Sahabenin Hadis Rivayeti ve Hadis Algısı

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 42 - 53, 29.03.2019

Mehmet Emin Çiftçi

Öz

ÖZET

Hadis rivayeti Hz. Peygamber döneminde başlamıştır. Sahâbeden
bazıları Hz. Peygamber’den öğrenmiş oldukları hadisleri başkalarına rivayet
etmişlerdir. Bazı sahâbiler de Hz.
Peygamber’den duymamış oldukları bazı rivayetlerin sahihliğini
araştırmışlardır. Hz. Peygamber hayatta olduğu dönemde hadisin
sıhhatini tespit etmek çok kolaydı, Hz. Peygamber’e gidip sormak yeterliydi.
Ancak Hz. Peygamber’in vefatından sonra rivayetleri
doğrudan kaynaktan tahkik etme imkânı kalmamıştır. Bundan dolayı sahabilerden Hz. Aişe, Hz. Ali ve İbn Abbâs gibi bazıları, raviyi
soruşturmak, hadisi nakledenden şahit istemek, hadisi nakledene yemin ettirmek,
hadislerin metinlerini Kur’an’a, sünnete ve akla arz etmek gibi yollara
başvurarak rivayetleri tashih etmeye çalışmışlardır. Sahâbe döneminde
kavram olarak net bir şekilde ortaya konmamış olmakla birlikte hadislerin sahîh
veya sahîh olmama durumunun bilinçaltlarında var olduğu söylenebilir. Sahâbenin hadis rivayeti karşısındaki
tutumları muhaddisler için önemli bir model oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sahâbe, Hadis, sahih, isnad

