Küresel Helal Yaşam Perspektifinden Müzekki’n-Nüfûs (Nefislerin Terbiyesi) Kitap Kritiği

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 53 - 57, 30.06.2024

Kemal Yavuz Ataman

Öz

Bu makalede, Abdülkâdir Geylânî Hazretlerinden (ö. 561/1166) sonra Kâdiriye tarikatının ikinci pîri, Eşrefiyye kolunun kurucusu büyük mutasavvıf, âlim, arif, kâmil mürşid Eşrefoğlu Rûmî Hazretlerinin (ö. 874/1470) Müzekki’n-Nüfûs isimli eserinde yer alan “helal yaşam” anlayışı ve ölçüleri üzerinde durulacaktır. Herkesin anlayabileceği bir şekilde Türkçe yazılan mensur eser; dinî ve tasavvufi özellikleri ile tasavvufun Anadolu’da yayılmasında ,Türk tasavvuf ve düşünce tarihinde önemli bir yere sahiptir. Eşrefoğlu Rûmî bu eserini Osmanlı Devleti’nin gelişmiş olduğu bir dönemde kaleme almıştır. Bu açıdan kitabı yazma amacı çok dikkat çekici, ibretamizdir.
Söz konusu kitabın muhtevası, müellifin devlet ile toplum yapısında müşahede ettiği bozulma ve yozlaşmalara karşı şekillenmiştir. O, halkı hayra, iyiliğe, kâmil insan olmaya, sevk etmeye çalışmıştır. Müellif nefislerin terbiyesi, insanın eğitimi, güzel ahlakın kazanılması, yaratılış ile varoluşun hikmetine uygun düşünme ve yaşama tarzı üzerinde durmuştur. Esere göre bu istikamet, “helal düşünme, helal yaşama, haramlardan uzak durma ve günahlardan kaçınma” olarak ifade edilebilir. İnsan, hayat felsefesi olarak helal anlayışı benimserse kalbin ve diğer azaların helal dairesinde kalması, kişinin kâmil mümin olması mümkündür.
Müellif maruf, meşhur, muteber, mutemet, müstakim ve muvahhit büyük bir sufidir. İslam ve Osmanlı coğrafyasında en yaygın ve en etkin tarikatlardan sayılan Kâdiriye’nin öncü simasıdır. Esere göre, Kur’ân’a ve Sünnet’e uygun, Allah (c.c.)’ın rızasını kazanacak bir hayatın en temel ve en bariz kaidesi “helal ve haram çizgisinin hakikatini” idrak etmektir. Bu telakki aynı zamanda, tasavvufi bir anlayış içerisinde, her kesimin anlayabileceği sade ve samimi bir dille yazılmıştır. Eser, insanın “kul” olarak niyetinden hareketlerine hayatının her tarafını kapsayan, yol haritası gösteren bir sistematiğe sahiptir. Kitap 109 (yüz dokuz) bölümden oluşmaktadır. Kitapta “helal” kelimesi 59 (elli dokuz), “haram” kelimesi ise 130 (yüz otuz) yerde geçmektedir. Esere göre, helal yaşam, öncelikle haramdan, yanlış, kötü, çirkin, olan şeylerden ve günahlardan kaçınmakla, zikir ve ibadetler ile mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Helal, haram, nefis, eğitim, tasavvuf

A Review of the Book Müzekki’n-Nüfûs (Purification of the Souls) from the Perspective of Global Halal Living

Öz

This article focuses on the concept and criteria of "halal living" as presented in the work Müzekki’n-Nüfûs by the great sufi, scholar, and perfect guide Eşrefoğlu Rumi (d. 1470), who was the second spiritual leader of the Qadiriyya order after Abd al-Qadir al-Gilani (d. 1166) and the founder of the Eşrefiyye branch. Written in Turkish, this religious, sufi, and prose work, composed in a language understandable to everyone, holds significant importance in the spread of sufism in Anatolia and in the history of Turkish sufi thought. Eşrefoğlu Rumi's (d. 1470) work was written during a period when the Ottoman Empire was flourishing. From this perspective, the purpose of writing the book is very striking and exemplary.
The content of the book is shaped in response to the corruption and degeneration observed by the author in the state and social structures. He endeavored to guide people towards goodness, virtue, and becoming perfect human beings. The author emphasized the purification of the soul, human education, acquiring good morals, and living and thinking in accordance with the wisdom of creation and existence. According to the work, this direction can be expressed as "thinking halal, living halal, avoiding haram, and abstaining from sins." If a person adopts the concept of halal as a life philosophy, it is possible for the heart and other organs to remain within the halal circle, making the person a perfect believer.
The author is a well-known, reputable, reliable, upright, and monotheistic great Sufi. He is a prominent figure in the Qadiriyya order, one of the most widespread and influential orders in the Islamic and Ottoman geography. According to the work, the most fundamental and obvious rule of a life that will gain the approval of Allah (c.c.) in accordance with the Quran and Sunnah is to comprehend the "halal/haram line and truth." This understanding is written in a simple and sincere language that everyone can understand within a sufi perspective. The work has a systematic approach that covers every aspect of human life, from intentions to actions, showing a roadmap. The book consists of 378 pages and 109 chapters. In the book, the word "halal" is mentioned 59 times, and the word "haram" is mentioned 130 times. According to the work, halal living is possible primarily by avoiding haram, wrong, bad, and ugly things, and sins, through remembrance (dhikr) and worship.

Anahtar Kelimeler

Halal, haram, education, sufism, nafs, soul