Interpreting Neoliberal Authoritarianism Through the “Pandemic”: A Review of the Novel Sıcak Kafa

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 2, 505 - 528, 29.06.2025

Atıl Cem Çiçek , Bilginç Eyan

https://doi.org/10.53376/ap.2025.18

Öz

The long-term relationship of politics and novel continues with the unique dynamics of the 21st century. As in every period, contemporary novels have something to say about political, social and economic processes. In this context, it is inevitable that neoliberalism, which is the dominant paradigm in the world, and the crises it produces, find a place in the texts of novels. Afşin Kum’s novel Sıcak Kafa, published in 2016, serves as the basis of this study and explores the social problems caused by a crisis that unfolds through an epidemic within a dystopian setting. The argument of the study is that the fiction during the pandemic in the novel presents cross-sections from the contemporary neoliberal authoritarian state. This argument is grounded in the notion that literary narratives, including novels, reflect and mediate aspects of the real world. The text-centered analysis concludes that the novel offers a critical commentary on the neoliberal authoritarian state, particularly through themes such as crisis, authoritarianism, and freedom.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalism , Neoliberal Authoritarian State , Novel , Pandemic , Sıcak Kafa

Neoliberal Otoriterleşmeyi “Salgın” Üzerinden Okumak: Sıcak Kafa Romanı Üzerine Bir İnceleme

Öz

Siyaset ve romanın uzun süreli birliktelikleri 21. yüzyılın kendine has dinamikleriyle birlikte devam etmektedir. Her dönemde olduğu gibi çağımız romanlarının da siyasal, toplumsal ve ekonomik işleyişe dair söyleyecek sözleri vardır. Bu bağlamda dünya üzerinde egemen paradigma konumundaki neoliberalizmin ve ürettiği krizlerin, roman metinlerinde yer bulması kaçınılmazdır. Çalışmaya temel teşkil eden, Afşin Kum’un 2016 tarihinde yayımlanan Sıcak Kafa romanı da salgın üzerinden geliştirilen krizin yol açtığı toplumsal sorunları, distopik bir kurgu ile ele almaktadır. Çalışmanın savı, romandaki salgın esnasındaki kurgunun, çağdaş neoliberal otoriter devletten kesitler sunduğudur. Bu sav oluşturulurken romanların son tahlilde gerçek dünyanın bir tür yansıması olduğu düşüncesinden hareket edilmiştir. Yapılan metin merkezli inceleme sonucunda da kriz, otoriterlik, özgürlükler gibi başlıklar bağlamında romanın, neoliberal otoriter devlete eleştirel bir gönderme yaptığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm , Neoliberal Otoriter Devlet , Roman , Salgın , Sıcak Kafa

