Secrecy Principle in Bayrâmî-Melâmî Sufi Path

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 218 - 231, 31.08.2019

Ülker Aytekin

Öz

Bayrâmî-Melâmîlerde Gizlilik Esâsı

Öz

Bayrâmî-Melâmîlerde
Gizlilik Esası

Dr. Ülker Aytekin, Maltepe Müftülüğü
Vaize

Mail: [e-mail]

 

 

Özet

Tarikatların
hepsinde gizlilikten bahsedilmiştir. Genel anlamdaki gizlilik, kulu ile rabbi
arasında özel hallerin, kişiye özel tecellîlerin “sır” olarak kalması
gerektiğini ifade eder. Ancak Melâmîlerin katı bir şekilde uyguladıkları
“gizlilik esası” bunun çok ötesinde, dikkatle riâyet edilmesi gereken, güvenlik
amaçlı bir gizliliktir ve “kitmân” terimi ile ifade edilmiştir.

Kitmân
esasının tezahürleri çok yönlüdür: Hiyerarşik yapılanmayı ifade eden
mürşid-mürid ilişkileri, akrabalık ve komşuluk bağları altında ya da meslekî
ilişkiler ağı altında gizlenmiştir. Melâmîleri, muhaliflerine karşı korumayı amaçlayan
bu gizlilik esası yanında bir de hücresel yapılanmaya benzer şekilde tarikatın
müntesiplerini gruplaştırıp birbirlerinden ayrı tutan bir gizlilik esası da
bulunmaktadır. Gizliliğin sığınma anlayışına dönüştüğü de olmuştur. Melâmîler,
başka tarikatlara intisap ederek bu tarikatlar bünyesinde gizlenmiştir.

Varlıklarını
devam ettirme insiyakı ile içe kapanan Melâmîler, yollarının devamı temin için
sadece nazar ve cezbe metoduna bel bağlamış görünüyor. Bu sebeplerle temkin
halinden uzaklaşmışlar ve cezbeli halleri, amaçlarının aksine, haklarındaki
şikâyetlerin daha da artmasına sebep olmuştur. Mesnetsiz suçlamalardan ve
soruşturmaların kıskacından kurtulmayı başaramamışlardır. Hatta bazı Melâmîler
hapis ve idam ile cezalandırılmıştır.

 

Anahtar
Kelimeler: Melâmî, Hamzeviyye, Gizlilik, Kitmân, Cezbe, Sarı
Abdullah Efendi

 

Secrecy Principle in Bayrâmî-Melâmî Sufi
Path

Dr. Ülker Aytekin, Maltepe, Preacher

Mail: [e-mail]

 

Abstract

Secrecy
is entreated in every sufi paths. Secrecy, in general, means that special
aspects between the servant and the Lord, and personal revelations must remain
“secret”. However, the “secrecy principle” that the Melâmis strictly enforce is
much more than that. It is a concealment for security reasons, which must be
observed carefully and is expressed with the term “kitman”.

The
manifestations of the “Kitman Principle” are multifaceted: The murshid-murid
relations, which express the hierarchical structure, are concealed under
kinship and neighborly ties or under the network of professional relations. In
addition to this principle of secrecy, which aims to protect Melâmîs against
their opponents, there is also another principle of secrecy, similar to a
clandestine cell system, which groups the followers of the path and keeps them
separate from one another.  

There
have been occasions when the secrecy is transformed into  asylum. Melâmîs concealed themselves under
other sufi paths by joining in these paths. Acting on survival instinct, the
Melâmîs have isolated themselves, and seem to rely solely on the methods of
nazar (looking) and jazbah (ecstasy/enrapture) to ensure their continuation.
Because of these reasons, contrary to their goals. they have moved away from
the state of cautiousness and their ecstatic (enruptured) manners have
increased the complaints against them. They failed to escape the baseless
accusations and the grip of investigations. Some Melâmîs were even punished
with imprisonment and death penalty.  

 

 

Keywords:
Melâmî, Hamzeviye, Secrecy, Kitman, Jazbah, Sarı Abdullah Efendi

Anahtar Kelimeler

Hamzaviyye, melami, gizlilik, kitman, cezbe

Kaynakça

• Algar H. (1997)The Hamzeviye: A Deviant Movement in Bosian Sufism, İslamic Studies Special Issue: Islam in the Balkans, c.36, s. 2/3 summer/autamn, ss. 243-261. İslamabad
• Aytekin Ü.(2018), Sarı Abdullah Efendi ve Mesnevî-i Şerif Şerhi (Basılmış doktora tezi), Konya: Umde Yayınevi
• Azamat N. (1997). Hamza Bâlî, TDVİA, c.15, 503-505. İstanbul: İSAM
• Azamat N. (2000). İbrahim Efendi, Olanlar Şeyhi, TDVİA, c.21, s. 229. İstanbul: İSAM
• Bursalı‎ Mehmed Tâhir (1972). Osmanlı‎ Müellifleri (hz. A. F. Yavuz, İ. Özen). C 1. İstanbul: Meral yayınları
• Esrar Dede (2000), Tezkire-i Şuarâ-i Mevleviyye (th. İ. Genç). Erzurum: Atatürk Kültür Merkezi
• Gaybî S. (2017). Sohbetnâme (Sohbetnâme Biatnâme Devre-i Arşiyye içinde ss. 6-132) hz. H. R. Yananlı. İstanbul: Büyüyenay Yayınları
• Gölpınarlı A. (1992), Melâmîlik ve Melâmîler, İstabul: Gri Yayın
• Gündoğdu C. (1997. XVII. yüzyıl Osmanlısında İki Farklı Sûfî Tipi: Abdülmecîd-i Sivâsî ve İdris-i Muhtefî. İLAM Araştırma Dergisi
• Aziz Mahmut Hüdayî Vakfı İlmî Araştırmalar Merkezi. C: 2, ss. 21-39
• Hulvî M. C. (1993). Lemâzât-ı Hulviyye ez Lemâzât-ı Ulviyye –Büyük Velîlerin Tatlı Halleri- (hz. M. S. Tayşî). İstanbul: İFAV
• Kılıç R. (2003). Bir Tarikatın Gizli Direnişi: Bayrâmî-Melâmîler veya Hamzeviler, Tasavvuf, sayı: 10, ss 251-272
• La’lîzâde A. (1256), Sergüzeşt, İstanbul:Matbaa-i Âmire
• Mustafa Sâkıb (1867), Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyân, c.2, Kahire: Matbaa-i Vehbiyye
• Nazmî, M. (2005), Osmanlıda Tasavvufî Hayat –Halvetîlik Örneği- Hediyyetü’l-İhvân (yayınlanmış tez edisyon kritik O. Türer) İstanbul: İnsan Yayınları
• Sarı Abdullah Efendi (1287). Cevâhir-i Bevâhir-i Mesnevî. c.1-5. İstanbul: Matbaa-i Âmire
• Yılmaz H. K. (1980), Aziz Mahmud Hüdâyî ve Celvetiyye Tarikatı. İstanbul: İFAV
• Yüksel D. Y. (1989). İstanbul Mimarisi için Kaynak olarak Evliyâ Çelebi Seyehatnâmesi, İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü
• Mustakimzâde Süleyman Sa’deddin. Menâkıb-i Melâmiyye-i Şuttâriyye-i Bayrâmiyye. Süleymâniye Kütüphânesi. İbnü’l-Emîn Bölümü. no: 3357
• Osmanzâde Hüseyin Vassaf, Sefîne-i Evliyâ-i Ebrâr fî Şerh-i Esmâr, Süleymâniye Kütüphânesi, Yazma Bağışlar , nr: 2305-2309