Migration Preferences and Place and Cultural Belonging After the Earthquake: Migrants, Returnees, and Those Choosing to Stay in Their Homes in the Hatay Case

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 3, 641 - 676, 30.10.2025

Tuğba Canbulut , Yeşim Eraslan

https://doi.org/10.53376/ap.2025.23

Öz

This study aims to examine the impact of post-disaster spatial and cultural attachment on the resettlement decisions of individuals affected by the February 2023 earthquakes, in Hatay province. Using an ethnographic qualitative approach, in-depth interviews were conducted with 22 participants who experienced the earthquake and chose to stay or return to Hatay. Findings reveal that the disaster caused profound effects not only on physical destruction but also on psychosocial and cultural bonds. For participants, place emerged as more than a shelter—it became a symbol of identity, belonging, and cultural continuity. Post-disaster settlement choices were shaped by emotional and cultural ties alongside economic and physical conditions. The trauma caused by the earthquake reinforced individuals’ attachment to their locale. Thus, displacement after the disaster is understood as a multifaceted social process intertwined with identity and belonging crises, rather than a mere spatial relocation. The results emphasize the critical importance of addressing psychosocial and cultural needs in disaster management and urban planning to achieve recovery and social cohesion.

Anahtar Kelimeler

Hatay , Spatial Attachment , Cultural Attachment , Internal Migration , Earthquake

Etik Beyan

Bu araştırma için, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulundan, 16.01.2024 tarih ve 890399 sayılı karar ile etik kurul izni alınmıştır.

Deprem Sonrasında Göç Tercihleri ile Mekân ve Kültür Aidiyeti: Hatay Örneğinde Göç Edenler, Geri Dönenler Kentlerinde Kalmayı Tercih Edenler

Öz

Bu çalışma, Şubat 2023 depremlerinin etkilediği kentlerden biri olan Hatay’da, afet sonrası mekân ve kültürel aidiyet bağlarının bireylerin yeniden yerleşme kararları üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, etnografik niteliksel yöntemle, Hatay’da depremden etkilenen ve kentlerinde kalmayı tercih eden veya geri dönen 22 katılımcıyla derinlemesine görüşmeler yapılarak gerçekleştirilmiştir. Bulgular, afetin yarattığı fiziksel yıkımın yanı sıra psikososyal ve kültürel bağlarda da derin etkiler bıraktığını göstermektedir. Mekân, katılımcılar için sadece barınma alanı değil, kimlik, aidiyet ve kültürel süreklilik alanı olarak ön plana çıkmaktadır. Deprem sonrası yerleşim tercihleri, ekonomik ve fiziksel koşulların yanında, duygusal ve kültürel bağlarla şekillenmiş, afetin yarattığı travma bireylerin mekâna bağlılıklarını güçlendirmiştir. Bu bağlamda, afet sonrası yerinden edilme süreci yalnızca mekânsal bir yer değiştirme değil, aynı zamanda kimlik ve aidiyet krizleriyle bağlantılı çok katmanlı bir sosyal süreç olarak ortaya çıkmıştır. Araştırma sonuçları, afet yönetimi ve kentsel planlama süreçlerinde bireylerin psikososyal ve kültürel ihtiyaçlarının dikkate alınmasının, iyileşme ve toplumsal dayanışma açısından kritik olduğunu vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hatay , Mekân Aidiyeti , Kültür Aidiyeti , İç Göç , Deprem

Etik Beyan

Bu araştırma için, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulundan, 16.01.2024 tarih ve 890399 sayılı karar ile etik kurul izni alınmıştır.

Kaynakça

• Acarlı, Belma, Tuğba Kiper ve Aslı Korkut (2019), “Kent Meydanlarının Fiziksel Mekân Kalitesi: İstanbul Taksim Meydanı ve Yakın Çevresi”, Kent Akademisi, 12 (1): 29-41.
• Ager, Alastair ve Alison Strang (2008), “Understanding Integration: A Conceptual Framework”, Journal of Refugee Studies, 21 (2): 166–191.
• Aker, A. Tamer, Betül Çelik, Dilek Kurban, Turgay Ünalan ve H. Deniz Yükseker (2005), Türkiye’de Ülke İçinde Yerinden Edilme Sorunu: Tespitler ve Çözüm Önerileri (Türkiye: Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı).
• Aker, Tamer, Bilgin Ayata, Melih Özeren, Behice Buran ve Ayşenur Bay (2002), “Zorunlu İç Göç: Ruhsal ve Toplumsal Sonuçları”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3 (2): 97−103.
• Akış, Tamer (2016), Kentsel Mekân ve Yerinden Edilme: Sosyal Bağların Kopuşu (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Aktürk, İsmail ve Mesut Albeni (2002), “Doğal Afetlerin Ekonomik Performans Üzerine Etkisi: 1999 Yılında Türkiye’de Meydana Gelen Depremler ve Etkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 7 (1): 1-18.
• Alver, Köksal (2010), “Mahalle: Mekân ve Hayatın Esrarlı Birlikteliği”, İdealkent Dergisi, 2: 116-139.
• Almedom, Astier M. (2005), “Social Capital and Mental Health: An İnterdisciplinary Review of Primary Evidence”, Social Science and Medicine, 61 (5): 943–964.
• Arıca, Fatih, Cevahir Çakır ve Dilek Yelda Kağnıcı (2023), “Kırılgan Gruplar Özelinde Afetlerde Psikososyal Hizmetler”, Afet ve Risk Dergisi, 6 (1): 176-187.
• Arslan, Hakan ve Alper Ünlü (2010), “Afet Sonrası Yeniden Yapılanma Sürecinde Yer Değiştirme ve Yere Bağlılığın Değerlendirilmesi: Düzce Örneği”, İTÜ Dergisi, 9 (1): 43-53.
• Arslan, Zerrin (2025), “Şubat 2023 Depremlerinin Otoetnografisi: Zorunlu Göç ve Dayanıklılık Hikayesi”, REFLEKTİF Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1): 191–212.
• Avar Arslan, Adile (2010), “Lefebvre’in Üçlü-Algılanan, Tasarlanan, Yaşanan Mekân Diyalektiği”, Ankara Mimarlar Odası Yayını, 17: 45-59.
• Bachelard, Gaston (2020), Mekânın Poetikası (İstanbul: İthaki Yayınları) (Çev. Alp Tümertekin).
• Bali, Meltem (2020), “Ayvansaray Mahallesi Örneğinde Kentsel Yenileme Sürecinin Mekân ve İnsan Odağında İncelenmesi”, Kent Akademisi, 13 (1): 97-111.
• Birgün (2023), ‘‘Deprem Sonrası Büyük Göç: Çözüm mü, Yeni Sorunlar mı?’’, https://birgun.net/makale/deprem-sonrasi-buyuk-goc-cozum-mu-yeni-sorunlar-mi-422004 (11.12.2023).
• BM (2005), “Ülke İçinde Yerinden Olma Konusunda Yol Gösterici İlkeler Açıklayıcı Notlar”, BM Brooking Enstitüsü Yerinden Olma Projesi (Ankara: İmaj Kitabevi) (Çev: Kerem Altıparmak).
• Bulut, Yakup ve Akın Soner (2020), “Göçe İlişkin Kavram ve Kuramlar”, Bulut Y. ve Akın S. (Der.), Yerel, Ulusal ve Küresel Boyutlarıyla Göç ve Mülteci Sorunu (Konya: Çizgi): 71-110.
• Çavuş, Kadir Kaya ve Ahmet Afşin (2024), “Afetler, Depremler ve Kitlesel Zorunlu Göç Akınları: Kahramanmaraş Merkezli Depremler Üzerinden Bir Değerlendirme”, Afet ve Risk Dergisi, 7 (1): 195-209.
• Çoban Keneş, Hatice (2019), “Türkiye’de Zorunlu Göç Mağduru Çocuklar: Çatışmalar ve Yıkımlar Nedeniyle Kendi Evinde Mülteci Olmak”, Mülkiye Dergisi, 43 (3): 625-656.
