KIBRISLI TÜRKLERİN DİNİ HAFIZASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 3, 370 - 385, 20.12.2020

İsmail Sezgin

Öz

Bu çalışmanın konusunu Osmanlı’dan beri adada bulunan Kıbrıslı Türklerin dini hafızasını etkileyen olaylar oluşturmaktadır. Literatür taraması metodu uygulanan bu çalışma, adada yaşanan yerel veya ulusal ölçekteki mevcut problemlere ışık tutacak kültürel-tarihi bilgiler sunmayı amaçlamaktadır. Dini hafızayı etkileyen kişilerin ve olayların bir birine bağlı bir zincir gibi olduğu tasavvur edilmektedir. Çalışmanın başında dini hafıza zinciri olarak din kavramı incelenmiştir. Daha sonrasında başlıklar halinde hafızayı etkileyen olaylar belirlenmiştir. Kısaca belirtmek gerekirse Kıbrıslı Türklerin dini hafızasını etkileyen faktörler olarak: adanın çok uluslu yapısı, Türkiye’de yaşanan inkılaplar, İngiliz yönetiminin tutumu, vakıfların durumu, dini eğitimden yoksun olma, Kıbrıs Türk liderliği ve müftülük sayılabilir. Ayrıca İngiliz kolonisi olmanın etkisiyle Batı merkezli modernleşmenin gerçekleştiği de söylenebilir. Yaklaşık bir asır boyunca İngiliz sömürgesini tecrübe etmek ve de Hıristiyan yöneticiler tarafından negatif ayrımcılığa maruz kalmak dini-sosyal dinamikleri etkilemiştir. Bunlara ek olarak müftülük makamı ve seküler siyasi makam arasında yaşanan çekişmeler ve de imamlık mesleğinin gelir getirmemesi gibi Müslüman Türk cemaatine has problemler de ortaya çıkmıştır. Bu ve benzeri faktörlerin neden olduğu değişim ve dönüşüm, adaya has kendi dindarlık profilini [seküler ve bireyselleşmiş bir dindarlık] ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Sekülerleşme, Batılaşma, Dini Hafıza, Kıbrıslı Türkler

Kaynakça

• Akgül, Mehmet. “Modernlik-Modernleşme, Postmodernlik, Sekülerleşme ve Din”. Din Sosyolojisi El Kitabı. ed. Niyazi Akyüz-İhsan Çapçıoğlu. 181-210. Ankara: Grafiker Yayınları, 3. Basım, 2015.
• Atay, Ahmet Gürkan. 1974 Sonrası Türkiye’den Kıbrıs’a Göç Edenlerin Ekonomik ve Sosyal Durumlarının Kuzey Kıbrıs Açısından Değerlendirilmesi. İstanbul: Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Atay, Tayfun. Türkler, Kürtler, Kıbrıslılar; İngiltere’de Türkçe Yaşamak. Ankara: Dipnot Yayınları, 2006.
• Atalay, Talip. Geçmişten Günümüze Kıbrıs: İdari Yapılanma ve Din Eğitimi. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2003.
• Ateşin, Hüseyin Mehmet. Dr. Fazıl Küçük Şeyh Nazım Kıbrısî. İstanbul: Marifet Yayınları, 1997.
• Ateşin, Hüseyin Mehmet. Kıbrıs’ta İslami Kimlik Davası. İstanbul: Marifet Yayınları, 1996.
• Ateşin, Hüseyin Mehmet. Kıbrıslı ‘Müslüman’ların ‘Türk’leşme ve ‘Laikleşme’ Serüveni (1925-1975). İstanbul: Marifet Yayınları, 1999.
• Behçet, Hasan. Kıbrıs Türk Maarif Tarihi (1571-1968). Lefkoşa: y.y., 1969.
• Berger, Peter Ludwig. “Günümüz Din Sosyolojisi Üzerine Düşünceler”. çev. İhsan Çapçıoğlu. Din Sosyolojisi Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. ed. Bünyamin Solmaz-İhsan Çapçıoğlu. 245-262. Konya: Çizgi Kitapevi, 2. Basım, 2009.
• Coştu, Yakup. İngiltere’de Türkler; Dinsel Yapılar ve Organizasyonlar. Ankara: Araştırma Yayınları, 2018.
• Denktaş, Rauf Raif. Kur’an’dan Aldığım İlhamlar. İstanbul: Yeni Asya Yayınları, 1986.
• Dönmezer, Sulhi. Toplumbilim. İstanbul: Beta Yayınları, 11. Basım, 1994.
• Gökel, Ömer- Dağlı, Gökmen. “Osmanlı’dan Günümüze Kıbrıs Türk Eğitim Sisteminin Geçirmiş Olduğu Evreler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/37 (Nisan 2015), 747-758.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 14. Basım, 2017.
• Hervieu-Leger, Daniele. “Sekülerleşme, Gelenek ve Dindarlığın Yeni Şekilleri: Bazı Teorik Öneriler”. çev. Halil Aydınalp. Din Sosyolojisi Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. ed. Bünyamin Solmaz- İhsan Çapçıoğlu. 109-124. Konya: Çizgi Kitapevi, 2. Basım, 2009.
• https://www.milliyet.com.tr/dunya/cocuklar-da-elbet-buyumek-isterler-2050749 et: 09.01.2019
• Keser, Ulvi. “Kıbrıs’ta Göç Hareketleri ve 1974 Sonrasında Yaşananlar”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 5/12 (Bahar 2006), 103-128.
• Kirman, Mehmet Ali. Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2004.
• Kurt, Abdurrahman. Din Sosyolojisi. Bursa: Dora Basım Yayın, 2011.
• Nurçin, Volkan. “İngiliz İdaresi’nde Kıbrıs’ta Din Görevlisi Yetiştiren Bir Kurum: İslam İlahiyat Okulu”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (2019), 203-238.
• Oberling, Pierre. Bellapais’e Giden Yol. çev. Mehmet Erdoğan. Ankara: Genel Kurmay Başkanlığı Basınevi, 1988.
• Öz, Kübra. “Kıbrıs Türk Kimliğin İnşasında Atatürk İlke ve İnkılapları”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 5/5 (2016), 1262-1291.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. İslam Ülkelerinden Söyleşiler. İstanbul: Mana Yayınları, 2016.
• Şentürk, Recep. Yeni Din Sosyolojileri. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2004.
• Töre, Elmaziye. “Kıbrıs Türk Toplumunda Sosyo-Kültürel Yapının Taşınmasında Öğretmenlerin Rolü”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2/6 (Kış 2009), 634-641.