Agitation and the Construction of Political Subjectivity: Umit Ozdag’s Speeches in the Context of Adorno’s Analysis of Fascism

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 287 - 326, 30.06.2024

Buğrahan Demirci

https://doi.org/10.53376/ap.2024.11

Öz

Adorno carried out a socio-psychological analysis of Martin Luther Thomas, an agitator who preached in church and radio in the USA in the 1930s. In this study, the discourses of Victory Party Chairman Umit Ozdag between August 26, 2021 and June 6, 2023 are analyzed in the context of the concept of neo-fascism with the socio-psychological methodology proposed by Adorno. Ozdag’s tweets, live broadcast speeches, short films, and constituent texts related to his party were included in the study. The study aims to show the psychological techniques with which Ozdag constructs his rhetoric and to discuss them in an ideological context. Adorno, who identified more than thirty psychologically-based techniques, divided agitational speech, which functions with various strategies in line with the framework of analysis he developed, into four main themes: “The personal element, Thomas’s method, the religious medium and ideological bait”. In this study, Ozdag’s specific political rhetoric is analyzed under Adorno’s first two headings and in the context of his 10 techniques: “Lone wolf, emotional release, persecuted innocence, indefatigability, a great little man, if only you knew, dirty linen, tingling back-bone, last hour and exactitude of error”. As a result of the study, it was concluded that Ozdag tends to adopt a style of politics that utilises irrational elements by emphasising certain personality traits such as sincerity, courage, and enthusiasm, and to determine the method itself as the goal rather than the content. In the context of neo-fascism, it has been revealed that the discourses related to ethno-pluralism and the right to difference approaches have been put forward as the main defense of its policy towards asylum seekers.

Anahtar Kelimeler

Umit Ozdag, Neo-Fascism, Populism, Agitation, Propaganda

Ajitasyon ve Siyasal Öznelliğin İnşası: Adorno’nun Faşizm Analizi Bağlamında Ümit Özdağ’ın Konuşmaları

Öz

Adorno, 1930’larda ABD’de kilise ve radyoda vaaz veren bir ajitatör olan Martin Luther Thomas’a yönelik olarak sosyo-psikolojik bir çözümle gerçekleştirmiştir. Bu çalışmada, Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ’ın 26 Ağustos 2021 ve 6 Haziran 2023 tarihleri arasında ortaya koyduğu söylemler, yeni faşizm kavramı bağlamında, Adorno’nun önerdiği sosyo-psikolojik metodolojiyle çözümlenmiştir. Özdağ’ın tweet’leri, canlı yayın konuşmaları, çektirdiği kısa filmler ve parti manifestosu araştırmaya dâhil edilmiştir. Çalışmada, Özdağ’ın retoriğini hangi psikolojik tekniklerle kurduğunu göstermek ve bunları ideolojik bağlamda tartışmak amaçlanmıştır. Otuzu aşkın psikolojik temelli teknik belirleyen Adorno, geliştirdiği analiz çerçevesi doğrultusunda çeşitli stratejilerle iş gören ajitatif konuşmayı dört ana temaya ayırmıştır: “Kişisel unsur, Thomas’ın yöntemi, din aracı ve ideolojik tuzak”. Bu çalışmada, Özdağ’ın özgül siyasal belagatı, Adorno’nun ilk iki başlığı altında ve 10 tekniği bağlamında incelenmiştir: “Yalnız kurt, duyguları salıverme, zulmedilen günahsız, yorulmazlık, yüce küçük adam, bir bilseniz, kirli çamaşır¸ tüyleri ürpertme, an meselesi ve yanılgının kesinliği”. Çalışmanın sonucunda Özdağ’ın samimiyet, cesaret, coşku gibi belirli kişilik özelliklerini öne çıkararak irrasyonel unsurlardan yararlanan bir siyaset yapma biçimini benimsemeye ve içerikten ziyade yöntemin kendisini amaç olarak belirlemeye eğilimli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yeni faşizm bağlamında ise etnik çoğulculuk ve farklılık hakkı yaklaşımlarıyla ilişkili söylemleri, sığınmacılara yönelik izlediği siyasetin temel savunusu olarak öne sürdüğü ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ümit Özdağ, Yeni Faşizm, Popülizm, Ajitasyon, Propaganda

