İslâm Ceza Hukukunda Karîneler

Yıl 2024, , 189 - 202, 30.08.2024

Bedri Aslan

https://doi.org/10.52115/apjir.1472892

Öz

İslam hukukunun temel konulardan biri de ceza ve muhakeme usulü hukukudur. Bu hukukun amacı fert ve topluma zarar vermeden suçluyu tespit edip suçluya ve suç işlemeye meyilli kişileri suçlardan caydırmak için uygun bir ceza vermektir. Suçluyu tespit etmek ve ona münasip cezayı vermek ise ancak şer‘î delillerin ışığında mümkündür. En güçlü deliller ise nasta beyan edilenlerdir. Bunların başında şahit, ikrar, yemin ve yazı gelmektedir. Bahsedilen deliller nasta geçtiği için onları değiştirmek veya haklarında içtihat yapmak mümkün değildir. Nasta açıklanan deliller bulunmadığı takdirde hâkim içtihada başvurmak suretiyle diğer deliller ve ispat vasıtalarını araştırarak hakkın zayi olmasına engel olur. İçtihatla tespit edilen yardımcı vasıtaların başında karîneler gelir. Karîneler de kendi içerisinde kat‘î, zannî ve zayıf olmak üzere üçlü taksime tabi tutulmuştur. Her ne kadar suçluların tespiti hakkında karînelere başvurmak hususunda âlimler arasında ihtilaf bulunmasa da karînelerin kullanılacağı meseleler hakkında ihtilaf mevcuttur. Bu çalışmada karînelerin kısımları ve konuyla ilgili mezhepler arasındaki ihtilaf ele alınacaktır. Hanefî, Şâfiî ve Hanbeli fakihlerden oluşan cumhur genel olarak hadlerde karînelerle amel etmeyi caiz görmezken hadlerin dışında kalan diğer meselelerde itibar ettikleri, Malikîler ise hem hadler hem de diğer hükümlerde karineleri delil olarak kullandıkları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, İspat, Ceza, Delil, Karîne

