In the Example of Denizli Environment Ahi Order and Ahi Zawiyas as an Institution that Provided Halal Earnings in its Period

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 95 - 104, 31.12.2023

Kemal Ramazan Haykıran

https://doi.org/10.53569/apjhls.1393135

Öz

Akhism is one of the leading institutions that shaped the social and cultural life of medieval Anatolia. The Ahi organization is a cultural environment that brings together people of high moral values. Akhism, which has an important place in the Ottoman cultural history, has connected all its strength, especially young people, especially artists and tradesmen, with a bond since its establishment, and has aimed to educate them spiritually and morally, thus producing a high-level society. Ahi Order was the first professional organization and the first serious vocational education institution. Akhism is a deep-rooted value belonging to Anatolia, which is not only related to the professional field but also includes religious, moral, social, cultural and political functions. Denizli and its surroundings, which are located on important trade routes between the east and the west and have fertile agricultural lands, have had a lively commercial activity in every period of history and have included a rich tradesman culture from the very early periods thanks to its deep-rooted urban planning tradition. The Turks, the new owners of this rich and ancient city, came to this neighborhood in the 13th century. Starting from the end of the century, they moved their own city culture and therefore their tradesmen's organizations to Denizli and its surroundings, creating a much richer market culture there. It is understood that the Akhism, the Turks' own tradesmen's organization, had a deep and decisive influence in the region, which came under Turkish domination during the Principalities period and gained a vibrant urban culture during the Ottoman Empire, from the very early periods.

Anahtar Kelimeler

Ahî Order, ahî lodge, Denizli, Western Anatolia

Denizli Çevresi Örneğinde Devrinde Helal Kazancı Sağlayan Bir Kurum Olarak Ahîlik ve Ahî Zaviyeleri

Öz

Ahilik, Ortaçağ Anadolu’sunun toplumsal ve kültürel dokusuna yön vermiş kurumların başında gelmektedir. Ahilik teşkilatı, yüksek ahlaka mensup kişileri bir araya getiren bir kültür ortamıdır. Osmanlı kültür tarihinde önemli yer tutan Ahilik, kuruluşundan itibaren bütün gücünü başta gençler olmak üzere özellikle sanatkar ve esnafı bir bağ ile birbirlerine bağlamış, onları manevî ve ahlakî yönden eğitmeyi böylece yüksek seviyeli bir toplum üretmeyi kendine hedef bilmiştir. Ahilik ilk meslek teşkilatı ve ciddi anlamdaki ilk mesleki eğitim kurumu olma özelliğini göstermekteydi. Ahilik, sadece mesleki saha ile ilgili olmayıp dinî, ahlakî, toplumsal, kültürel ve siyasi fonksiyonları da bünyesinde barındıran Anadolu’ya ait köklü bir değerdir. Doğu ile Batı arasında önemli ticaret yolları üzerinde bulunan ve verimli tarım arazilerine sahip olan Denizli ve çevresi tarihin her döneminde canlı bir ticarî hareketliliğe sahip olduğu gibi köklü şehircilik geleneği sayesinde oldukça erken dönemlerden itibaren zengin bir esnaf kültürünü
bünyesinde barındırmaktaydı. Bu zengin ve kadim şehrin yeni sahipleri olan Türkler, bu muhite geldikleri XIII. yüzyılın sonundan itibaren kendilerine ait şehir kültürlerini dolayısıyla da esnaf teşkilatlarını Denizli ve çevresine taşıyarak burada çok daha zengin bir çarşı kültürü oluşturmuşlardı. Beylikler döneminde Türk hâkimiyetine giren ve Osmanlı Devleti zamanında ise canlı bir şehir kültürüne kavuşan bölgede Türklerin kendine ait esnaf teşkilatı olan Ahîliğin çok erken dönemlerinden itibaren derin ve belirleyici etkisinin olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahîlik, ahî zaviyesi, Denizli, Batı Anadolu