Kaynakça

• Adorno, Theodor (2000), The Psychological Technique of Martin Luther Thomas’ Radio Addresses (Stanford ve California: Stanford University Press).
• Adorno, Theodor (2002a), “The Stars Down to Earth: The Los Angeles Times Astrology Column”, Crook, Stephen (Der.), The Stars Down to Earth and Other Essays on The Irrational in Culture (London ve New York: Routledge): 46-171.
• Adorno, Theodor (2002b), “Research Project on Anti-Semitism: Idea of the Project”, Crook, Stephen (Der.), The Stars Down to Earth and Other Essays on The Irrational in Culture (London ve New York: Routledge): 181-218.
• Adorno, Theodor (2005), “Freudian Theory and the Pattern of Fascist Propaganda”, Bernstein, Jay, M. (Der.), The Culture Industry (London ve New York: Routledge): 132-158.
• Adorno, Theodor ve Max Horkheimer (2010), Aydınlanmanın Diyalektiği (İstanbul:Kabalcı Yayınevi) (Çev. Nihat Ülner ve Elif Öztarhan Karadoğan).
• Adorno, Theodor, (2023), “Faşizm ve Propaganda: Martin Luther Thomas’ın Radyo Söylevlerinde Uyguladığı Psikolojik Teknik”, Faşizm ve Propaganda (İstanbul: Sel) (Çev. Müge Çavdar).
• Adorno, Theodor, Else Frenkel-Brunswik, Daniel Levinson ve Nevitt Sanford (1950), The Authoritarian Personality (New York: Harper & Brothers).
• Anadolu Ajansı (2021), “İstanbul Milletvekili Ümit Özdağ İYİ Parti’den İstifa Etti”, https://www.aa.com.tr/tr/politika/istanbul-milletvekili-umit-ozdag-iyi-partiden-istifa-etti/2164310 (23.06.2024).
• Bar-On, Tamir (2007), Where Have All The Fascists Gone? (London ve New York: Routledge).
• Bar-On, Tamir (2019), “Fransız Yeni Sağı ve Etnik Çoğulculuk Üzerine”, Perspektif, 278: 50-54.
• BBC News Türkçe (2022a), “Ümit Özdağ'ın Hatay’a Girişine İzin Verilmedi”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-61950051 (23.06.2024).
• BBC News Türkçe (2022b), “Türkiye’de Son 10 Yılda Düzenlenen Büyük Saldırılar”, https://www.bbc.com/turkce/articles/clmgndprxg8o (23.06.2024).
• BBC News Türkçe (2023a), “Ümit Özdağ: MHP’den Zafer Partisi’ne Uzanan, Milliyetçi Siyasette Bir Yolculuk”, https://www.bbc.com/turkce/articles/crg3vyzprxeo (23.06.2024).
• BBC News Türkçe (2023b), “İçişleri Bakanı Yerlikaya, Türk Vatandaşı Olan Suriyelilerin Sayısının 238 Bine Yaklaştığını Açıkladı”, https://www.bbc.com/turkce/articles/c1e29v09d3eo (23.06.2024).
• Cento Bull, Anna (2012), “Neo-Fascism”, Bosworth, R. J. B. (Der.), The Oxford Handbook of Fascism (Oxford University Press): 586-605.
• Copsey, Nigel (2018), “The Radical Right and Fascism”, Bosworth, R. J. B. (Der.), The Oxford Handbook of Fascism (Oxford University Press): 166-187.
• Copsey, Nigel (2020), “Neo-Fascism: A Footnote to the Fascist Epoch?”, Iordachi, Constantin ve Aristotle Kallis (Der.), Beyond The Fascist Century (Switzerland: Palgrave Macmillan): 101-121.