Kaynakça

• ‘Abderî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Fâsî (ö. 737/1336). el-Medhal. b.y.: Dâru’tTurâs, ts.
• Aslan, Nasi. İslam Hukukunda Yargılama Etiği ve İlkeleri. Adana: Karahan Kitabevi, 2014.
• Aslan, Nasi. İslam Ve Yorum III, İslam Adliye Teşkilatında Yargılama Esaslarının Oluşumu Ve İslam Medeniyetine
• Katkıları. ed. Emine Güzel ve Serkan Demir. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Aclân, Abdullah b. Süleyman b. Muhammed. el-Kada’ bi’l-Karâin. Riyad: Câmiatu’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslamiyye, 1427.
• Aclân, Abdullah b. Süleyman b. Muhammed. el-Kadâ bi’l-karâini’l-muâsira. Riyad: Mektebetu’l-Melik Fahd, 2006.
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. et-Tehzîb fî fıkhi’l-İmam eş-Şâfiî. thk. Adil Ahmed Abdulmevcud - Ali Muhammed Muavvez b.y.: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî (ö. 458/1066). Maʿrifetü’s-sünen ve’l-âsâr. thk. Abdulmu‘tî Emin Kala‘cî. Kahire: Dâru’l-Vefâ, 1991.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. Muğire. el-Câmiu’s-Sahîh. Thk. Muhammed Zuheyr b. Nasır en-Nasır. b.y.: Dârü Tevki’n-Necât, 1422.
• Ceyyânî, Ebü’l-Vefâ (Ebû İshâk) Burhânüddîn İbrâhîm b. Alî b. Muhammed el-Medenî (ö. 799/1397). Tebsıratü’l- ḥükkâm fî uṣûli’l-aḳzıye ve menâhici’l-aḥkâm. b.y.: Mektebetu’l-Külliyâti’l-Ezheriyye, 1986.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. et-Tarîfât. thk Muhammed sıddık elMinşâvî. Kahire: Daru’lfazile, ts..
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Erol, Bünyamin, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2013, 40, 319-320.
• Fâiz, İbrahim b. Muhammed. el-İsbât bi’l-karâin fi’l-fıkhi’l-İslamî. Beyrut: el-Mektebu’l-İslamî, 1983.
• Hafnâvî, Mansur Muhammed Mansur. eş-Şubuhât ve eseruhâ fi’l-ukubeti’l-cinâiyye fi’l-fikhi’l-İslmai mukârinen bi’lkanûn. b.y.: Matbaatu’l-Emâne, 1968.
• Haydar, Ali (v. 1853/1935). Dürerü’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm. thk. el-Muhâmî Fehmî el-Hüseynî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmîyye, ts.
• Hindî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân el-Müttakī (ö. 975/1567). Kenzü’l-ʿummâl fî süneni’l-aḳvâl ve’lefʿâl. thk. Bekrî Hayâtî-Safvetu’s-Sekâ. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1981.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn (v. 1252/1836). Reddü’l-Muhtâr ‛ale’d-Dürri’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• İbn Kayyım, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkî el-Hanbelî elCevziyye (ö. 751/1350). et-Turuku’l-hikmiyye fi’s-siyaseti’ş-Şeriyye. thk. Beşir Muhammed Uyûn. Beyrut: Mektebetu’l-Mueyyed, 1989.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (v. 273/887). Sünenu İbni Mâce. thk. Şuayb Arnavût. b.y.: Dârü’r-Risâleti’Âlemiyye, 2009.
• İbnü’l-Müllakın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî el-Mısrî. Kavâid İbnü’l-Müllakın. thk. Mustafa Mahmud el-Ezherî. Riyad: Daru İbni’l-Kayyım, 2010..
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî (v. 970/1563). el-Bahru’r-râ’ik şerhu kenzi’l-hakâ’ik. Beyrut: Dâru’l Marîfe, ts.
• Karabulut, Fuat. Recm Cezasının Hz. Peygamber’in Uygulamaları Işığında Değerlendirilmesi. Ekev Akademi Dergisi Yıl: 16 Sayı: 50 (Kış 2012).
• Karadâğî, Arif Ali Arif. Mesâilün fıkhiyye muasıra. Malezya: IIUM Press International Islamic University Malaysia, 2011.
• Komisyon. el-Mucemu’l-Vasît. Mısır: Mektebet’ş-Şurûki’d-Devleiyye, 2004.
• Mısrî, Abdussami‘ Ahmed İmam. Minhâcu’t-tâlib fi’l-mukârene beyne’l-mezahib. Kuveyt: el-Va‘yu’l-İslamî, 2013.
• Mutçalı, Serdar. Arapça-Türkçe Sözlük. İstabnul: Dağarcık, 2014.
• Müslim, b. el-Haccâc Ebû’l-Hasan en-Nîysâbûrî (v. 261/875). Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmû’ Kahire: Matbaatu’t-Tedâmun, 1347.
• Öztürk, Cemal. Ceza Muhakemesi Hukukunda İz Bilimi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi,Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. el-Mahsûl. thk. Taha Cabir Feyyâz el-Ulvanî. b.y.: Müessesetu’r-Risâle, 1997.
• Sedlân, Salih b. Ganım. el-Karain ve devruhâ fi’l-isbât fi’ş-Şeriati’l-İslamiyye. Riyad: Dârü Belensiyye, 1418.
• Turan, M. Fatih. İslam Muhakeme Hukukunda İz Bilimi (Kriminalistik) Ve Adli Tıp Çalışmalarını Anımsatan Bazı Uygulamalar. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Sayı:33, (Erzurum: 2010), 145-169.
• Yaylalı, Davut. “Karîne”, Türkiye diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2013, 24, 492.
• Zerka, Mustafa Ahmed. el-Medhalü’l-fıkhiyyü’l-âmm. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2004.
• Zuhaylî, Muhammed. Vasâi'lü'l-isbât fi'ş-şerî'ati'l-İslâmiyy., Dımaşk: Mektebetu Daru’l-Beyân, 1982..
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletuhu. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 2004.