Kaynakça

• Alnıaçık, Eylül T. ve Elif Demirkaya (2022), “Sunuş”, Teorik Bakış Dergisi, Dünyayı Paylaşanlar - Özel Sayı: 15, 5-17.
• Althusser, Louis (2008), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları (İstanbul: İthaki) (Çev. Alp Tümertekin).
• Ataay, Faruk (2015), “Neoliberal Reformlar, Devletin Yeniden Yapılandırılması ve Kamu Hizmetlerinde Dönüşüm”, Akdeniz İİBF Dergisi, 15 (30): 20-39.
• Ayyıldız, Mustafa ve Hamdi Birgören (2014), Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Ankara: Akçağ Yayınları).
• Baudrillard, Jean (1998), Simülakrlar ve Simülasyon (İzmir: Dokuz Eylül Yayınları) (Çev. Oğuz Adanır).
• Baudrillard, Jean (2018), Sanat Komplosu: Yeni Sanat Düzeni ve Çağdaş Estetik 1 (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Elçin Gen ve Işık Ergüden).
• Bedirhanoğlu, Pınar (2009), “Türkiye’de Neoliberal Otoriter Devletin AKP’li Yüzü”, İlhan Uzgel ve Bülent Duru (Der.), AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu (İstanbul: Phoenix Yayınevi): 39-64.
• Birdal, Serhat Celal (2024), “Neoliberal Belirsizlik Rejimi, Girişimci-İnsan ve Yeni Nihilizm”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 79 (1): 185-207.
• Blackmur, Richard P. (2017), Avrupa Romanı Üzerine On Bir Makale (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Müge Günay).
• Bordwell, David (2005), The Cinema of Eisenstein (London: Routledge).
• Brown, Wendy (2018), Halkın Çözülüşü (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Barış Engin Aksoy).
• Bruff, Ian (2014), “The Rise of Authoritarian Neoliberalism”, Rethinking Marxism, 26 (1): 113-129.
• Comolli, Jean-Luc ve Jean Narboni (2009), “Cinema/Ideology/Criticism”, Leo Braudy ve Marshall Cohen (Ed.), Film Theory and Criticism: Introductory Readings (Oxford: Oxford University Press): 686-693.
• Çıkla, Selçuk (2016), Edebiyat ve Hastalık (İstanbul: Kapı Yayınları).
• Davies, William (2016), “The New Neoliberalism”, New Left Review, 101: 121-134.
• Deckard, Sharae ve Stephan Shapiro (2016), Neoliberalism, and the Culture of Discontent (Switzerland: Palgrave Macmillan).
• Eagleton, Terry (2010), Estetiğin İdeolojisi (İstanbul: Doruk Yayımcılık) (Çev. Bülent Gözkan, Hakkı Hünler, Türker Armaner, Nur Ateş, Ayfer Dost, Engin Kılıç, Elâ Akman, Neşe Nur Domaniç, Ayhan Çitil, Banu Kıroğlu).
• Fine, Ben ve Alfredo Saad-Filho (2017), “Thirteen Things You Need to Know About Neoliberalism”, Critical Sociology, 43 (4-5): 685-706.
• Foucault, Michel (2011), Özne ve İktidar – Seçme Yazılar 2 (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev. Işık Ergüden).
• Gramsci, Antonio (1967), Aydınlar ve Toplum (Denemeler) (İstanbul: Çan Yayınları) (Çev. V. Günyol, F. Edgü ve B. Onaran).
• Güzelsarı, Selime (2019), “Neoliberal Otoriterleşme, Devletin Şirketleşmesi ya da Şirket-Devlet: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, Ayrıntı Dergi, 29: 39-50.
• Hall, John A. ve John Ikenberry (2000), Devlet (İstanbul: Doruk Yayıncılık) (Çev. Yeşeren Olgu Alibeygil ve Murat Şipal).
• Hasançebi, Uğur Hüseyin (2022), Politik Psikoloji Sözlüğü (İstanbul: Yediveren Yayınları).
• Huehls, Mitchum ve Rachel Greenwald Smith (2017), Neoliberalism and Contemporary Literary Culture (Baltimore: Johns Hopkins University Press).
• Jessop, Bop (2005), Hegemonya, Post-Fordizm ve Küreselleşme Ekseninde Kapitalist Devlet (İstanbul: İletişim Yayınları) (Der. Yarar, Betül ve Alev Özkazanç).
• Jesso, Bop (2008), Devlet Teorisi: Kapitalist Devleti Yerine Oturtmak (Ankara: Epos Yayınları) (Çev. A. Özcan).
• Jessop, Bop (2014), “Poulantzas’s State, Power, Socialism as a Modern Classic”, https://bobjessop.wordpress.com/2014/03/27/poulantzass-state-power-socialism-as-a-modern-classic/ (01.02.2025).
• Karahanoğulları, Yiğit ve Duygu Türk (2018), “Otoriter Devletçilik, Neoliberalizm, Türkiye”, Mülkiye Dergisi, 42 (3): 403-448.
• Kum, Afşin (2016). Sıcak Kafa (İstanbul: April Yayıncılık).
• Kutlar, Onat (2010), Sinema Bir Şenliktir (İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık).
• Meral, Gözde ve Sema Yılmaz (2024), “İspanyol Gribi Pandemisinin Ekonomik Etkileri ve Keynesyen Bir Değerlendirme”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 16 (1): 117-143.
• Mevlana, Canan Alev ve Meryem Karaaziz (2021), “Sosyal İzolasyon, Karantina ve Psikolojik Etkileri”, YDÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 3 (2): 158-170.
• Poulantzas, Nicos (2008), “The Political Crisis and the Crisis of the State”, Martin, James (Der.), The Poulantzas Reader: Marxism, Law and the State (Londra: Verso): 294- 320.
• Poulantzas, Nicos (2014), State, Power, Socialism (London: Verso).
• Rancière, Jacques (2008), Görüntülerin Yazgısı (İstanbul: Versus Kitap) (Çev. Aziz Ufuk Kılıç).
• Rancière, Jacques (2010), Özgürleşen Seyirci (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. E. Burak Şaman).
• Ryner, Magnus (2015), “Europe’s ordoliberal iron cage: critical political economy, the euro area crisis and its management”, Journal of European Public Policy, 22 (2): 275–294.
• Saidel, Matías (2023), Neoliberalism Reloaded (Berlin/Boston: De Gruyter)
• Şengül, İlayda (2019), “Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü- Afşin Kum”, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kum-afsin (22.01.2025).
• Taşdemir Yaşın, Zehra (2025), “Sermaye-Doğa İlişkisi ve 21. Yüzyıl Tarım Sorunu: Ekonomi-Politik ve Politik Ekolojiyi Buluşturmak”, Alternatif Politika, 17 (1): 198-231.
• Vahit, Sevgi ve Ömer Alanka (2024), “Covid-19 Görselleri Bağlamında Medya ve Distopya İlişkisi”, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (1): 123-151.