• Copsey, Nigel (2021), “Historians and the Contemporary Far Right: To Bring (or not to Bring) the Past into the Present?”, Ashe, Stephan D., Joel Busher, Graham Macklin ve Aaron Winter (Der.), Researching the Far Right (London ve Newyork: Routledge): 32-45.
• Cumhuriyet (2021), “Mahkeme Ümit Özdağ’ın İYİ Parti’den İhraç Kararını İptal Etti”, https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/mahkeme-umit-ozdagin-iyi-partiden-ihrac-kararini-iptal-etti-1805702 (23.06.2024).
• Cumhuriyet (2022), “Ümit Özdağ: Bir Suikast İhbarı Bana İki Değişik Kanaldan Geldi”, https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/umit-ozdag-bir-suikast-ihbari-bana-iki-degisik-kanaldan-geldi-2003481 (23.06.2024).
• D. Luttig, Matthew (2017), “Authoritarianism and Affective Polarization: A New View on the Origins of Partisan Extremism”, Public Opinion Quarterly, 81 (4): 866-895.
• De Felice, Renzo (2017), Fascism: An Informal Introduction to its Theory and Practice (London ve New York: Routledge).
• Decker, Oliver, Julia Schuler ve Elmar Brähler (2022), “The Authoritarian Syndrome Today”, Decker, Oliver, Johannes Kiess ve Elmar Brähler (Der.), The Dynamics of Right-Wing Extremism within German Society (London ve New York: Routledge): 79-109.
• Deniz, Taner ve İnci Aksu Kargın (2023), “Twitter’da Göçmen-Karşıtı Söylemlerin Yükselişi: Zafer Partisi Örneği”, Göç Dergisi, 10 (2): 215-231.
• Diken (2019), “İYİ Partili Özdağ: Vatandaşlık Verilirse Suriyeliler Türk Siyasetinde Belirleyici Olur”, https://www.diken.com.tr/iyi-partili-ozdag-vatandaslik-verilirse-suriyeliler-turk-siyasetinde-belirleyici-olur/ (23.06.2024).
• Duckitt, John (2022), “Authoritarianism: Conceptualisation, Research, and New Developments”, Osborne, Danny ve Chris G. Sibley (Der.), The Cambridge Handbook of Political Psychology (Cambridge University Press): 177-198.
• Eatwell, Roger (2019), “‘Kapsayıcı Faşizm’in Doğası: ‘Faşist Minimum ve ‘Faşist Kalıp’”, Bora, Tanıl (Der.), Karşılaştırmalı Faşizm Çalışmaları (İstanbul: İletişim): 221-267.
• Erdoğan, M. Murat (2021), Suriyeliler Barometresi (Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık).
• Erixon, Fredrik (2023), “The Price Of Populism”, Spectator, 352 (10170): 10
• European Parliament (2024), “Election Results”, https://results.elections.europa.eu/en/index.html (23.06.2024).
• Finchelstein, Federico (2017), From Fascism to Populism in History (California: University of California Press).
• Finchelstein, Federico (2021), Faşist Yalanların Kısa Tarihi (İstanbul: İletişim) (Çev. Zeynep Şarlak).
• Fuchs, Christian (2022), Digital Capitalism: Media, Communication and Society (London ve New York: Routledge).
• Giddens, Anthony (2010), Kapitalizm ve Modern Sosyal Teori (İstanbul: İletişim) (Çev. Ümit Tatlıcan).
• Gordon, Peter (2017), “The Authoritarian Personality Revisited: Reading Adorno in the Age of Trump”, Boundary 2, 44 (2): 31-56.
• Griffin, Roger (1993), The Nature of Fascism (London ve New York: Routledge).