Kaynakça

• KAYNAKÇAAbdulmuhsin, (1390), el-İmam el-Buhârî ve Kitâbuhu el-Câmiu’s-Sahîh, el-Câmiatu’l-İslâmiye, Medîne.Ağırakça Şahyar, Ayşe Esra, (2011), Zayıf Hadis Rivayeti, Akdem Yayınları, İstanbul.Ahmed İbn Hanbel, (2001), Müsned, (thk. Şuayb Arnavût-Âdil Mürşid vd.), Müessesetü’r-Risâle, Beyrût.Akgün, Hüseyin. (2004), İbnu’l-Kattan’ın Hadis Anlayışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara ÜSBE, İstanbul.Alî Abdulbâsit Mezîd. (tsz), Minhâcu’l-Muhaddisîn fî’l-Karni’l-Evveli’l-Hicrî ve Hattâ Asrinâ’l-Hâdir, (y.y.).Aliyu’l-Kârî, Nureddin Ali b. Muhammed, (tsz). el-Esrâru’l-Merfuâtu fî’l-Ahbâri’l-Mevdûâ. (y.y.), Beyrût.Babanzade, Ahmed Naim, (1982), Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrid-i Sahih Tercemesi ve Şerhi, DİB Yayınları, Ankara.Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Huseyin, (2003), es-Sünenu'l-Kübrâ, (thk. Muhammed Abdulkadir Ata), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, Beyrût.Bilen, Mehmet, (2013), İbn Hacer’in Buhârî Savunusu, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil, (1422), Sahîhu’l-Buhârî, (thk. Muhammed b. Zuheyr b. Nâsır), Dâru Tûku’n-Necât, Beyrût.Canan, İbrahim, (1979), Kütüb-i Sitte İmamlarının Şartları, (Fasikül 1- 2) Sevinç Matbaası, Ankara. Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, s. 103-126.Cebeci, Lütfullah, (1980), İmam-ı Tirmizî, Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, Sevinç Matbaası, Ankara, 4. Sayı, ss. 287-311. Coşkun, Selçuk, (2014), Hadise Bütüncül Bakış, İFAV, İstanbul.Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman, (2000), Sünen, (thk. Hüseyin Salîm Esed ed-Dârânî), Dâru’l-Muğni, Arabistan.Dihlevî, Abdulhak ed-Dihlevî, (1986), Mukaddimetu fî Usûli’l-Hadîs, (thk. Selmân el-Hüseynî en-Nedvî), Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmî, Beyrût.Dihlevî, Ebû Abdilaziz Kutbüddin Ahmed b. Abdirrahim b. Vecîhiddîn Şâh Veliyyullah, (1404), el-İnsâf fî Beyâni Esbâbi'l-İhtilâf fi'l-Ahkâmi'l-Fıkhiyye, (thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde), Dâru’n-Nefâis, Beyrût.Ebû Bekir Kâfi, (2000), Menhecu’l-İmâmi’l-Buhârî fî Tashîhi’l-Ehâdîsi ve Ta’lîlihâ, Dâru İbn Hazm, Beyrût.Ebû Dâvud, (1394), Risâletu Ebî Dâvud ilâ Ehl-i Mekke fî Vasfi Sünenih, (nşr. Muhammed es-Sabbâğ), Beyrût.El-Bâcî, (1986), et-Ta'dîl ve't-Tecrîh li Men Harrace Lehü'l-Bııhârî fî Câmii’s- Sahîh, (thk. Ebû Lubâbe Huseyin), Dâru’l-Livâ’, RiyâdEl-Cedi’, Abdullah b. Yûsuf el-Cedi’, (2003), Tahrîru Ulûmi’l-Hadîs, Beyrût.El-Meyânşî, Ebû Hafs Ömer b. Abdulmecîd el-Kuraşî el-Meyânşî, (tsz), Mâ lâ Yese’u’l-Muhaddise Cehluh, yy.Erkaya, Musa, (2004), İbn Mâce’nin Hadis Kültüründeki Yeri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi SBE, Ankara.Ertürk, Mustafa, (2009), Hadis İlmi’nde Metin Tenkidi’nin Uygulanmasına Yönelik Bazı Sorunlar,. İslami İlimlerde Metodoloji (Usûl) Meselesi 3, Cilt: 3, ss. 392-397.Güner, Osman, (1996), İbn Mâce'nin Süneni ve Kütüb-i Sitte'deki Yeri, OMİFD, Sayı 8, ss. 191-209.Samsun.Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillâh en-Nîsâbûrî, (1977), Ma‘rifetu Ulûmi’l-Hadîs, (thk. Muazzam Hüseyin), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût.Hâkim, (tsz), el-Medhal ilâ Kitâbi’l-İklîl, (thk. Fuâd Abdu’l-Mun’ım Ahmed, Dâru’d-Da’ve), el-İskenderiyye, tsz.Hatiboğlu, M. Said, (1997), Müslüman Âlimlerin Buhârî ve Müslim’e Yönelik Eleştirileri, İslami Araştırmalar, Türkiye Ekonomik ve Kültürel Dayanışma Vakfı yayınları, cilt 10, ss. 1-14.Ankara.Hazimî, (1984), Şurut-i Eimme-i Hamse, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiye, Beyrût.İbn Adîy, (1997), Ebû Ahmed el-Cürcânî, el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl, (thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvız), Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrût.İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askalânî, (1996), Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Fikir, Beyrût.İbn Hanbelî, (1408), Kafvu’l-Eser fî Safveti Ulûmi’l-Eser, (thk., Abdulfettâh Ebû Ğudde), Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmî, Haleb.İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, (1988), Sahîh, (el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân, İbn Balaban tertibi), (thk. Şuayb Arnavût), Müessesetü’r-Risâle, Beyrût.İbn Huzeyme, Ebû Bekir Muhammed b. İshâk b. Huzeyme, (tsz), Sahîh, (thk. Muhammed Mustafâ A’zamî), Mektebetü’l-İslâmî, Beyrût.İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, (tsz), es-Sünen, thk. Muammed Fuâd Abdülbâkî Dâru’l-Kutubi’l-Arabî.İbn Mende, (1995), Şurutu Eimme, (thk. Abdurrahman b. Abdulcebbar el-Feryevai), Dâru’-Müslim, Riyâd.İbn Sa’d, (1990), Tabakâtü’l-Kübrâ, (thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Daru’l-Kütübü’l-İlmiye), Beyrût.İbnu’l-Hümâm, İbnü'l-Hümâm, Kemâleddîn Muhammed b. Abdulvâhid, (tsz), Fethu’l-Kadîr, Dâru’l-Fikr, yy.İbnu’l-Kattân, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Abdulmelik İbnu’l-Kattân, (1997), Beyânu’l-Vehmi ve’l-Îhâm fî Kitâbi’l-Ahkâm, Dâru Taybe, Riyâd.İbnu’s-Salâh, Osmân b. Abdurrahmân, (1986), Mukaddimetu İbnu’s-Salâh, (thk. Nureddin Itır), Dâru’l-Fikir, Sûriye.İbnu’s-Salâh, (1408), Siyanetu’l-Sahîh-i Müslim, (thk. Abdullah Abdulkadir), Dâru’l-Garbi İslâmî, Beyrût.İmamoğlu, Lütfü, (2000), Ebû Dâvud ve Süneni, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniv. SBE. Erzurum.İshâk B. Râhûye, (1991), Müsned, (thk. Abdulğafur b. Abdulhak el-Beluşi), Mektebetü’l-İman, Medîne.Karataş, Mustafa, (2004), Hadis Rivayet Tarihi, Ensar Yayınları, İstanbul.Keleş, Ahmet, (2011), Hadislerin Kur’an’a Arzı, İnsan Yayınları, İstanbul.Kırbaşoğlu, M. Hayri, (1999), İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.Koçyiğit, Talat, (1997), Hadis Tarihi, TDV. Yayınları, Ankara.Makdisî, (1984), Şurûtu’l- Eimmeti’s-Sitte, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiye Beyrût.Mamer b. Raşid, (1403), el-Câmi‘, thk. Habîburrahman A’zamî, el-Meclisu’l- İlmiye, Pakistân.Mubârekfûrî, (tsz), Tuhfetu’l-Ahvezî bi-Şerhi Câmii’t-Tirmîzî, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiye, Beyrût.Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim İbnü’l-Haccâc el-Kuseyrî, (tsz), el-Câmiu’s-Sahîh, (thk. Muammed Fuâd Abdülbâki), Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût.Nesâî, Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, (1986), Sünen, (thk. Abdülfettah Ebû Ğudde), Mektebetü’l-Matbuati’l-İslamîye, Haleb.Nevevî, Ebû Zekeriyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref en-Nevevî, (1392), el-Minhâc Şerhu Sahîh-i Miislim b. el-Haccâc, Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût.Özcan, Kemal, (2014), Müslim'e Yöneltilen Eleştiriler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi SBE, İzmir.Özcan, Kemal, (2014), Buhârî ve Müslim'in Sahîhleri Hakkında Farklı Görüşler, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, İzmir 2014/21 Sayı 401, ss. 215–244. Sehâvî, Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman, (2003), Fethu’l-Muğîs bi Şerhi Elfiyeti’l–Hadîs li’l-Irakî, (thk. Ali Hüseyn Ali), Mektebetü’l-Sünne, Mısır.Sevgili, Hamit, (2015), İmâm Buhârî’nin Fıkıh Anlayışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi SBE, Diyarbakır.Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekir, (tsz), Tedrîbü’r-Râvî fîŞerhi Takrîbi’n Nevevî, Dâru’t Taybe, Riyâd.Taberânî, Ebû’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, (tsz), el-Mu’cemü’l-Evsat, thk. Târık b.İvadullah b. Muhammed - Abdülmuhsin b. İbrâhîm, Dâru’l-Haremeyn, Kâhire.Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre, (1975), Sünen-i Tirmizî, (thk. Ahmed Fuad Şâkir (I-II)- Muhammed Fuâd Abdulbâkî (III)-İbrahim Atvah (IV-V)), Şirketü Mektebetu ve Matbaatu’l-Albâbî, Mısır.Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre, (tsz), el-İlelu’s-Sağîr, (thk. Ahmed Muhammed Şâkir ve Diğerleri), Dâru İhyâ-i Türâsü’l-Arabî, Beyrût.UĞUR, Mücteba (1992), Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, TDV yayınları, Ankara.UĞUR, Mücteba, (1996), Hadis İlimleri Edebîyatı, TDV Yayınları, Ankara.Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ, (1984), ed-Duafâu’l-Kebîr, (Thk. Abdulmu’tî Emîn Kal’acî), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût.Yıldırım, Ahmet, (1990), Dârimî ve Süneni, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi SBE Hadis Bilim Dalı, Bursa. YILDIRIM, Enbiya, Hadiste Metin Tenkidi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniv. SBE. Bursa 1996.
• Zehebî, Ebû Abdillêh Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed, (1963), Mizânu’l-İ‘tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, thk. Ali Muhammed Buhârî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrût.Zehebî, Ebû Abdillêh Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed, (2006), Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, Dâru’l-Hadîs, Kâhire.