Derekutuğun Yerleşimi Arkeozoolojik Çalışmaları Işığında Hayvan Kalıntılarının Tartılmasının Önemi

Yıl 2019, Sayı: 38, 118 - 125, 20.12.2019

Can Yümni Gündem

https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.630376

Öz

Bu çalışmanın iki ayrı konu başlığı bulunmaktadır. İlk olarak Arkeozoolojik çalışmalarda hayvan kalıntılarının neden tartılması gerektiği tartışılmış, ikinci olarak ise bu metodun önemini gösterebilmek için Prof. Dr. Ünsal Yalçın’ın kazı başkanlığında yürütülmüş Derekutuğun Madenci Yerleşimi’nin Arkeozoolojik çalışmalarından örnek verilmiştir. Bu araştırma yalnızca Derekutuğun Yerleşimi’nden çıkarılan İlk Tunç Çağ III (İTÇ III) katmanlarına ait hayvan kemiklerinin incelenmesi üzerinedir. Çorum İl sınırları içinde yer alan Derekutuğun bir madenci yerleşimi olup, yakında bulunan bakır cevherinin günümüzden 4.000 sene önce madenciler tarafından çıkarılıp sonra işlendiği bir yerdir. Bakır cevheri çıkarmak ve işlenmesi için kurulmuş olan bu yerleşimde yaşamış insanların kırmızı et tüketme alışkanlıklarını anlamak aslında Anadolu arkeolojisi için bir ilk olmuştur. Madenciler kırmızı et ihtiyaçlarını eşit ağırlıkta sığır ve domuzdan tedarik ederken, koyun üçüncü sıradadır. Bu sonuçlar yakındaki Derekutuğun’nun çağdaşı olan Boğazköy yerleşimindeki hayvan bağlı ekonomisi ile çok keskin zıtlıklar göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Arkeozooloji, Derekutuğun, Hayvan Kemiği, arkeozoolojide tartı yöntemi, Geçim Ekonomisi, Madenci Diyeti

Teşekkür

Derekutuğun yerleşim yerinin hayvan kemiklerini çalışılması için beni ve ekibimi davet eden Prof. Dr. Ünsal Yalçın’a çok teşekkür ederim. Bize her konuda yardımcı olan Çorum Müzesi Müdürü Sayın Metin Çakar’a ve çalışma arkadaşlarına da ayrıca teşekkür ederim.

The Importance of Weighing Faunal Remains in the Light of Archaeozoological Research of Derekutuğun Settlement

Öz

There are two main topics of this study. One is the importance of weighing the animal bones for the archaeozoological studies, and the other one is, in order to demonstrate the importance of this method, the study on archaeozoological material from the Derekutuğun Miner Settlement excavation directed by Prof. Dr. Ü. Yalçın. This research discusses only the examination of the animal bones from the Early Bronze Age III (EBA III) levels of the Derekutuğun Settlement. Derekutuğun, located within the borders of Çorum Province, was a former miner settlement and is a place where the nearby copper ore was extracted and processed by these miners 4,000 years ago. Understanding the habits of red meat consumption of the people who lived in this settlement, which was established intentionally for extracting and processing copper ore, is the first time for the Anatolian Archaeology. Miners supply their red meat demands from cattles and pigs of equal weight, while the sheep was their third choice. These results show sharp contrasts with the animal-based economy of Boğazköy, which is contemporary and very close to Derekutuğun.

Anahtar Kelimeler

Archaeozoology, Derekutuğun, animal bones, weighing method in archaeozoology, prehistorical animal based economy, miner's diet

Kaynakça

• Fisher, J. W. (1995). Bone surface modifications in zooarchaeology. Journal of Archaeological Method and Theory, 2(1), 7-68. DOI: 10.1007/BF02228434
• Gündem, C. Y. (2010). Animal Based Economy in Troia and the Troas during The Maritime Troia Culture (c. 3000-2200 BC.) and a General Summary for West Anatolia (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Eberhard Karls Universität Tübingen, Almanya.
• Gündem, C. Y. (2015). Arkeozooloji Biliminin Arkeoloji Dünyasındaki Önemi Bölüm I. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 5(1), 125 -138.
• Hillson, S. (1986). Teeth. Cambridge: Cambridge University Press.
• Hillson, S. (1992). Mammal Bones and Teeth: an Introductory Guide to Methods of Identification. London: Institute of Archaeology, University College London.
• Kubasiewicz, M. (1956). O metodyce badan wykopaliskowich szczatkow Kostynch zwierzecych [Hayvan kalıntılarının araştırılması metodolojisi üzerine]. Materialy Zachodnio-Pomorskie, 2, 235-244.
• O’Connor, T. P. (2000). The Archaeology of Animal Bones. Stroud: Sutton Publishing.
• Payne, S. (1973). Kill-off Patterns in Sheep and Goats: The Mandibles from Aşvan Kale. Anatolian Studies, 23, 281-303. DOI: 10.2307/3642547
• Reitz, E., ve Wing, E. (2008). Zooarchaeology (Cambridge Manuals in Archaeology). Cambridge: Cambridge University Press. DOI: 10.1017/CBO9780511841354
• Schmid, E. (1972). Atlas of Animal Bones. Amsterdam: Elsevier.
• Uerpmann, H. P. (1971). Studien über frühe Tierknochenfunde von der Iberischen Halbinsel. Vol. 2: Die Tierknochenfunde aus der Talayot- Siedlung von S’Illot (San Lorenzo/Mallorca). München: Universität München.
• Uerpmann, H. P. (1973). Animal bone finds and economic archaeology: A critical study of ‘osteo-archaeological’ method. World Archaeology, 4(3), 307-322. DOI: 10.1080/00438243.1973.9979541
• von den Driesch, A. (1976). A Guide to The Measurement of Animal Bones From Archaeological Sites. Cambridge: Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, Harvard University.
• von den Driesch, A. ve Pöllath N. (2004). Vor- und frügeschichtliche Nutztierhaltung und Jagd auf Büyükkaya in Boğazköy-Hattusa, Zentralanatolien [Orta Anadolu Boğazköy-Hattuşa’nın Prehistorya Protohistoryasında Çiftlik Hayvanı Bakımı ve Avı] . Mainz am Rhein: P. von Zabern.
• Yalçın, Ü., ve İpek, Ö. (2011). Derekutuğun Tarih Öncesi Maden Galerileri. 1. Çorum Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu içinde, (s. 65-78). Çorum: T.C. Çorum Valiliği.
• Yalçın, Ü., ve İpek, Ö. (2012). Derekutuğun Tarih Öncesi Maden Galerileri. 2. Çorum Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu içinde, (s. 11-31). Çorum: T.C. Çorum Valiliği.
• Yalçın, Ü., Yalçın, H. G., Ekmen, H., ve İpek, Ö. (2018). Derekutuğun Eski Maden işletmeleri ve Madenci Yerleşmesi 2016 Çalışmaları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 39(3), 573-596.
• Yalçın, Ü., Yalçın, H. G., Maass, A., ve İpek, Ö. (2015). Derekutuğun Tarih Öncesi Bakır İşletmeleri. Ü. Yalçın ve H.-D. Bienert (Ed.) içinde, Kültürlerin Köprüsü Anadolu: Türk-Alman Eskiçağ Bilimlerinde Güncel Bilimsel Araştırmalar ve Yeni Bakış Açıları Uluslararası Sempozyumu Kitabı (s. 147-184). Bonn: Deutsches Bergbau-Museum.