• Griffin, Roger (2014), “Fascism’s New Faces (and New Facelessness) in the “Post-Fascist” Epoch”, Griffin, Roger, Werner Loh ve Andreas Umland (Der.), Fascism Past and Present, West and East (Stuttgart: ibidem): 29-69.
• Griffin, Roger (2019), “Faşizm: Genel Giriş”, Bora, Tanıl (Der.), Karşılaştırmalı Faşizm Çalışmaları (İstanbul: İletişim): 187-209.
• Grigoryev, Dmitry, Anastasia Batkhina, Lucian Gideon Conway ve Alivia Zubrod (2022), “Authoritarian Attitudes in Russia: Right-Wing Authoritarianism and Social Dominance Orientation in the Modern Russian Context”, Asian Journal of Social Psychology, 25: 623-645.
• Haber Global (2022), “Siyaset Özel’in Konuğu Zafer Partisi Başkanı Prof. Dr. Ümit Özdağ”, https://www.youtube.com/watch?v=ZluIq1Mq7Ew (23.06.2024).
• Haberler (2023), “Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ”, https://www.facebook.com/Haberler/videos/zafer-partisi-genel-ba%C5%9Fkan%C4%B1-%C3%BCmit-%C3%B6zda%C4%9F/578742024026074/ (23.06.2024).
• Haverda, Myra B. ve Jeffrey A. Halley (2019), “Trump’s 2016 Presidential Campaign and Adorno’s Psychological Technique: Content Analyses of Authoritarian Populism”, tripleC, 17 (2): 202-220.
• Havertz, Ralf (2023), “Ethnopluralism and its Ambiguities: Racism With and Without Race”, Journal of Political Ideologies, 1-15.
• Independent Türkçe (2022), “Ümit Özdağ: Vatandaşlık Verilen Suriyeli Sayısını Açıklıyorum, 1 Milyon 476 Bin 368”, https://www.indyturk.com/node/543821/ (23.06.2024).
• IPSOS (2019), “En Güvenilen Meslekler”, https://www.ipsos.com/tr-tr/en-guvenilen-meslekler (23.06.2024).
• İnternethaber (2022), “Ümit Özdağ’dan Olay Yaratacak Sözler: Yetiştirdiğim Polis ve İstihbaratçılar Bana Bilgi Veriyor”, https://www.internethaber.com/umit-ozdagdan-olay-yaratacak-sozler-yetistirdigim-polis-ve-istihbaratcilar-bana-bilgi-veriyor-2249991h.htm (23.06.2024).
• Kallis, Aristotle (2019), “Etnik Çoğulculuk ve Avrupa’daki Radikal Sağ İdeolojisi”, Perspektif, 278: 26-29.
• Karacasu, Hande (2022), “Sessiz İstila”, https://www.youtube.com/watch?v=EpPo5vjC2bE (23.06.2024).
• Kılıç, Murat (2007), “Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Milliyetçiliğinin Tipolojisi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16: 113-140.
• Kitchen, Martin (1976), Fascism (Houndmills, Basingstoke, Hampshire and London: Macmillan).
• Koca, Bayram ve Selman Saç (2024), “Korkuyu Politikleştirmek, Öfkeyi Örgütlemek: Fransa’da (Reconquête) ve Türkiye’de (Zafer Partisi) Aşırı Sağ”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 79 (2): 325-350
• Kovacs, Luciano (2023), “Europe’s New Authoritarianism”, New Labor Forum, 32 (2): 30-37.
• Laqueur, Walter (1996), Fascism (New York and Oxford: Oxford University Press).
• MacWilliams, Matthew C. (2016), “Who Decides When The Party Doesn’t? Authoritarian Voters and the Rise of Donald Trump”, PS: Political Science & Politics, 49 (4): 716-721.
