Moğol İstilası Asrında Adaletin ve Düzenin Teminatı Bir Alim Nasîrüddîn Tûsî ve Siyasetnamesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 46 - 52, 30.06.2024

Kemal Ramazan Haykıran

https://doi.org/10.53569/apjhls.1494560

Öz

Nasîrüddin Tûsî, kuşkusuz Moğol asrında yaşayan alimler içinde istisna bir yer işgal etmektedir. Çok yönlü bir kişiliğe sahip olan Tûsî, devrinde de, günümüzde de oldukça tartışılan bir isim olmuştur. bir matematikçi, bir astronom bir Kelâmcı bir filozof ve bir fıkıhçı olarak bilinen Tûsî tüm bu özelliklerinin yanında oldukça etkin bir devlet adamıdır. Devrin cari bütün ilimleri ile uğraşan Tûsî bu alanlarda da oldukça yetkin eserler vermeyi de başarmış üretken bir alimdir. Tûsî hakkında tartışmalar sadece onun ilmi düşüncelerinde ve onların çok boyutlu ve zenginliğinde değildir. Onun siyasi özellikleri de tarih boyunca tartışma konusu olmuştur. Alim kişiliğinin yanı sıra yazdığı siyasetnamelerin daha ötesinde devlet mekanizmasında bizzat üstlendiği üst düzey görevler aracılıyla ifa ettikleri ile Moğol istilasının tahribatını olabildiğince yumuşattığı gibi kurduğu vakıflar ve kaleme aldığı kanunlar ile sosyal adaleti tesis etmeyi amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Nasîrüddin Tûsî, Moğollar, Siyasetname, Merâgâ, Sosyal Adalet.

Nasir al-Din Tusi, a Scholar Who Guaranteed Justice and Order in the Age of the Mongol Invasion, and His Politics

Öz

Nasiruddin Tûsî undoubtedly occupies an exceptional place among the scholars living in the Mongolian century. Tusi, who had a versatile personality, has been a highly debated name both in his time and today. Known as a mathematician, an astronomer, a theologian, a philosopher and a jurist, Tusi was a very effective statesman in addition to all these features. Tûsî, who dealt with all the current sciences of the period, was a productive scholar who managed to produce very competent works in these fields. Discussions about Tusi are not only about his scientific thoughts and their multidimensional and richness. His political characteristics have also been a matter of debate throughout history. In addition to his scholarly personality, he also softened the destruction of the Mongol invasion as much as possible through the high-level positions he held in the state mechanism, beyond the political books he wrote, and he aimed to establish social justice with the foundations he established and the laws he wrote.

Anahtar Kelimeler

Nasîrüddin Tûsî, Mongols, Politics, Merâgâ, Social Justice.

Kaynakça

• Alâeddîn Atamelik Cüveynî (1988). Tarih-i Cihân-guşâ. I-III, (Çev.) Mürsel Öztürk, Ankara.
• Bayram, M. (1991). “Hacê Nasîreddîn Tûsî’nin İntihalciliği”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 20, Konya.
• Dabîşi, H. (2007). “Filozof Vezir Hace Nasîruddîn Tûsî ve Döneminin Entelektüel İklimi”. İslam Felsefe Tarihi, İstanbul.
• Erdem, İ. (2000). “Olcâytu Han’ın Ölümüne Kadar İlhanlılarda Yaşanan Siyasal-Kültürel Gelişmeler ve Yakın Doğu’ya Etkileri”. Tarih Araştırmaları Dergisi, XX/31, ss.1-36.
• Gafarov, A. (2012). Nasırûddîn Tûsî’nin Ahlak Felsefesi. İstanbul.
• Hamdullâh Müstevfî (1993). Zeyl-î Tarihî Güzîde. (Nşr.) İrec Afşâr, Tahran.
• Hondmîr (1994). Habibu’s-Siyer. (Nşr.) W.M. Tahackson, Harvard.
• Lugal, N. (Nşr.) (1977). Devletşah Tezkiresi. I-IV, İstanbul.
• Nasîrüddîn Tûsî (1913). Risale-yi Der Resm-i Ayn-i İlhanî. Tahran.
• Nasîrüddîn Tûsî (2009). Seçkinlerin Ahlakı. (Çev. ve Nşr.) Anar Gafarov, İstanbul.
• Reşîdüddîn Fazlullâh Hemedânî (1362). Camiu’t-Tevârih. Tahran.
• Reşîdüddîn Fazlullâh (2010). Cami’ü’t-Tevârih: Selçuklu Devleti, çev. Hasan Hüseyin Güneş, Erkan Göksu, İstanbul.
• Sıddıkî, B. H. (2000). “Nasıreddîn Tûsî”. Klasik İslam Filozofları ve Düşünürleri, (Ed.) M. M., Şerif, (Çev.) Kasım Turhan, İstanbul.
• Şirinov, A. (2011). Nasîruddîn Tûsî’de Varlık ve Uluhiyet. İstanbul.
• Togan, Z. V. (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul.