VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ARŞİVİNDEKİ VAKFİYELERE GÖRE EVKAF VEKALETİ KURULUŞUNDAN SONRA KURULAN VAKIFLARIN TÜRKİYE COĞRAFYASINDAKİ DAĞILIMLARI

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 245 - 254, 31.08.2019

Yakup Özsaraç

Öz

Vakıf ekonomik ve sosyal bir kurumdur.
Türkler Anadolu’ya geldiklerinden itibaren bu coğrafyada vakıf kurmuşlardır.
Anadolu coğrafyasındaki ilk vakfiye belgesi 1041 yılına ait olup bu coğrafyada
kurulan ilk vakıf neredeyse bin yıllıktır. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde
(VGMA) Anadolu’da hüküm sürmüş Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Devletleri
vakıflarının kuruluş belgeleri olan vakfiyeler bulunmaktadır. 

Coğrafya içinde yaşanılan yeri ifade eder.
Günümüzde ise milli sınırlar Türkiye coğrafyasıdır. Bu
coğrafyadaki vakıfların tarihî seyrini incelemek ve bugünkü il düzenine
göre dağılımlarını tespit etmek arşivlerin işlevine katkıda bulunacağı gibi
ekonomik ve sosyal bir kurum olan vakıflara zaman ve mekân anlamında
işlevsellik kazandıracaktır.

Bu çalışmada VGMA’da düzenlenmiş bir
defter serisi olan Anadolu’da kurulmuş vakıfların tasnif edildiği Anadolu
Vakfiye Defterleri (578-619) defter serisinden yararlanılmıştır. Bu defterlerde
11.697 adet vakfiye kaydı bulunmaktadır. Bu vakfiyelerin tümünü incelemek hayli
zor bir çalışma gerektirdiğinden, vakıfların kurumsal
olarak değişiminin yaşandığı yıl olan 1826 Şer’iye
ve Evkâf Nezâreti’nin kuruluşu sonrası kayıtlar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vakıf Kurumu, Anadolu Vakıfları, Vakfiye, Türkiye Coğrafyası

Kaynakça

• 1. Akçatepe Rıdvan Enes, “Vakıf Kayıtlar Arşivi Vakfiye Defterleri ve Vakfiye ile İlgili Diğer Seriler” Uzmanlık Tezi, VGM, 2018. 2. Akgündüz Ah¬met, İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.3. Akyıldız Ali, “Osmanlı Merkez Bürokrosisi (1836-1856)”, (İstanbul, Timaş Yayınları, 2018.4. Akyıldız Ali, “Şeriyye ve Evkaf Vekâleti”, DİA, C. 39, İstanbul, 2010. 5. Akyıldız Ali, Tanzîmât Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836-1856), (İstanbul: Eren Yay. 19936. Alkan Mustafa, “Türk Tarihi Araştırmaları Açısından Vakıf Kayıtlar Arşivi” Vakıflar Dergisi, Sayı 30, 2007.7. Berki Ali Himmet, Vakıflar, İstanbul: Cihan Kitaphanesi, 1940.8. Çalık Sıddık, “Amasya Kazası’nda Seydi Çelebi ve Mehmed Çelebi’ye Ait H. 790/ M. 1388 Tarihli Türkçe Vakfiye” Vakıflar Dergisi, S.48, 2017.9. Çam Mevlüt, “Vakıf Medeniyeti ve Vakıf Kayıtlar Arşivi” Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslarası Kongresi Bildiriler Kitabı. Ankara, Korza Yayıncılık. 10. Genç Mehmet, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken Yayınevi, 2002. 11. Kahraman Seyit Ali, Evkâf-ı Hümâyûn Nezâreti, Kitabevi, İstanbul 2006.12. Köprülü Fuat, “Vakıf Müessesesinin Hukukî Mahiyeti ve Tarihî Tekâmülü”, Vakıflar Dergisi, Sayı: II, 1942.13. Kütükoğlu Mübahat, Osmanlı Belge-lenilin Dili (Diplomatik), (İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 1994), 359.; Ömer Nasuhi Bilmen, Hukukî İslâmiye IV, , İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1985.14. Öztürk Nazif, “Evkâf-ı Hümâyun Nezâreti”, DİA, C. 11, İstanbul, 1995.15. Öztürk Nazif, Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.16. Özyer Kani, “Uluslararası Türk Arşivleri Sempozyumu” 17-19 Kasım 2005, İstanbul. 17. Şenel Şennur ve Tuyan Zehra, “1926-1967 Yılları Arasında Türkiye Cumhuriyeti’nde Kurulan Tesisler (Vakıflar)” Akademik Bakış 5/III, (Kış 2009) 18. VGMA Anadolu Defterleri 578-619 arası defterlerden seçilen 7405 vakfiye.