• Malumatfuruş (t.y.), https://www.malumatfurus.org/?s=%C3%9Cmit+%C3%96zda%C4%9F (23.06.2024).
• Marx, Karl (2011), 1844 Elyazmaları: Ekonomi, Politik ve Felsefe (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Kenan Somer).
• Marx, Karl (2020), Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi I. Cilt (İstanbul: Yordam Kitap) (Çev. Mehmet Selik ve Nail Satlıgan).
• Mayer, J. Sabrina, Carl C. Berning ve David Johann (2020), “The Two Dimensions of Narcissistic Personality and Support for the Radical Right: The Role of Right-wing Authoritarianism, Social Dominance Orientation and Anti-immigrant Sentiment”, European Journal of Personality, 34: 60-76.
• McClung Lee, Alfred ve Elizabeth Briant Lee (1939), The Fine Art of Propaganda: A Study of Father Coughlin’s Speeches (New York: Harcourt, Brace and Company).
• Mudde, Cas (2007), Populist Radical Right Parties in Europe (New York: Cambridge University Press).
• Munchau, Wolfgang (2023), “Geert Wilders’ Victory in the Netherlands Could Wreck the EU's Flagship Projects”, New Statesman, 152 (5745): 21.
• Murdock, Graham (2020), “Profits of Deceit: Performing Populism in Polarised Times”, European Journal of Cultural Studies, 23 (6): 874-899.
• Müller, Jan-Werner (2021), Popülizm Nedir? (İstanbul:İletişim) (Çev. Onur Yıldız).
• Neto, Odilon Caldeira (2022), “Neo-fascism in Brazil, From The Local to The Global?”, Esboços, 29 (52): 579-598.
• Nolte, Ernst (1969), Three Faces of Fascism (New York ve Toronto: A Mentor Book).
• OdatvResmi (2023), “Ümit Özdağ’dan Arapça Konuşan Kişiye: ‘Bu Arkadaşı Zafer Turizme Götürün Hemen’”, https://www.youtube.com/shorts/5tB50SQMTRA (23.06.2024).
• Özdağ, Ümit (2007), Kürtçülük Sorunun Analizi ve Çözüm Politikaları (İstanbul: Bilgi).
• Özdağ, Ümit (2011), “Çok Kültürcülük: Kolonyalist Mirasın Emperyalist Kullanımı, https://21yyte.org/tr/merkezler/islevsel-arastirma-merkezleri/politik-sosyal-kulturel-arastirmalar-merkezi/cok-kulturculuk-kolonyalist-mirasin-emperyalist-kullanimi (23.06.2024).
• Özdağ, Ümit (2020), “Çöken Küreselleşme ve Yükselen Ulus Devlet”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, https://21yyte.org/tr/merkezler/islevsel-arastirma-merkezleri/politik-sosyal-kulturel-arastirmalar-merkezi/coken-kuresellesme-ve-yukselen-ulus-devlet (23.06.2024).
• Paxton, Robert (2004), The Anatomy of Fascism (New York: Alfred A. Knopf).
• Paxton, Robert (2012), “Comparisons and Definitions”, Bosworth, R. J. B. (Der.), The Oxford Handbook of Fascism (Oxford University Press): 547-565.
• Payne, Stanley (2003), A History of Fascism (Taylor & Francis).
• Prowe, Diethelm (2004), “The Fascist Phantom and Anti-Immigrant Violence: The Power of (False) Equation”, Fenner, Angelica ve D. Eric Weitz (Der.), Fascism and Neofascism (New York: Palgrave Macmillan): 125-140.
• Rueda, Daniel (2021), “Alain De Benoist, Ethnopluralism and The Cultural Turn in Racism”, Patterns of Prejudice, 55 (3): 213-235.
