MUSTAFA LÜTFİ EFENDİ TARAFINDAN SULTAN II. ABDÜLHAMİD’E TAKDİM EDİLEN BİR LAYİHA ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 253 - 269, 09.08.2021

Tuğba Aydeniz

https://doi.org/10.52115/apjir.946634

Öz

Sultan II. Abdülhamid, Osmanlı Devleti’nin en uzun süreli iktidarda kalan hükümdarlarındandır. Bu uzun süre aynı zamanda siyasi, askeri, idari, iktisadi ve içtimai pek çok meselenin var olduğu bir dönem olmuştur. Padişah bu meselelerin halli için devlet adamlarından kendisine lâyiha takdim etmelerini istemiştir. Kendisinin bu konuda irade çıkardığı bilinmektedir. Bu sebeple çeşitli konularda binlerce lâyiha padişaha sunulmuştur. Bu makalenin konusunu Mustafa Lütfi Efendi tarafından yazılan lâyihalardan birisi teşkil etmektedir. Konu itibariyle geniş bir kapsama sahip olan lâyihada iktisadi konular daha fazla yer tutmaktadır. Bu konudaki başlıkların tamamının ele alınması ise bir makale hacmini aşmaktadır. Bu sebeple makalede toplumsal hayata dair başlıklara ağırlık verilmiştir. Makalenin muhtevası, lâyihanın konularına göre tasnif edilmesi şeklinde değerlendirilmiştir. Lâyihanın 20. yüzyılın henüz başında yazılmış olması dönemin genel bir resmini çekmeyi sağlamıştır. Aynı zamanda İstanbul’un toplumsal hayatına dair bazı değerlendirmeleri yapmaya da imkân vermektedir. Dolayısıyla bu makalede lâyihanın tanıtılması ve tespit edilen konuların değerlendirilerek dikkate sunulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

OSMANLI, II ABDÜLHAMİD, MUSTAFA LÜTFİ EFENDİ, ISTANBUL, LAYİHA

Kaynakça

• Aydeniz, Tuğba. “İki Dergi Üzerinden Kadın ve Aile Hayatına Yansıyan Batılılaşma: Avrupalılar Gibi Bir Kabul Günü Tesis Edersek…”. Din ve Hayat 13 (2011), 96-99.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO]. No. 3970, Gömlek No. 297731.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO]. No. 3970, Gömlek No. 297731.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Mektubi Kalemi [DH.MKT]. No. 511, Gömlek No. 48.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Esas Evrak [Y.EE]. No. 56, Gömlek No. 14.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Esas Evrakı Y.EE. No. 51, Gömlek No. 18.
• Cantay, Tanju. “Atmeydanı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/82-83. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Çelik, Filiz. “Geç Osmanlı Dönemi Kentsel Mekanda Batılılaşma Etkileri: Konya Millet Bahçesi”. SUTAD 44 (Güz 2018), 331-350.
• Çelik, Kürşat. “Sultan II. Abdülhamid’e Sunulan Bir Lâyiha: 1880 Tarihli Beyrut Lâyihası”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 28/2 (2018), 345-362.
• Demir, Kenan. “Sergi-i Umumi-i Osmani’nin (1863) Açılışı ve Sergi’nin Duyurulmasında Gazetelerin Rolü”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 28/1 (2018), 155-169.
• Dinçer, Ömer. Siyasetnâmeleri Yeniden Okumak. İstanbul: Klasik Yayınları, 2018.
• Durusoy, Mustafa. Sultan II. Abdülhamit’e Sunulan Lâyihalar Işığında Dönemin İktisadi Özellikleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.
• Emiroğlu, Gülmisâl. “II.Abdülhamid Döneminde İlköğretim Konulu Lâyihalar (1876-1908)”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8 (2002), 169-191.
• Eyice, Semavi. Yabancıların Gözüyle Bizans İstanbul’u, İstanbul: Yeditepe, 2017.
• Gülsoy, Ufuk. Hicaz Demiryolu. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1994.
• Gülsoy, Ufuk-Oshsenwald, William. “Hicaz Demiryolu”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/441-445. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
• Hanımlara Mahsus Gazete. “Moda, Nakış, Biçim” (13 Ağustos 1311), 4.
• İpşirli, Mehmet. “Islahat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/170-174. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kodaman, Bayram-İpek, Nedim. “Yahudilerin Filistin’e Yerleşmeleriyle İlgili Olarak II. Abdülhamid’e 1879’da Sunulan Bir Lâyiha”. Belleten [TTK Belleten Türk Tarih Kurumu 57/219 (1993), 565-580.
• Köksal, Osman. “Adliye Örgütünün Problemleri ve Yapılması Gerekli Düzenlemelere Dair II. Abdülhamit’e Sunulan Bir Lâyiha”. OTAM: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 9 (1998), 263-285.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Baskı, 2004.
• Kütükoğlu, Mübahat S. Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik). İstanbul: Kubbealtı Neşriyâtı, 1998.
• Oğuz, Mustafa. “II. Abdülhamid’e Sunulan Lâyihalar”, Devr-i Hamid Sultan II. Abdülhamid. haz. Mehmet Metin Hülagü vd. 3/351-371. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Oğuz, Mustafa. II. Abdülhamid’e Sunulan Lâyihalar. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Özvar, Erol. “Osmanlı Tarihini Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Literatürü”. Divan 2 (1999), 135-151.
• Sertoğlu, Midhat. “At Meydanı”. Osmanlı Tarih Lûgatı. 23. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1986.
• Türk, İbrahim Caner. “Osmanlı Memleketlerinde İlkokullar ve Umumi Mektepler Açılarak Bu Mekteplerin Çoğaltılmaları ve Islah Edilmelerine Dair II. Abdülhamid’e Sunulan Bir Lâyiha”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 54 (2015), 713-726.
• Yalçın, Tuğba. “Arşiv Belgelerinde Ecdâdın Kur’ân-ı Kerîm’e Gösterdiği Hürmet”. Hikmete Çağrı Yaratan Rabbinin Adıyla Oku. 2/117-119. İstanbul: İstanbul Müftülüğü Kültür Yayınları, 2007.
• Yıldız Hatıraları Tahsin Paşa. yay. haz. Ahmet Zeki İzgöer. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.