EBÛ HAYYÂN VE el-BAHRU’L-MUHÎT ADLI TEFSÎRİ

Yıl 2019, Cilt 3, Sayı 2, 195 - 208, 31.08.2019

İbrahim KOCABIYIK

Öz

Ebû Hayyân, Endülüs Emevî Devleti’nin Gırnâta şehrine bağlı Matahşâraş beldesinde 654/1256 yılında dünyaya gelmiştir.  Gramer, lügat, edebiyat, tefsir, kıraat, tarih, fıkıh, hadis gibi ilimleri yirmi beş yaşına kadar memleketinde tahsil etmiştir. Daha sonra doğup büyüdüğü yerden ayrılıp bazı ülkelere ilim tahsili için seyahatler yaptıktan sonra Mısır’a yerleşip orada 745/1345 yılında vefât etmiştir. Mısır’da dönemin ileri gelen âlimlerinden dersler alarak iyi bir şekilde kendisini yetiştiren Ebû Hayyân, daha sonra Arap dili belâgatı, tefsir, fıkıh gibi alanlarda söz sahibi olan âlimlerden olmuştur. Ebû Hayyân, el-Bahru’l-Muhît’i 57 yaşında yazmaya başlamış ve yaklaşık on sekiz yılda tamamlamıştır. Arap belâgatı alanında önemli bir yere sahip olan bu eser, nahiv, sarf, lugat, lehçeler ve kıraatler gibi konular açısından da çok zengin veriler içermektedir. 

Anahtar Kelimeler

Ebû Hayyân, Mısır, el-Bahru’l-Muhît, belâgat

Kaynakça

• Abdüh, İbrâhim, Tatavvuru’s-Sahâfeti’l-Mısriyye, (Nşr. Müessesetü Sicli’l-‘Arab), y.y., t.y.
• el-Askalânî, Şihâbuddîn Ahmed b. Ali, ed-Dureru’l-Kâmine fî A‘yâni’l-Mi’eti’s-Sâmine, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut t.y.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetu’l-‘Ârifîn Esmâ’ul-Mu’ellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn, Millî Eğitim Bakanlığı, İstanbul 1955.
• Ebû Bekr, Dâiratu’l-Maârifi’l-İslâmiyye, Merkezü’ş-Şârikati li’l-İbdâ‘ı’l-Fikrî, y.y. 1998.
• el-Hadîsî, Hadîce, Ebû Hayyân en-Nahvî, Mektebetu’n-Nahda, Bağdat 1966.
• İbn Cezerî, Şemseddîn Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf, Gâyetu’n-Nihâye fî Tabakâti’l-Kurrâ, (Nşr. Mektebetu İbn Teymiye), y.y., 1933.
• İbn Kâdî, Şühbe Ebu’s-Sıdk Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Ahmed b. Muhammed el-Esedî ed-Dımaşkî, Tabakâtu’n-Nuhât ve’l-Lugaviyyîn, (Thk. Muhsin Ğâd, Matbaatu’n-Nu‘man), Bağdat 1984.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim, Lisânu’l-‘Arab, Dâru’l-Fikr, Beyrut,1990.
• İbn Tağrîberdî, Ebu’l-Mehâsin Cemaleddin, el-Menhelu’s-Sâfî ve’l-Mustevfâ be‘de’l-Vâfî, (Thk. Muhammed Muhammed Emîn), Kahire 2005.
• İbnu’l-‘Imâd, Ebu’l-Felâh Abdulhay b. Ahmed, Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb, Dâru İbn Kesîr, Beyrut t.y.
• İbnu’l-Hatîb, Lisânüddin Ebû Abdillâh Saîd es-Selmânî, el-İhâta fî Ahbâri Gırnâta, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
• el-İsnevî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen b. Ali, Tabakâtu’ş-Şâfi‘ıyye, (Thk. Kemâl Yûsuf el-Hût), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, y.y.
• Kafes Mahmut, Ebû Hayyân el-Endelûsî’nin Hayatı ve el-Bahru’l-Muhît İsimli Tefsirindeki Metodu, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 1994, s. 82.
• Kazan, Ramazan, Edebî Uslûp Açısından Hadis Metinleri, Nobel Yayınları, Ankara 2013.
• Kocabıyık, Halilibrahim, “İstifhâm Edatları”, Bilecik Şeyh Edibali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsi Dergisi, c. II, sy. II.
• el-Kutubî, Salâhuddîn Muhammed b. Şâkir, Fevâtu’l-Vefeyât, (Thk. İhsân Abbâs), Dâru Sâdır, Beyrut 1973.
• el-Makkarî, Ahmed b. Muhammed, Nefhu’t-Tîb min Ğusni’l-Endelusi’r-Ratîb, (Thk. İhsân Abbâs), Dâru Sâdır, Beyrut 1968.
• es-Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybek, el-Vâfî bi’l-Vefeyât, (Thk. Muhammed b. Mahmûd-İbrâhîm b. Süleymân, Franz Steiner Verlag), Wiesbaden 1970.
• es-Subkî, Ebû Nasr Tâcuddîn Abdulvehhâb b. Ali, Tabakâtu’ş-Şâfi‘ıyyeti’l-Kubrâ, (Thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî – Abdulfettâh Muhammed el-Hulv, Îsâ el-Bâbî el-Halebî), Kahire 1964.
• es-Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr Celâleddîn, el-İtkân fî Ulumi’l-Kur’ân, (Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm), Mısır 1974.
• ……., Bugyetu’l-Vu‘ât fî Tabakâti’l-Luğaviyyîn ve’n-Nuhât, (Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), Kahire 1964.
• eş-Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethu’l-Kadîr, Dâru İbn Kesîr, Beyrut 1994.
• Takiyyuddîn, Ahmed b. Ali b. Abdilkâdir Ebu’l-‘Abbâs el-Huseynî, el-Mevâız ve’l- ‘I‘tibâr bi’z-Zikri’l-Huffâz ve’l-Âsâr, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1972.
• el-Yemânî, ‘Abdualbâkî b. ‘Abdilmecîd, İşâratu’t-Ta‘yîn fî Terâcimi’n-Nuhât ve’l-Lugaviyyîn, (Thk. ‘Abdulmecîd Diyâb), Riyad 1986.
• Yiğit, İsmail, “Aynî’yi Yetiştiren Memlukler Dönemi İlmî Hareketine Genel bir Bakış”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 11-12, 1993-1994, İstanbul 1997.
• ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebî ‘Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân, el-İ‘lâm bi Vefayâti’l-E‘lâm, (Thk. Mustafa b. Ali Avaz-Ebû Bekr Abdulbâkî), Müessesetü Kutubu’s-Sekâfiye, Beyrut 1993.
• ……., Zuyûlu’l-‘Iber fî Haberi men Gaber, (Thk. Ebû Hâcer Muhammed es-Sa‘îd b. Besyûnî), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut t.y.
• Zerkânî, Abdu’l-Azîm, Menâhilu’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Mısır 1943.
• Zeydân Corcî, Târîhu âdâbi’l-Lugati’l-‘Arabiyye, Dâru’s-Salâl, Kahire t.y.