• Orhan, Deniz, Mehmet Zeydin Yıldız, Suvat Parin ve Rıdvan Erdoğan (2017), “Deprem ve Göç: 2011 Van Depremi Örneği”, Social Sciences Studies Journal, 3 (7): 1426-1444.
• Dilekli Karatay, Zeynep ve Çilmi Mehmet (2024), “Deprem Sonrası Yaşanan Zorunlu Göç ve İstihdam Problemi”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15 (1): 314-333.
• DİSK (2023), ‘‘Depremin Yaralarını Sarmak ve Ülkeyi Yeniden Kurmak için Acil Sosyal Politika Talepleri’’, https://disk.org.tr/wp-content/uploads/2023/02/DEPREM_SosyalPolitika_01.pdf (09.10.2023).
• Duruel, Mehmet (2023), “Afetlerde Göçmen Olmak: 6 Şubat Depremi Hatay Örneği”, Mukaddime, 14 (2): 227-255.
• Erdönmez, Ebru ve Altan Akı (2005), “Açık Kamusal Kent Mekânlarının Toplum İlişkilerindeki Etkileri”, Megaron YTÜ Mim. Fak. e-Dergisi, 1 (1): 67-87.
• Fullilove Thompson, Mindy (1996), “Psychiatric İmplications of Displacement: Contributions from the Psychology of Place”, American Journal of Psychiatry, 153 (12): 1516–1523.
• Garay, Juan, Juan Cepeda, Carlos Martínez ve Kyoji Sassa (2019), ‘‘Spatial and Temporal Patterns and the Socioeconomic Impacts of Landslides in the Tropical and Mountainous Colombian Andes’’, Disasters, 43 (4): 887–911.
• Gruebner, Oliver, Sarah R. Lowe, Martin Sykora, Ketan Shankardass, S. Vivek Subramanian ve Sandro Galea (2021), ‘‘Space–time Dependence of Emotions on Twitter after a Natural Disaster’’, International Journal of Environmental Research and Public Health, 18 (6): 3170.
• Hobfoll, E. Stevan vd. (2007), “Five Essential Elements of İmmediate and Mid-term mass Trauma İntervention”, Washington: Psychiatry, 70 (4): 283–315.
• Inter-Agency Standing Committee (IASC) (2007), Guidelines on Mental Health and Psychosocial Support in Emergency Settings (Ceneva:IASC).
• Kalin, Walter (2005), "Refugee Resettlement: The Role of Social Networks and Job Information Flows in the Labor Market", Journal of Refugee Studies, 18 (2): 158-175.
• Karazincir, Ece Serap (2024), “Deprem ve Göç İlişkisi”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15 (1): 366-383.
• Lefebvre, Henri (2023), Mekânın Üretimi (İstanbul:Sel Yayıncılık) (Çev. Işık Ergüden).
• Massey, Doreen (1991), “Place and Power: The Geometries of Migration”, Critical Dialogues (Agenda Publishing): 355-366.
• Massey, Doreen (1994), Space, Place and Gender (University of Minnesota Press).
• Massey, Doreen (2005), For Space (London: Sage Publications).
• Massey, Doreen (2007), World City (Cambridge: Polity Press).
• Meriläinen, Elina ve Miika Koro (2021), “Data, Disasters, and Space–time Entanglements”, International Journal of Disaster Risk Science, 12: 157–168.
• Moulton, Susan M. (2015), “How to Remember: The Interplay of Memory and Identity Formation in Post-Disaster Communities”, Human Organization, 74 (4): 319–328.
• Oktay, Derya (2011), “Kent Kimliğine Bütüncül Bir Bakış”, İdealkent Dergisi, 3: 8-19.
• Ökten Sipahioğlu, Buket (2024), “Göç ve Afet İlişkisi: Deprem Göçü”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15 (1): 292-313.
• Özbek, Tuğba ve Ebru Enginkaya (2024), “Pazaryeri Çevrelerindeki Kırılganlığın Yerinden Edilme Deneyimi Üzerinden Bir Değerlendirmesi”, Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (2): 119-130.
