NATURE EDUCATION AND SUSTAINABILITY PERSPECTIVE: THE CASE OF TÜBİTAK 4004 SUSTAINABLE NATURE JOURNEY FOR ECOKIDS-3

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 126 - 150, 30.12.2025

Mehmet Coşkun , Mahmut Selvi

https://doi.org/10.35346/aod.1746452

Öz

The global climate crisis and environmental degradation, as underscored at the COP28 and COP29 summits, have amplified the necessity for sustainable education models. Children gaining environmental awareness at an early age and strengthening their relationship with nature plays an important role in the formation of sustainable living habits. In this context, this study aims to examine the effects of nature-based environmental education applied to middle school students within the scope of the “Ekokids-3 for Sustainable Nature Journey” (123B679) project, carried out with the support of TÜBİTAK 4004.
The study group comprised 30 sixth-grade students in the province of Mersin at the end of the 2023–2024 academic year who These participants had relocated to the region following the earthquake and were enrolled in transported education (taşımalı eğitim) services. A total of 28 activities, enriched with methods such as experiments, augmented reality (AR), scientific field trips, nature observation, computational thinking, creative drama, and gamification, were mplemented over a five-day (40-hour) period.
Four validated measurement instruments were utilized to assess changes in students' environmental interest and motivation, their level of environmental knowledge, and their acquisition of 21st-century skills, including problem-solving, communication, and collaboration. Quantitative data were analyzed within a quasi-experimental pre-test/post-test framework. A paired-samples t-test was applied to scales exhibiting parametric characteristics, while the Wilcoxon signed-rank test was used for the non-normally distributed Environment and Human Achievement Test. Six months post-intervention, a follow-up form consisting of open-ended questions was administered to examine the program's retention; the qualitative data obtained were analyzed descriptively, and student responses were summarized with percentages and frequency values. The findings showed that the implemented education program resulted in significant increases in students' environmental interest and motivation and revealed marked improvements in 21st-century skills such as problem solving, communication, and collaboration. Furthermore, the results from the Environment and Human Achievement Test revealed a statistically significant increase in students' environmental knowledge levels. Moreover, the follow-up study demonstrated that the knowledge and skills acquired during the training were largely retained, and participants continued to practice pro-environmental behaviors, such as recycling, in their daily lives.
This interdisciplinary and nature-based educational approach has been found to be effective in developing students' environmental awareness, motivation, and 21st-century skills; it has been concluded that similar programs should be adapted to different age groups and disseminated.

Anahtar Kelimeler

Sustainability , Environmental Education , Recycling

Proje Numarası

123B679

DOĞA EĞİTİMİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK PERSPEKTİFİ: TÜBİTAK 4004 SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA YOLCULUĞU İÇİN EKOKIDS-3 ÖRNEĞİ

Öz

Küresel iklim krizi ve çevresel bozulmalar, COP28 ve COP29 zirvelerinde de vurgulandığı üzere sürdürülebilir eğitim modellerine duyulan ihtiyacı artırmıştır. Çocukların erken yaşlarda çevre bilinci kazanmaları ve doğayla kurdukları ilişkinin güçlenmesi, sürdürülebilir yaşam alışkanlıklarının oluşmasında önemli bir yere sahiptir. Bu doğrultuda yürütülen bu çalışma, TÜBİTAK 4004 desteğiyle gerçekleştirilen “Sürdürülebilir Doğa Yolculuğu için Ekokids-3” (123B679) projesi kapsamında ortaokul öğrencilerine uygulanan doğa temelli çevre eğitiminin etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır.
Araştırmanın çalışma grubunu, 2023–2024 eğitim-öğretim yılı sonunda Mersin ilinde öğrenim gören, deprem sonrası bölgeye yerleşmiş ve taşımalı eğitim alan 30 altıncı sınıf öğrencisi oluşturmuştur. Program kapsamında deney, artırılmış gerçeklik, bilimsel gezi, doğa gözlemi, işlemsel düşünme, yaratıcı drama ve oyunlaştırma gibi yöntemlerle zenginleştirilmiş toplam 28 etkinlik, beş günlük (40 saatlik) bir süreçte uygulanmıştır.
Öğrencilerin çevresel ilgi ve motivasyonlarındaki değişimi, çevre bilgisi düzeylerini ve problem çözme, iletişim ile iş birliği gibi 21. yüzyıl becerilerine yönelik kazanımlarını değerlendirmek amacıyla güvenirliği test edilmiş dört farklı ölçme aracı kullanılmış; Nicel veriler ön test–son test yarı deneysel desen çerçevesinde analiz edilmiş; parametrik özellik gösteren ölçeklerde bağımlı örneklemler için t-testi, normal dağılım göstermeyen Çevre ve İnsan Başarı Testi için ise Wilcoxon işaretli sıralar testi uygulanmıştır. Uygulamanın altı ay sonrasında programın kalıcılığını incelemek amacıyla açık uçlu sorulardan oluşan bir izleme formu uygulanmış; elde edilen nitel veriler betimsel olarak çözümlenmiş ve öğrenci yanıtları yüzde ve frekans değerleriyle özetlenmiştir. Bulgular, gerçekleştirilen eğitim programının öğrencilerin çevresel ilgi ve motivasyonlarında anlamlı artışlar sağladığını; problem çözme, iletişim ve iş birliği gibi 21. yüzyıl becerilerde belirgin gelişmeler ortaya koyduğunu göstermiştir. Çevre ve İnsan Başarı Testi sonuçları ise öğrencilerin çevresel bilgi düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir artış olduğunu ortaya koymuştur.
Ayrıca izleme çalışması, öğrencilerin eğitim sürecinde edindikleri bilgi ve becerilerin büyük ölçüde sürdüğünü ve geri dönüşüm gibi çevresel davranışları günlük yaşamlarında devam ettirdiklerini göstermiştir. Disiplinlerarası ve doğa temelli bu eğitim yaklaşımının öğrencilerin çevreye yönelik farkındalık, motivasyon ve 21. yüzyıl becerilerini geliştirmede etkili olduğu görülmüş; benzer programların farklı yaş gruplarına uyarlanarak yaygınlaştırılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik , Çevre Eğitimi , Geri Kazanım

