Moğolları Durduran Savaş: Aynicâlût Savaşı

Yıl 2022, , 292 - 308, 18.08.2022

Hüseyin Ali

https://doi.org/10.52115/apjir.1146832

Öz

İslam tarihindeki en önemli savaşlardan biri sayılan Aynicâlût savaşı H. 25 Ramazan 658 / M. 3 Eylül 1260 tarihinde meydana geldi. Zor koşulların hâkim olduğu bir dönemde ortaya çıkan Memlûklu Türk hükümdar Seyfüddîn Kutuz, Moğol akınlarını durdurmayı başardı. O sıralarda komutanlarından biri olan Baybars el-Bundukdârî ile birlikte askeri ve siyasi deneyim ve feraset sayesinde Moğolları yenilgiye uğratarak Moğollara ilk ağır yenilgiyi yaşatan komutan oldu. Aynicâlût savaşı, İslam dünyasındaki birçok şehrin trajik bir şekilde Moğolların eline geçmesinden sonra yaşandı. Önce Harezmîler devletini yıkan Moğollar daha sonraları kuşattıkları Bağdat’ı ele geçirdiler. Böylece şehri yakıp yağmaladıktan sonra halife el-Mutasımbillah’ı katlettiler. Bunun sonucunda Abbasî hilafeti de son bulmuş oldu. Ondan sonra Suriye ve Filistin’deki bütün şehirler düştü ve Hülâgû'nun yönetimi altına girdi. Mısır ise bu sıralarda iç çekişmelerle boğuşuyordu. Bu çekişmeler öyle sürüp giderken sonunda 1259 yılında sultan Seyfüddîn Kutuz, Memlûklu sultanı olarak Mısır’da tahta çıktı. Ardından Moğollara karşı koymak için hazırlıklar yapılmaya başladı. Önce Mısır’ın iç işlerine çeki düzen veren Kutuz, tahtta gözü olanların isyanlarını bastırdı. Ondan sonra Farisuddin Aktay’ın öldürülmesinden sonra Mısır’dan kaçmış olan kölemenleri kapsayan genel af çıkardı. Askeri hazırlıkları aksatan ekonomik krizin üstesinden gelebilmek için dönemin Mısır baş kadısı İzzeddin b. Abdusselam’dan Mısır halkından vergi toplamasına imkân veren bir fetva çıkarmasını istedi. Kadı İzzeddin b. Abdusselam belli başlı bir takım özel şartlarla vergi toplamaya imkan veren bir fetva çıkardı. Sultan Kutuz, askeri hazırlıklarını bitirir bitirmez orduyu Mısır’ın doğusunda bulunan Salihiye’ye doğru yola çıkardı. Oradan Filistin’deki Bisan ve Nablus arasında yer alan Aynicâlût ovasına vardı. Burada İslam ordusu ile Moğol ordusu arasında yaşanan savaş Müslümanların zaferiyle sonuçlanırken Moğol ordusunun büyük bir bölümü imha edildi.

Anahtar Kelimeler

Aynicâlût Savaşı, Kutuz, Moğol, Memlûkler, Baybars

The Battle that ruined and destroyed Mongolian armies (Ain Jalut(

Öz

Ain Jalut" occured in Ramazan 58Ah equivalent to 3 July 1260Ad. Indeed it is among the most significant battles in the Islamic history. It happens in the hardest situation to the Muslims by which Mongolian soldiers have killed, burnt and destroyed towns and cities of Muslims, muslims ware in that situation untill the appearing of Turkish commander and one of mamluk's leader called Saif ad-Din Qutuz, he appeared and confront the Mongolian armies and prevent them from attacking thbaybe Muslim society, with the aid of " Baibars al-Bunduqdari ", he defeated mangolian soldiars by using his tactical strategies of war and wisdomatical approach he became the first to defeat mongols after their Inhuman activities in the Muslim communities, like bringing"Alkhawarizmian state" to an end, destroying Baghdad, after long boycott where they steal and destroyed the town also they killed Muslim's Khalifa of that moment named Al Musta'sim Billlah and end Abbasite caliphate, the entire towns of Palestine and Egypt were also conquered under Mongolian ruler known as Hülàgû Khan.
In the meantime Egypt is encountering internal conflicts which finally ends by having Sultan Saif ad-Din Qutuz as leader of Egyptian mamluks 1259 with immediate effect he started preparations of fight against Mongols, he initially settled all the internal crisis by flushing those hypocrites who are planning to occupy leadership, also he made a decree that generally forgive any of mamluks that migrate away from Egypt after killing "Faris Al Din Aktay". Due to financial difficulties Saif ad-Din Qutuz can not afford armies but with help of Izz Al Din Ibn Abd al salam he " Saif ad-Din Qutuz "temporarily (with stipulated conditions) began collection of taxes from egyptian people.
He moves through "El salheya "(city in Egypt) he reaches" Ain Jalut " a field between "Bessan" and "Nablus "in Palestine where Islamic armies and mongolians attacked each other and the victory is for the Muslims while most of Mongolian armies were killed and destroyed.

