Muhammed b. Turtuşi, Sirâcü’l Mülûk, Çev. Said Aykut Siyaset Ahlakı ve İlkelerine Dair, İnsan Yayınları, 1995, sh. 540

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 33 - 37, 30.06.2022

Kemal Yavuz Ataman

https://doi.org/10.53569/apjhls.1128670

Öz

Bu çalışmada Endülüs alimlerinden Muhammed Ebubekir et-Turtuşi’nin Sirâcü’l Mûlük isimli siyaset, tarih felsefesi, ahlak ve kamu hukukunun temel ilkelerine dair kaleme aldığı kitap değerlendirilmektedir. Turtuşi’nin bu eseri siyasetnameler arasında önemli bir yere ve etkiye sahiptir. Endülüs alimi olmakla birlikte Irak, Suriye ve Mısır’da yaşamış, Endülüs’te kazandığı ilmi birikimini Şam ve Bağdat gibi şehirlere giderek katıldığı ilim meclislerinde artırmıştır. Müellif eserde yöneticilere öğütler vermektedir. Sirâcü’l Mûlük’te öne çıkan en temel hususun “hakk’ı söylemek, helal düşünme, helal konuşma, helal davranma ve helal yaşama” olduğu söylenebilir. Eserde hükümdarlara, vezirlere, ileri gelen devlet yöneticilerine ve yargıçlara hitap edilmektedir. İslam tarihinin geçmiş dönemlerinde yaşanan önemli olaylar, örnekler, alimlerin düşünceleri, uyarıları ve sözleri aktarılmaktadır. Bunların yanında müellif farklı medeniyet ve kültürlerden filozofların görüşlerine, kralların, yöneticilerin sözlerine, birikimlerine ve yaşadıklarına yer vermektedir. Kur'an-ı Kerim ayetleri ve hadis-i şerif’lerin yanında, Peygamberler, alimler, arifler ve hikmet ehlinin nükteleri, kralların, sultanların, halifelerin hatıraları dikkat çekici tarzda yazılmıştır. Yöneticilere akıcı, etkileyici, akla ve gönüllere hitap eden tarzda sunulan nasihatler, uyarılar, ibret tabloları ve geçmişten örnekler ile bir yol haritası sunulmaktadır. Eserde yöneticilerin sorumlulukları, devletin ekonomik durumu, ordunun bakımı, savaş stratejileri gibi konular da bulunmakta; hükümdarlara, sultanlara, yöneticilere yönelik uyulması gereken ilkeler, kurallar ile hikmetler üzerinde durulmaktadır. Eserin yazılış tarzında iyi, güzel ve doğru misaller, kötü, çirkin ve yanlışlarla mukayese edilerek bir ahenk içerisinde yer almıştır. Hukuki ve ahlaki ilkelere dayalı, “helal/ haram yaşam” ayrımını ve hassasiyetini temel alan eser; kişi, toplum ve devlet açısından bu ayrıma dair bir bakış açısı, tefekkür ve muhakeme özelliği taşımaktadır. Kitap, geniş bir coğrafyada yüzyıllarca etkili olmuştur. Turtuşi’nin Sirâcü’l Mûlük’u zamanımız itibariyle de etkin ve canlı ahlak, siyasetname eseridir. Kitap altmış dört bölümden oluşmaktadır. “Hükümdara Öğütler” diye başlar, alışılan sistematik bir konu tasnifi görülmeden kendine has bir tarzda devam eder. Bu farklı üslup, kitabın akıcı, çekici ve etkili olmasını sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahlak, hak, helal, siyaset, hükümdar

Abu Bakr Muhammed at Turtushi, Sirāj al-Mulūk

Öz

In this study, the book Sirāj al-Mulūk written by Imam Abu Bakr Muhammad at-Turtushi, one of the Andalusian scholars known as a Maliki jurist and ascetic person, on the basic principles of politics, history philosophy, ethics and public law will be evaluated. This work of Turtushi has an important place and influence among political books. In addition to being an Andalusian scholar, he lived in Iraq, Syria and Egypt; in scientific assemblies, he increased his scientific accumulation that he gained in Andalusia by going to the cities like Damascus and Baghdad. The author gives advices to the managers. It can be said that the most basic point in Siraj al-Muluk is “to say the truth, halal thinking, halal speaking, halal behavior, halal living”. In the work, rulers, viziers, notable state administrators and judges are addressed. Important events experienced in the past periods of Islamic history, examples, thoughts, warnings and words of scholars are conveyed. In addition to these, the author gives a place to the views of philosophers from different civilizations and cultures, the words of kings and rulers, and their experiences. The wits of the prophets, scholars, and people of wisdom, and the memories of kings, sultans and caliphs were written in a remarkable style in addition to the verses of the Qur'an and Hadith Sharif. A road map is presented to the managers with the advices, warnings, lesson tables, examples from the past presented in a fluent and impressive way that appeals to the mind and the heart. In the work, there are subjects such as the responsibilities of the rulers, the economic situation of the state, the maintenance of the army, war strategies, and the principles, rules and wisdoms that should be followed for the rulers, sultans and administrators are emphasized. In the writing style of the work, good, beautiful and correct examples took place in a harmony by being compared with bad, ugly and wrongs. The work, which is based on legal and moral principles and based on the distinction and sensitivity of "halal / haram" life, has the feature of point of view, contemplation and reasoning in terms of individual, public and state. The book has been influential in a wide geography for centuries. Turtushi is a person who reflects his beliefs and thoughts on his life, and bravely tells his views and observations to the top managers and the public. Siraj al-Muluk by Turtushi is an active and lively work of political books and moral as of our time. The book has sixty-four chapters. It begins with “Advices to Ruler” and continues without having a systematic classification of subjects. This distinctive style of the book makes it fluent, attractive and effective.

Anahtar Kelimeler

Morality, halal, politics, ruler, truth

Kaynakça

• Adalıoğlu, Hasan Hüseyin, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, “Siyasetname”, 2009, İstanbul, 37: 304-306.
• Kılıç, Muharrem, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, “Turtuşi”, 2012, İstanbul, 41: 430-431.
• Kömbe, İlker, “İslam Siyaset Düşüncesinde Siyaset Tasnifleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, Cilt: 23, Sayı:44, 2018, 35-60.
• Köse, Hızır Murat, “İslam Siyaset Düşüncesini Yeniden Okumak: Eleştirel Bir Giriş”, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, Cilt: 14 Sayı: 27, 2009/2, 1-19.
• Şulul, Cevher, “İslâm Siyaset Düşüncesi Üzerine Kuramsal Bir Değerlendirme”, Journal Of Islamic Research, Cilt: 32, Sayı: 3, 2021, 737-758.