın ve erkeğin cinsiyetlerinden soyutlanarak yani “can” olarak aynı mekânı paylaşmaları Alevilikteki kadın erkek eşitliği söyleminin önemli göstergesi olarak benimsenmekte, “Alevilikte kadın-erkek eşittir” iddiası, tarihsel kişilikleriyle öne çıkan bazı kadın figürler aracılığıyla temellendirilmektedir. Alevilikle ilgili birçok yayında kadının toplumsal cinsiyet kimliği eleştirel bir çözümlemeye tâbi tutulmaksızın, topluluk kimliğinin ayırt edici bir özelliği olarak sunulmaktadır. Ancak Alevilikte kadının konumuna ilişkin olarak “idealize edilenle” “yaşanan” arasındaki farklılaşma, Alevi kadının dinsel yaşam içindeki konumundan gündelik yaşamının ayrıntılarına dek nüfuz edebilecek çalışmalarla anlaşılabilecektir

Anahtar Kelimeler

Alevilik, toplumsal cinsiyet, kadın erkek eşitliği

A Critical Approach to Woman and Man Equality Rhetoric in Alawism

Öz

The rhetoric of equality of women and men which is generally acknowledged in Alawite order constitutes the frame of perception of gender in Alawite order. The assertion of women and men equality is accepted as the main feature of Alawite belief and advocated with various reasons. For instance, it is admitted as an important indicator that men and women during the Cem (gathering) ritual share the same place as “can” which means leaving genders aside but pure soul. The proclamation that “women and men are equal” is grounded through certain historical female figures in Alawite order. In many studies, gender of woman is presented as a distinctive feature of communal identity without any critical analysis. Nonetheless the differentiation between the “idealized status” of woman and “reality” in Alawite order could be grasped by means of such studies that would infiltrate into the Alawite women’s position in religious life and everyday life.

Anahtar Kelimeler

Alawism, gender, equality of woman and man

Kaynakça

• Aytekin, S. (1957). Hüsniye, Ankara: Emek Basım-Yayın Evi.
• Bozkurt, F. (1993). Aleviliğin Toplumsal Boyutları, Ankara: Tekin Yayınevi.
• Bahadır, İ. (2004). Alevi-Bektaşi Kadın Dervişler, Köln: Alevi-Bektaşi Kültür Enstitüsü Yayınları.
• Berktay, F. (1996). Tektanrılı Dinler Karşısında Kadın, İstanbul: Metis Yayınları.
• Çamuroğlu, R. (1992). Tarih, Heterodoksi ve Babailer, İstanbul: Metis Yayınları.
• Erseven, İ. C. (1994). “Alevi-Bektaşilikte Kadın ve Feminizm”, Alevilik Üstüne Ne Dediler, Der. Cemal ùener, İstanbul: Ant Yayınları, 72-83.
• Gölpınarlı, A. (1977). Tasavvuf’tan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılâp ve Ata Kitabevleri.
• Kandiyoti, D. (1997). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar, İstanbul: Metis Yayınları.
• Kenanoğlu, A., Onarlı, İ. (2003). Hubyar Sultan Ocağı ve Beydili Sıraç Türkmenleri, İstanbul: Hubyar Sultan Kültür ve Tanıtma Derneği Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mélikoff, I. (1998). Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe, (Çev. Turan Alptekin), İstanbul: Cumhuriyet Kitap Kulübü.
• Mutluer, N. (2008). “Türkiye’de Cinsiyet Hallerinin Sınırları”, Cinsiyet Halleri Türkiye’de Toplumsal Cinsiyetin Kesişim Sınırları, Der. Nil Mutluer, İstanbul: Varlık Yayınları, 14-30.
• Ocak, A. Y. (1996). Türk Sufîliğine Bakışlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Seyman, Y. (2001). “Alevi-Bektaşi Geleneğinde Kadın ve Günümüz Sosyal Yaşamında Yeri”, Uluslararası Anadolu İnançları Kongresi Bildirileri, Ankara: ERVAK Yayınları.
• ùafak, B. (2003). “Toplumsal Cinsiyet”, Kudret Emiroğlu ve Suavi Aydın (Haz.), Antropoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 803- 805.
• ùeriati, A. (2006). Fatıma Fatımadır, İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Temren, B. (1999). “Bektaşi ve Alevi Kültüründe Kadın”, I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyum Bildirileri, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi.
• Vorhoff, K. (1999). “Söylemde ve Hayatta Alevî Kadınına Kısa Bir Bakış”, İsmail Kurt ve Seyid Ali Tüz (Haz.), Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla Alevilik, Bektaşilik, Nusayrilik, İstanbul: Ensar Neşriyat, 251-263.
• Yalçınkaya, A. (1996). Alevilikte Toplumsal Kurumlar ve İktidar, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
• Yılmaz, O. (2009). Sıraçlar (Anşabacılı ve Hubyarlı) Beydili Alevî Türkmenleri, Zile: Veni Vidi Vici Yayınevi. s