Anahtar Kelimeler

Battle of Ain Jalut, Qutuz, Mongols, Mamluks, Baibars.

Kaynakça

• Abdulkadir, Muhammed Ferid. Mearik Fasila fî Tarihi’l-İslam. Kahire: Dâru’l-Mustakbelu’l-Arabî, 1998.
• Abdurrahman b. Muhammed b. Haldûn, Tarihu İbn Haldûn, Thk. Halil Şehade. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1988.
• Aktan, Ali. “Sultan Kutuz ve Aynu-Calut Zaferi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 10 (1991).
• Aşûr, Abdulfettah. Misru ve’ş-Şam fî Asri’l-Eyyubiyine ve’l-Memalik. Beyrut: Dâru’n-Nahda’l-Arabiyye, 1972.
• Aşur, Fayid. el-Alakaru’s-Siyasiyyeti Beyne’l-Memaliki ve’l-Moğol. Kahire: Dâru’l-Mearif, 1974.
• Aşûr, Fayid. el-Cihâdu’l-İslamî Didda’s-Salibiyîne ve’l-Moğol fî Asri’l-Memalîk. Trablusşam: Gross Press, 1995.
• Ebu Halil, Şevkî. Aynicâlût. Şam: Daru’l-Fikr, 2005.
• Ebu’l-Fida, İmaduddin İsmail b. Ali b. Şahinşah b. Eyyub. el-Muhtasar fî Ahbari’l-Beşer. Kahire: el-Matbaatu’l-Huseyniye, tarihsiz.
• ed-Dâhûk, Ahmed Muhammed. Davru Silâhi’r-Ru’bi fî Siyaseti’l-Moğoli’l-Askeriyyeti İtticâhi’l-Alemi’l-İslâmî. Gazze: İslam Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih ve Arkeoloji Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• ed-Devâdâr, Rükneddin Baybars. Zübdetü’l-fikre fî târîhi’l-hicre. Thk. Donald S. Richards. Beyrut: el-Şeriketül-Müttehide litevzi, 1998.
• el-Antakî, Muhammed. Mareketu Aynicâlût. Beyrut: Dâru’ş-Şarki ‘l-Arabî, tarihsiz.
• el-Aselî, Bessam. el-Muzaffer Kutuz ve Ayn Calût. Beyrut: Dâru’n-Nefais, 1980.
• el-Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. İkdü’l-cümân fî târîhi ehli’z-zamân/Asru Selatyîni’l-Memalik. Thk. Muhammed M. Emin. Kahire: Daru’l-Kutubi ve’l-Vesaiki’l-Kavmiyye, 2010.
• el-Barînî, es-Seyyid el-Bazî. el-Moğol. Beyrut: Dâru’n-Nahda’l-Arabiyye, 1981.
• el-Hatib, Mustafa. “Aynicâlût”, el-Mevsuatu’l-Arabiyye. 13/662. Şam: Daru’l-Fikri’l-Muasır, 2002.
• el-Hemedânî, Reşidu’din Fazlullah. Camiu’t-Tevarih. Kahire: Dâru İhayai’l-Kutubi’l-Arabiyye, tarihsiz.
• el-Kalkaşendî, Ahmed b. Ali. Subhu’l-Aşa fî Sinaati’l-İnşa. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2012.
• el-Kavnî, Fevzî Muhammed. Aynicâlût ve Fennu’l-Harbi İnde’l-Memâlîk. Kahire: Mektebetu Bustanu’l-Marife, 2009.
• el-Makrizî, Ahmed b. Ali b. Abdulkadir Takiyuddin. es-Sulûk li’Marifeti Duveli’l-Mulûk. Thk. Muhammed Abdulkadir Ata. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
• el-Muadidî, Haşi. el-Vatanu’l-Arabî ve’l-Ğazvu’s-Salibî. Musul: Matabiu Camiati’l-Musul, 1981.
• el-Yûnînî, Kutbuddin Musa b. Muhammed. Zeylu Mirati’z-Zaman. Kahire: Daru’l-Kitabi’l-İslamî, 2002. en-Nuveyrî, Ahmed b. Abdulvehab Şehabeddin. Nihayeti’l-Ereb fî Fununi’l-Edeb. Kahire: Daru’l-Kutubi ve’l-Vesaiki’l-Kavmiyye, 2003.
• es-Sallabî, Ali. es-Sultan Seyfuddin Kutuz ve Marketu Aynicâlût. Kahire: Muessesetu İkra, 2009.