• Scannell, Paddy (2020), Medya ve İletişim (Ankara: Ütopya) (Çev. Oğuzhan Taş ve Burcu Sümer).
• SODEV (2023), “SODEV ‘Toplumsal Kutuplaşma Araştırması Raporu’ Açıklandı”, https://sodev.org.tr/sodev-toplumsal-kutuplasma-arastirmasi-raporu-aciklandi/ (23.06.2024).
• Sonhaber16 (2019), “İYİ Partili Ümit Özdağ, Türk Milliyetçiliğini Anlattı”, https://www.sonhaber16.com/iyi-partili-umit-ozdag-turk-milliyetciligini-anlatti/ (23.06.2024).
• Spektorowski, Alberto (2012), “The French New Right: Multiculturalism of the Right and The Recognition/Exclusionism Syndrome”, Journal of Global Ethics, 8 (1): 41-61.
• T24 (2021), “Ümit Özdağ’dan Bakan Soylu’ya: Bana Herhangi Bir Saldırıda Sorumlu Siz Olacaksınız!”, https://t24.com.tr/video/umit-ozdag-dan-bakan-soylu-ya-bana-herhangi-bir-saldirida-sorumlu-siz-olacaksiniz,42733 (23.06.2024).
• Taş, Oğuzhan (2022), “Propagandanın Güncelliği: Yirminci Yüzyıl Teorisinden Dersler”, Kültür ve İletişim, 25 (1): 74-101.
• Taş, Tuğba (2019), “Otoritaryen Popülizm ve Amerikan Ajitatörünün Yeni Portresi: Nicholas J. Fuentes”, Moment Dergi, 6 (1): 9-37.
• Tele1 (2022), “Ümit Özdağ'dan Soylu’ya: Erkeksen Yarın Beni Bakanlığının Önünde Bekle!”, https://www.youtube.com/watch?v=8BWpvimxuP8 (23.06.2024).
• Traverso, Enzo (2019), The New Faces of Fascism Populism and the Far Right (London ve New York: Verso).
• UNCHR (t.y.), “Overview”, https://www.unhcr.org/tr/en/overview-2 (23.06.2024).
• Ümit Özdağ - Zafer Partisi Genel Başkanı (03.10.2022), “Son Ümit...”, https://www.youtube.com/watch?v=m0pXmM6cP7A (23.06.2024).
• Ümit Özdağ - Zafer Partisi Genel Başkanı (10.12.2022), “Uyanış Filmi”, https://www.youtube.com/watch?v=YAVREPefwtw (23.06.2024).
• Ümit Özdağ - Zafer Partisi Genel Başkanı (27.06.2022), “Hataylılara Çağrımdır!”, https://www.youtube.com/watch?v=X3aUTQATyRU (23.06.2024).
• Ümit Özdağ - Zafer Partisi Genel Başkanı (31.03.2022), “Tele 1’de Enver Aysever’in Sunduğu Ayrıntılar Programının Konuğuyum”, https://www.youtube.com/watch?v=__sSerRogiY (23.06.2024).
• Yaşlı, Fatih (2023), “‘Hudut Namustur’: Seküler-Popülist Milliyetçiliğin İzinde”, Fiscaoeconomia, 7 (3): 2636-2671.
• Yurttaş TV (2023), “Ümit Özdağ Çok Sinirlendi! ‘Senin Kim Olduğunu Biliyorum Adam!’”, https://www.youtube.com/watch?v=lR2Vjx_qGJ0 (23.06.2024).
• ZaferTUBE (2022), “Ümit Özdağ Zafer Turizm - Sokak Röportajı Yapıyor”, https://www.youtube.com/shorts/7zUOn6S4Gxo (23.06.2024).
• ZP (2021), “Kuruluş Manifestosu”, https://zaferpartisi.org.tr/kurulus-manifestosu/ (23.06.2024).
• ZP (t.y.-a), “Özgeçmiş”, https://zaferpartisi.org.tr/ozgecmis (23.06.2024).
• ZP (t.y.-b), “Zafer Partisi, Yıkılmak İstenen Milli, Üniter, Laik Türkiye Cumhuriyeti’nin Son Politik Savunma Hattıdır”, https://zaferpartisi.org.tr/zafer-partisi-yikilmak-istenen-milli-uniter-laik-turkiye-cumhuriyetinin-son-politik-savunma-hattidir/ (23.06.2024).