Kaynakça

• 166 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (937/1530), Hüdavendigar, Biga, Karesi, Saruhan, Aydın, Menteşe, Teke ve Alaiye Livaları. (1995). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları
• Akbulut, O. N. (2008). Evliya Çelebiye Göre Güneybatı Anadolu (Aydın, Denizli, Muğla). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Anonim Selçuknâme, Tarîh-i Âl-î Selçuk. (2014). Halil İbrahim Gök, Fahrettin Coşguner (Çev.). Ankara: Atıf Yayınları.
• Baykara, T. (2007). Selçuklular ve Beylikler Çağında Denizli, İstanbul.
• Baykara, T. (2013). ‟Aydınoğulları’nın İlk Devirlerine Dair Mülahazalar”, Uluslararası Batı Anadolu Beylikleri Tarih, Kültür ve Medeniyeti Sempozyumu-I: Aydınoğulları Tarihi, 4-6 Kasım 2010. Cüneyt Kanat, Mehmet Ersan, Mehmet Şeker (Yay. Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Cumhurbaşlanlığı Arşiv Dairesi Başkanlığı BOA, TD, nr. 369. Defter
• Ebü Abdullah Muhammed İbn Batuta Tanci (2010). İbn Batuta Seyahatnamesi. A. Sait Aykut (Çev.). C. I, İstanbul.
• Erdoğru, M. A. & Bıyık, Ö. (2015). T.T 0001/1 M.Numaralı Fatih Mehmed Devri Aydın İli Mufassal Defteri (Metin ve İnceleme). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Erdoğru, M. A. (2000). “Anadolu’da Ahîler ve Ahî Zaviyeleri”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, S. IV. Evliya Çelebi (2005). Seyahatnâme. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff (Haz.). C. IX. İstanbul.
• Gökçe, T. (2000). XVI ve XVII. Yüzyıllarda Lâzıkıyye (Denizli) Kazâsı. Ankara.
• Gökçe, T. (2011). “XVI. Yüzyılda Şeyhlü Zâviyeleri Üzerine Bazı Tespitler”. Eumenia, Şeyhlü-Işıklı. Bilal Söğüt (Ed.). İstanbul.
• Gökçe, T. (2014). “Ahî Âlâü’d-din Zaviyesi”. Ahilik Ansiklopedisi. C. I, Ankara.
• Gökçe, T. (2014). “Ahî Duman Zaviyesi”. Ahilik Ansiklopedisi. C. I, Ankara.
• Gökçe, T. (2014). “Ahî İvaz Zaviyesi (Şeyhlü)”, Ahilik Ansiklopedisi. C. I, Ankara.
• Gökçe, T. (2014). “Ahî Paşa Zaviyesi”, Ahilik Ansiklopedisi. C. I. Ankara.
• Gökçe, T. (2014). “Ahî Sinan Zaviyesi”, Ahilik Ansiklopedisi. C. I. Ankara.
• Kazıcı, Z. (1988). “Ahî Baba”. DİA, C. 1, İstanbul.
• Küçükdağ, Y. (2014). “Ahi Baba”. Ahilik Ansiklopedisi. C. 1, Ankara.
• Şeker, M. (2001). İbn-i Battuta’ya Göre Anadolu’nun Sosyal-Kültürel ve İktisadi Hayatı ile Ahîlik. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şeker, M. (2011). Türk-İslam Medeniyetinde Ahîlik ve Fütüvvet-Namelerin Yeri, (Seyyid Hüseyin El-Gaybî’nin “Muhtasar Fütüwet-Nâme”si). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Temel, H. (2007). Ahîlik Teşkilatının Halkın Eğitim ve Öğretimdeki Rolü. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yiğit, A. (2009). XVI. Yüzyıl Menteşe Livası Vakıfları. Ankara.
• Yiğit, İ. (2013). “XVI. Yüzyıl Türkiyesi’nde Ahî Adlı Zaviyelerin Dağılışı”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/5 Spring.