Kadıasker Mustafa İzzet Efendi’nin Sultan İkinci Mahmud ile Musikî Ve Resmi İlişkileri

Yıl 2023, , 163 - 181, 20.08.2023

Fettah Aykaç

https://doi.org/10.52115/apjir.1283581

Öz

Çocuk yaşta yüksek eğitim için İstanbul’a gönderilen Kadıasker Mustafa İzzet Efendi, hocası yoluyla Sultan II.Mahmud ile tanıştırılır ve saraya bürokrat yetiştiren önemli eğitim kurumlarına kaydettirilir. 1821 civarı Enderun’dan mezun oluncada saray içi hizmetlere alınarak II.Mahmud’un Huzur Fasıllarına katılmasına izin verilir. Bu durum sonraki on yıl boyunca devam eder. II.Mahmud 1826’da Yeniçeri ve Mehter Ocağı’nı ilga edip Batılı danışmanların rehberliğinde kıyafet ve eğitim açısından Batılı görünümlü yeni bir ordu ile Muzıka-ı Hûmâyun’u kurar. Muzıka-ı Hûmayun için Avrupa’dan askerî müsizyenleri getirtip onlara paşa rutbesi ile görev verir. Bu dönemde ayrıca tüm saray ricaline de Avrupa-i tarzda kıyafetler giyme mecburiyeti getirir. Bu dönemde Mustafa İzzet Efendi Surre Alayı ile hac yolculuğuna çıkar ve hac dönüşü Kahire’ye geçer. Daha sonra İstanbul’a dönünce saraydaki vazifesine gitmez. Ancak bir sure sonra iradesi dışında meydana gelen zor durumlar onu saraydaki görevine tekrar dönmeye mecbur bırakır.
Nitel araştırma türünde gerçekleştirilen bu çalışmada şimdiye kadar yapılmış yayınlarda pek değinilmeyen Kadıasker Mustafa İzzet Efendi’nin Saraydaki görevinden uzaklaşma nedenleri konusu ele alınmıştır. Ayrıca onun hac için İstanbul’dan ayrılış ve dönüş tarihleri konusunda mevcut olan farklılık ve belirsizlikler netleştirilmeye çalışılmış ve onun hac dönüşü Sultan Mahmud’a yakalanma olayının arka planı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadıasker Mustafa izzet, II.Mahmud, Huzur fasılları, islam sanatları

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Kaynakça

• Akkuş, Mehmet. “İsmail Rumî”, 23/120, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Ayvazoğlu, Beşir. Neyin Sırrı Hâlâ Hasret: Bir Meşk Silsilesi: Aziz Dede, Emin Dede, Halil Dikmen, Niyazi Sayın, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2002.
• Benlioğlu, Selman. Osmanlı Sarayında Mûsikî’nin Himayesi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2017.
• Beydilli, Kemal. “Mahmud II”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 27/352-357, İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Çatıkkaş, Atâ. “Büyük Türk Hattatı Kazasker Mustafa İzzet Efendi”, Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası, İstanbul: Haziran 1981, 6
• Derman, M. Uğur. “Mustafa İzzet, Kazasker”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 31/304-307, İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Derman, M. Uğur. Mısır’da Türk Hat San’atı Örnekleri, 210, İstanbul: Ircica, 1987.
• Derman, M. Uğur. Sabancı Üniv., Sakıp Sabancı Müzesi, Hat Koleksiyonundan Seçmeler, 54, İstanbul: S Sabancı Müzesi Yayınları, 2002.
• İlyas, Hafız Hızır. Letâif-i Vekâyi-i Enderûniye, 460, İstanbul: Darü’t Tabâati Âmire, 1276.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal. Son Hattatlar, 154, Ankara: Marif Vekaleti Yayınları, 1955.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal. Hoş Seda, Son Asır Türk Mûsikîşinasları, 88, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 1958.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal. Son Asır Türk Mûsikîşinasları, 2/747-755, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1988.
• İşpirli, Mehmet “Tayyarzâde Atâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4/34 İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Kara, Mustafa. “Vefatinin 130. Yılında Kazasker Mustafa İzzet Efendi”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 8/9-18, İstanbul: Ocak-Haziran 2007.
• Küçük, Cevdet. “Abdülmecid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 1/259-263, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1987.
• Kutluoğlu, Muhammed Hanefi. “Kavalalı Mehmed Ali Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 25/65, (İstanbul: TDV Yayınları, 2002)
• Mert, Talip. II. Mahmud’un Sanat Çevresi, 159-160, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Mert, Talip. Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Uğur Derman Armağanı, 399-416. Türk Kütüphaneciler Derneği, İstanbul: 1996.
• Özcan, Nuri. “İsmâil Dede Efendi, Hamâmîzâde”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 23/94, İstanbul: TDV Yayınları, 2001,
• Özcan, Nuri. “Hafız Mehmet Efendi, Kömürcüzade”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 28/94, İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Özer, Murat. Ayasofya’nın Nişânesi Kazasker Mustafa İzzet, İstanbul: Kuveyt Türk Katılım Bankası Kültür Yayınları Dizisi: 8, 2020.
• Öztuna, Yılmaz. Türk Bestecileri Ansiklopedisi, 2/ 276, İstanbul: Hayat Neşriyat, 1969.
• Şeref, Abdurrahman. Tarih Muhasebeleri, 316, İstanbul: Kapı Yayınları, 1339/1920.
• Toprak, Nurcan. Hattat, Kazasker Mustafa İzzet Efendi’nin Hayatı ve Eserleri, İstanbul: Marmara Üniv., SBE, İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı, Y. Lisans Tezi, 2004.