• Özbey, Kerem (2022), “Kent, Mekân, Sınır ve Kimlik: Türkiye’de Kentsel Kimliklerin İnşasında Kentsel Sınırların Rolü”, Kent Akademisi, 15 (4): 1959-1974.
• Özkul, Osman ve Tuğba Aydın (2019), “Kent ve Mahalle Kültürü Arasındaki Fikirtepe”, Kent Kültürü ve Yönetimi Hakemli Elektronik Dergi, 12 (1): 82-103.
• Pala, Asena (2015), “Yerinden Edilme ve Yeniden Yurtlanma: Zorunlu Göç ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Evin Kaybı ve Yeniden Kuruluşu”, Moment Dergi, 2 (1): 81-99.
• Peker, Ayşe Esra ve İrem Şanlı (2022), “Deprem ve Göç İlişkisi: 24 Ocak 2020 Elazığ Deprem Örneği”, Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6 (1): 125-154.
• Petrovic, Sonja (2019), ‘‘A Sense of Communal Belonging in Digital Space: The Case of the 3.11 Disaster’’, New Voices in Japanese Studies 11: 74-98.
• Petrovic, Sonja (2021), ‘‘Collective Belonging and Experiences of the Mediated Disaster: Recollections of Media Users in post-3.11 Japan’’, The University of Melbourne School of Culture and Communication/Asia Institute, 21 (3).
• Prewitt Diaz, Joseph (2008), “Sense of place: Community-based psychosocial support programs”, Australasian Journal of Disaster and Trauma Studies, 1.
• Ren, Zhengjia, Junwei Guo ve Chunsong Yang (2020), “Loss of homeland: a qualitative study of the changes in perception of relocated Sichuan earthquake survivors with posttraumatic stress disorder”, BMC Psychiatry, 20: 392.
• Sır, Aytekin, Bayram Yener ve Mustafa Özkan (1998), “Zorunlu İç Göç Yaşamış Bir Grupta Travma Sonrası Stres Bozukluğu Üzerine Bir Ön Çalışma”, Türk Psikiyatri Dergisi, 9: 173−180.
• Tan, Yu Jie, Kai Yuan Lian ve Jing Liu (2019), ‘‘Spatial–temporal snapshots of global natural disaster impacts revealed from EM-DAT for 1900–2015’’, Geomatics, Natural Hazards and Risk, 10 (1): 912–934.
• Tercan, Binali (2008), Afet Bölgelerinde Yeniden Yerleştirme ve İskan Politikaları: Doğubayazıt Afetzede Yerleşim Alanları Uygulama Örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi) (Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Tiryaki Yenilmez, Dilek (2023), “Deprem ve Göç İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Akademik Düşünce Dergisi, 7: 39-52.
• TÜİK (2023), “İç Göç İstatikleri”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ic-Goc-Istatistikleri-2023-53676 (02.02.2025).
• UNFPA Türkiye (2023), “Türkiye Depremi Durum Raporu”, https://turkiye.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/turkiye_tr_sitrep4.pdf (03.10.2023).
• Varol Nehir ve Timur Gültekin (2016), “Etkin Bir Göç Faktörü: Afetler”, AÜDTCF Antropoloji Dergisi, 32: 43-51.
• Yılmaz, Gamze Gaye ve Ahmet Şikar (2023), “Afetlerin Etkilerinin Zorunlu Göç Bağlamında İncelenmesi: 2023 Kahramanmaraş Depremi’’, Afet ve Risk Dergisi, 6 (4): 1247–1268.
• Yurtseven, Başak ve Dicle Oğuz (2021), “Kentsel Yeşil Alanlarda Göçmenlerin Mekân Algısı ve Davranış Biçimlerindeki Değişimlerinin Değerlendirilmesi”, Kent Akademisi, 14 (4): 1251-1269.
• Xie, Yizhou, Yu-Dong Wei ve Meng Wang (2022), ‘‘Unveiling Spatial Patterns of Disaster İmpacts and Recovery Using Credit Card Transaction Fluctuations’’, Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 49 (8): 2207–2223.