Brown Üniversitesi Kütüphanesi’nde Bulunan Erken Dönem Mushaflar (7. ve 8. Yüzyıllar)

Yıl 2024, , 283 - 315, 30.08.2024

Muhammet Emin Bakacak , Fatih Cankurt

https://doi.org/10.52115/apjir.1525841

Öz

Kur’ân-ı Kerim’in yazılmasına Kur’ân’ın nüzulüyle birlikte başlandığı bilinmektedir. Kur’ân ayetleri İslam’ın ilk yıllarında noktalama işaretlerine gerek duyulmadan yazılmaktaydı. Hz. Osman (ö. 35/656) tarafından çoğaltılan Mushaflar harekesi ve noktası olmaması Kur’ân’ın farklı kıraat vecihlerine göre okunabilmesi içindi. Müslümanlığın farklı coğrafyalara yayılması neticesinde muhtelif milletlerin İslâm’a girmesiyle birlikte Kur’ân’ın okunuşunda zorluklar meydana geldi. Bu sebeple Ebu’l-Esved-Düeli (ö.69/688) tarafından harekeleme işaretleri konularak insanların Kur’ân’ı sağlıklı ve daha kolay okuması sağlandı. Harekelemeden sonra ise Yahya b. Ya’mer (ö.129/746) tarafından noktalama faaliyeti gerçekleşti. Daha sonra bu uygulama Halil b. Ahmed (ö.175/791) tarafından yapılan eklemelerle son bulmuştur. Batılı araştırmacılar, ilk dönemlerde kaleme alınan Mushaflara ilgi göstermiş, bu Mushaflar üzerinden Kur’ân’ın tahrif edildiğini ortaya çıkarmak istemiştir. Batı dünyasının ilgi odağı olan birçok Kur’ân el yazması bugün bazı müze ve kütüphanelerde bulunmaktadır. Brown Üniversitesi Kütüphanesi de bunlardan biridir. Farklı bölgelerden bulunup alınarak elde edilen Kur’ân el yazmaları koleksiyonu Kur’ân ve kıraat tarihi açısından çok kıymetlidir. Bu Kur’ânlara yazıldıkları dönemlerden itibaren tezyinat açısından eklemeler yapılmıştır. Bu makalede Kütüphane’de muhafaza edilen ve 7. ve 8. yüzyıla ait olduğu ifade edilen el yazması Mushaflar incelenmiş, bu çerçevede 76 adet erken dönem Mushaf bulunduğu tespit edilmiştir. Minassian Kur’ân El Yazmaları Koleksiyonu içerisinde yer alan bu Mushafların, temel özellikleri tetkik edilip araştırmacılara katkısı olacağı düşünülen bilgiler zikredilmiştir. Bu bağlamda makalede, Mushafların ait olduğu yıl, cildi, tezyini, boyutları, yazı renkleri, durak işaretleri, varak ve satır sayısı, imla özellikleri gibi bilgilere detaylı bir şekilde yer verilmiştir. Çalışmada erken dönem Mushaf bakiyesine dair Batı özelindeki mevcut durumu ortaya koyabilmek, bu vesileyle ilgili araştırmalara zemin teşkil edebilmek hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Mushaf, El yazmalar, Brown Üniversitesi Kütüphanesi, Erken dönem Mushaflar

Kaynakça

• Altıkulaç, Tayyar. Günümüze Ulaşan Mesâhif-i Kadîme. İstanbul: IRCICA, 2015.
• Cankurt, Fatih. Kadim Bir Mushaf: BNF (Bibliothèque Nationale De France) Arabe 358. Hitit İlahiyat Dergisi (Aralık 2023). 22/2.
• Dânî, Ebu Amr Osman b. Said, el-Muknî’ fî Ma’rifeti Mersûmi Mesâhifi’l-Emsâr, nşr. Hâtim Salih Dâmin, Dâru’lBeşâiri’l- İslâmiyye, Beyrut 2011.
• Déroche, François. “Manuscripts of the Qurʾān”. Encyclopedia of the Qurʾān. ed. Jane Dam-men McAuliffe. 3: 254-274. Leiden – Boston: Brill, 2003.
• Déroche, François. La transmission Ecrite du Coran dans les Débuts de l’Islam: Le codex Parisino-petropolitanus. Leiden: Brill, 2009.
• Déroche, François. Le Livre Manuscrit Arabe: Préludes à une Histoire. Paris: Bibliothèque Nati-onale de France, 2004.
• Déroche, François. Les Manuscrits du Coran. Aux Origines de la Calligraphie Coranique. Paris: Bibliothèque Nationale de France, 1983.
• Déroche, François. Qurans of the Umayyads: A First Overview. Leiden: Brill, 2014.
• Déroche, François. The Abbasid Tradition: Ourʾāns of the 8th to the 10th Centuries. London: Nour Foundation, 1992.
• Genan, Şeyma vd. “Erken Döneme Tarihlenen Katta Langar Mushafı’nın Mushaf İlimleri Bakımından İncelenmesi”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25/47 (Haziran 2023).
• Gözeler, Esra, ŞE 4141 Rulo: Türk ve İslâm Eserleri Müzesinde Kufi Bir Kur’an Elyazması, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (Mayıs 2022) 63/1
• Hâzin, Alaeddin Ali b. Muhammed b. İbrâhim el- Bağdadî, Lübabü’t- te’vil fî meani’t tenzil, tefsîrü’l-Hâzin, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l İlmiyye, 2010. 1/9.
• Özdirek Şahin, Betül. Groningen Üniversitesi Kur'an'ı "uklu Eller 468”, Tefsir Araştırmaları Dergisi, 7/Özel Sayı (Eylül 2023).
• Taşkale, Ömer Faruk. Kur'an-ı Kerîm'de Açan Çiçekler. Ömer Faruk Taşkale içinde, M. Uğur Derman 65. Yaş Armağanı. Sabancı Üniversitesi Yayın Evi. (2000)
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6074) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6074/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6071) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6071/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6092) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6092/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6143) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6143/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6068) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6068/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6572) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6572/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6521) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6521/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6604) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6604/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6501) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6501/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6134) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6134/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6137) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6137/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6089) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6089/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6574) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6574/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6463) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6463/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6460) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6460/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6601) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6601/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6077) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6077/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6510) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6510/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6080) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6080/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6577) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6577/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6580) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6580/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6518) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6518/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6566) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6566/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6507) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6507/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6481) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6481/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6478) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6478/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6498) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6498/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6466) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6466/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6119) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6119/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6607) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6607/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6122) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6122/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6113) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6113/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6116) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6116/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6487) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6487/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6484) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6484/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6536) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6536/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6131) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6131/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6125) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6125/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6542) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6542/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6586) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6586/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6545) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6545/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6455) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6455/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6450) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6450/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6140) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6140/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6539) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6539/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6527) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6527/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6086) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6086/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6493) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6493/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6475) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6475/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6065) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6065/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6062) (https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6062/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6104) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6104/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6101) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6101/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6095) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6095/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6515) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6515/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6504) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6504/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6128) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6128/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6569) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6569/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6551) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6551/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6530) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6530/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6496) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6496/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6548) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6548/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6083) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6083/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6107) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6107/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6098) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6098/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6533) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6533/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6524) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6524/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6472) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6472/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6469) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6469/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6490) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6490/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6583) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6583/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6589) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6589/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6592) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6592/
• Kur’ân (Brown: Brown Üniversitesi Kütüphanesi, İslâmî El Yazmaları, BDR:6560) https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:6560/
• https://library.brown.edu/guide/index.html (Erişim 26.05.2024).