• es-Sercânî, Rağib. Kissatu’l-Moğol min el-Bidaye ile Aynicâlût. Kahire: Muessesetu İkra, 2005.
• es-Seyyad, Fuad. el-Moğol fî’t-Tarih. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1980.
• es-Siyûtî, Abdurrahman b. Ebi Bekr Celaleddin. Tarihu’l-Hulefa. Mekke: Mektebetu Nizar Mustafa el-Baz, 2004.
• eş-Şair, Muhammed Fethî. Misru Kahiratu’l-Moğol fî Aynicâlût Kahire: Dâru’l-Mearif, 1995.
• ez-Zehebî, Şemseddin b. Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz. Siyeru Alâmi’n-Nubela. Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1985.
• ez-Zehebî, Şemseddin b. Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz. Tarihu’l-İslam ve Vefayatu’l-Meşahiri ve’l-Alâm.Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslamî, 2003.
• Güler, Muhammed Said. Moğol istîlâsı ve Aynicâlût Savaşı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Tarih Bilim Dalı ,Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Halil, İmaduddin. Dirasat Tarihiyye. Şam: Dâru İbn Kesîr, 2005.
• Halil,Nureddin Seyfuddin Kutuz Kahiru’l-Moğol. İskenderiye: Dâru’l-Feth, 2005.
• İbn Aybek ed-Devadarî, Ebu Bekr b. Abdullah. Kenzu’d-Durer ve Camiu’l-Ğurar (ed-Durretu’z-Zekiyye fî Ahbari’d-Devleti’t-Turkiyye. Thk. Ulrich Hermann. Kahire: Matbaatu İsa el-Babî el-Halebî, 1971.
• İbn Dukmak, Sarimuddin İbrahim. Nuzhetu’l-Enâm fî Tarihi’l-İslam. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1999.
• İbn İyas el-Hanefî, Muhammed b. Ahmed. Bedaiu’z-Zuhûr fî Vekaii’d-Duhûr. Thk. Muhammed Mustafa. Kahire: el-Heyetu’l-Misriyyetu’l-Ammeti li’l-Kitab, 1984.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail b. Umar. el-Bidaye ve’n-Nihaye. Thk.Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. Riyad: Dâru Alemi’l-Kutub, 2003.
• İbn Şakir el-Kütübî, Muhammed. Fevâtu’l-Vefayât. Beyrut: Dâr Sâdir, 1974.
• İbn Tağri Berdî, Cemaludin Yusuf. en-Nucûmu’z-Zahire fî Mulûki Misra ve’l-Kahire. Mısır: Kültür Bakanlığı, 1964. İbn Tolon es-Salihî, Muhammed. İʿlâmü'l-verâ. Thk. Muhammed Ahmed Dehman. Şam: Dâru’l-Fikr, 1984.
• Kasim, Abduh Kasim. es-Sultanu’l-Muzaffer Seyfuddin Kutuz. Şam: Dâru’l-Kalem, 1998.
• Kopraman,Kazım Yaşar. “Baybars I”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/221. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Özaydın,Abdülkerim. “Aynicâlût Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.4/275. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Sağlama,Ahmet-Aksoy,Ramazan.“Moğol-İlhanlı Siyasî-Askerî Stratejilerine Dair Bir Memlûk Kaynağının Analizi”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 19 Armağan Sayısı, (2021).
• Yiğit, İsmail. “Kutuz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.26/501. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Yuvalı, Abdülkadir. “Hülâgû”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.18/474. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.