Etik Beyan

Bu çalışma, bilimsel araştırma ve yayın etiğine uygun olarak yürütülmüştür. Katılımcılardan gönüllü ve bilgilendirilmiş onam ve muffakatname alınmış; araştırma sürecinde insan haklarına, gizliliğe ve verilerin korunmasına azami özen gösterilmiştir.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

123B679

Teşekkür

Bu çalışma, TÜBİTAK 4004 Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları Programı kapsamında desteklenen “Sürdürülebilir Doğa Yolculuğu için Ekokids-3” (Proje No: 123B679) isimli proje kapsamında yürütülmüştür. Bu değerli desteklerinden dolayı TÜBİTAK’a teşekkür ederiz. Ayrıca, projeye katılan tüm öğrencilere, eğitmenlere ve uygulama sürecinde katkı sağlayan kurumlara teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Akay, C. (2013). Ortaokul öğrencilerinin TÜBİTAK “4004 Yapıyorum Öğreniyorum Yaz Bilim Okulu” projesi sonrası bilim kavramına yönelik görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 1–12. https://doi.org/10.17860/efd.81087
• Akbaşlı, S. (2018). The evaluation of nature education training. International Online Journal of Education and Teaching, 5(2), 295–311.
• Atila, M., & Doğar, Ç. (2016). Doğa eğitimi etkinliklerinin öğrenci başarısına etkisi. Eğitim ve Bilim, 41(187), 23–37.
• Avcı, E., Özenir, Ö. S., Kurt, M., & Atik, S. (2015). TÜBİTAK 4004 doğa eğitimi ve bilim okulları kapsamında ortaokul öğrencilerine yönelik gerçekleştirilen “Bizim Deniz Akdeniz” projesinin değerlendirilmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 312–333.
• Ballantyne, R., & Packer, J. (2009). Introducing a fifth pedagogy: experience‐based strategies for facilitating learning in natural environments. Environmental Education Research, 15(2), 243–262. https://doi.org/10.1080/13504620802711282
• Bento, G., & Dias, G. (2017). The importance of outdoor play for young children’s healthy development. Early Child Development and Care, 187(5–6), 733–747.
• Berman, M. G., Jonides, J., & Kaplan, S. (2008). The cognitive benefits of interacting with nature. Psychological Science, 19(12), 1207–1212. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.2008.02225.x
• Buluş-Kırıkkaya, E., İnal-Kızıltepe, A., & Çelikler, D. (2011). Sınıf dışı öğrenme ortamlarının öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 45, 98–112.
• Bülbül, S. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre etiği algıları üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Cappellaro, E., Ünal Çoban, G., Akpınar, E., Yıldız e. ve Ergin, Ö. (2011). Yetişkinler için yapılan uygulamalı çevre eğitimine bir örnek: Su farkındalığı eğitimi. Türk Fen Eğitimi Dergisi (Journal of Turkish Science Education), 8 (2), 157-173.
• Cui, X., & Yang, X. (2022). Nature exposure and children's well-being: A systematic review. Journal of Environmental Psychology, 80, 101762.
• Çiçek-Şentürk, Ö. (2020). Argümantasyon destekli eğitici çizgi romanların öğrencilerin çevreye yönelik ilgi, motivasyon ve akademik başarılarına etkisi ile öğrenci deneyimleri (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Dede, C. (2010). Comparing frameworks for 21st century skills. In J. Bellance, & R. Brandt (Eds.), 21st century skills: Rethinking how students learn (pp. 51-76). Bloomington, IN: Solution Tree Press
• Demir, H. & Kose, M. (2022). Effects of STEM activities in nature on students' environmental attitudes, STEM career interests, and engineering perceptions. Journal of Education in Science, Environment and Health (JESEH), 8(4), 347-364. https://doi.org/10.55549/jeseh.1193700
• Dresner, M., & Gill, M. (1994). Environmental education at summer nature camp. The Journal of Environmental Education, 25(3), 35–41.
• Erdoğan, M., & Özsoy, A. M. (2007). Graduate students’ perspectives on the human and environment relationship. Journal of Turkish Science Education, 4(2), 21-30.
• Erdoğan, M. (2011). The effects of ecology-based summer nature education program on primary school students’ environmental knowledge, environmental affect and responsible environmental behavior. Educational Sciences: Theory & Practice, 11(4), 2233–2237.
• Ernst, J., & Monroe, M. (2004). The effects of environment‐based education on students’ critical thinking skills and disposition toward critical thinking. Environmental Education Research, 10(4), 507–522.
• Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, 65(66), 1–13.
• Esringü, A., Yıldız, M., & Taşkın, D. (2021). Doğa eğitimi projelerinin çevresel farkındalık üzerindeki etkisi. Eğitim ve Çevre Dergisi, 6(2), 74–91.
• Feyzioğlu, B., Özenoğlu-Kiremit, H., Öztürk-Samur, A., & Aladağ, E. (2012). YİBO’lar doğal ortamda bilimsel düşünüyor. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 65–74.
• Flogaitis, E., & Agelidou, E. (2003). Kindergarten teachers’ conceptions about nature and the environment. Environmental Education Research, 9(4), 461–478. https://doi.org/10.1080/1350462032000126113
• Howe, R. W., & Disinger, J. F. (1988). Teaching environmental education using outdoor experiences. The Journal of Environmental Education, 19(2), 10–15.
• Keleş, Ö., Uzun, N., & Uzun, F. V. (2010). Öğretmen adaylarının çevre bilinci, çevresel tutum, düşünce ve davranışlarının doğa eğitimi projesine bağlı değişimi. Electronic Journal of Social Sciences, 9(32), 384–401.
• Kıyıcı, F. B., Yiğit, E. A., & Darçın, E. S. (2014). Doğa eğitimi ile öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerindeki değişimin ve görüşlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-27.
• Leeming, F. C., Dwyer, W. O., Porter, B. E., & Cobern, M. K. (1993). Outcome research in environmental education. The Journal of Environmental Education, 24(4), 8–21.
• Littledyke, M. (2008). Science education for environmental awareness: Approaches to integrating cognitive and affective domains. Environmental Education Research, 14(1), 1–17. https://doi.org/10.1080/13504620701843301
• Louv, R. (2019). Doğadaki son çocuk (C. Temürcü, Çev.). Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Makki, M. H., Abd-El-Khalic, F., & Boujaoude, S. (2003). Lebanese secondary school students’ Environmental Knowledge and Attitudes, Environmental Education Research, 9(1), 21- 33.
• Mete, G. (2021). Ortaokul öğrencilerine yönelik 21. yüzyıl becerileri ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sosyal Bilimler Dergisi, 8(51), 196–208.
• Monroe, M. C., Plate, R. R., Oxarart, A., Bowers, A., & Chaves, W. A. (2019). Identifying effective climate change education strategies: A systematic review. Environmental Education Research, 25(6), 791–812.
• Oğurlu, İ. ve Türkoguz, S. (2017). Üç Doğa Eğitim Projesinin Katılımcılar Üzerindeki Etkilerinin Nitel ve Nicel Olarak Değerlendirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 529-555. https://doi.org/10.14686/buefad.292778
• Palmer, J. (1998). Environmental education in the 21st century: Theory, practice, progress and promise. Routledge.
• Palmerg, J., & Kuru, J. (2000). Outdoor education's impact on environmental attitudes. Scandinavian Journal of Educational Research, 44(1), 83–98.
• Soga, M., & Gaston, K. J. (2016). Extinction of experience: The loss of human–nature interactions. Frontiers in Ecology and the Environment, 14(2), 94–101.
• Soga, M., Yamaura, Y., Koike, S., & Gaston, K. J. (2018). A global decline in the frequency of people visiting nature. Biological Conservation, 227, 10–19.
• Sontay, G., Arslan, M., & Şahin, F. (2016). Çevre eğitimi ve sürdürülebilir kalkınma üzerine bir inceleme. Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Dergisi, 5(1), 15–27.
• Tatlı, Z., & Eroğlu, A. (2021). Doğa eğitimi uygulamalarının akademik başarıya etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 19(4), 345–362.
• Zhang, W., Goodale, E., & Chen, J. (2014). How contact with nature affects children’s biophilia, biophobia and conservation attitude in China. Biological Conservation, 177, 109–116.. Biol. Conserv. 177, 109–116.