ABDURRAHMAN B. AHMED B. ALİ El-HUMEYDÎ’DE METHİYE ÖRNEKLERİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 192 - 211, 18.08.2022

Ramazan Ege , Sadullah Tilkitaş

https://doi.org/10.52115/apjir.1153357

Cited By: 2

Öz

Asr-ı saadetten önce Arap edebiyatında birçok örneğine rastlanan kasideler, Abbasiler dönemi ile birlikte maksat ve muhtevada meydana gelen değişim ile birlikte bedî‘ sanatlarının da kullanılmasıyla bedî‘iyyât adıyla yeni bir tarz olarak ortaya çıkmıştır. Bedî‘iyye kelimesinin çoğulu olan bedî‘iyyât, bahr-ı basit vezinli ve mim kafiyesiyle yazılan peygamber methiyesi konulu kasidelere verilen isimdir. Şairler gerek şairlik becerilerini sergilemek gerekse bazı bedenî rahatsızlıkları için Hz. Peygamber’i şifa vesilesi kılmak ya da bedî‘ sanatlarını öğretmek maksadıyla bu türden beyitler nazmetmişlerdir.
Bu makalede, Mısırlı şair Abdurrahman B. Ahmed B. Ali el-Humeydî’nin bedî‘iyye tarzında kaleme aldığı Menḥu’s-semi‘ bi şerḥi temliḥi’l bedî' bi medḥi’ş-şefî‘ adlı eserinde ele aldığı 40 ve 83 arasındaki beyitler ve bu beyitlerde yer alan bedî sanatları tanıtılacaktır. Bu yapılırken, müellifin sistemi esas alınarak lafzî ve manevî bedi‘ sanatları karışık bir düzende işlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Bedî‘, Bedî‘iyye, Bedîiyyât, Kaside, Methiye.

Kaynakça

• Akdemir, Hikmet. Belâğat Terimleri Ansiklopedisi. İzmir: Nil Yayınları, 1999.
• Aydın, Mustafa. Arap Dili Belâgatında Bedî‘ İlmi ve Sanatları. İstanbul: İşaret yayınları, 2018.
• el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-Sahîh.Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1423/2002.
• Bulut, Ali. Bedî‘ İlmi. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
• Bulut, Ali. Belâgat (meânî, beyân, bedî‘). İstanbul: M.Ü İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2007.
• Demirayak, Kenan. “Maksûr ve Memdûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/453-454. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• İbn Ebi’l-İsbaʿ el-Bağdâdî el-Mısrî. et-Taḥrîru’t-taḥbîr fî sınāati’ş-şiʿri ve’n-nes̱r ve beyâni iʿcāzi’l-ḳur’ân. Birleşik Arap Cumhuriyeti: el-Meclisü'l- ‘A’lâ li'ş-Şüûni'l-İslāmiyye, ts.
• el-Hâşimî, Ahmed b. İbrahim b. Musa. Cevâhiru’l-edeb fî edebiyyâti ve inşâi luğati’l-‘arab. Beyrut, Müessesetül'l-Maârif, ts.
• el-Hillî, Safiyyüddîn Abdülazîz b. Serâyâ b. Alî. Şerhu’l-Kâfiyeti’l-bedîʿiyye fî ʿulûmi’l-belâga ve mehâsini’l-bedîʿ. thk. Nesîb Neşâvî. Beyrut: Dâru Sâdır, 1992.
• el-Hillî, Safiyyüddîn Abdülazîz b. Serâyâ b. Alî. Dîvân. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Ḥicce el-Ḥamevî, Takıyyuddîn Ebû Bekr Muhammed b.‘Ali. Ḫıẓânetu’l-edeb ve Ġâyetu’l-Ereb. thk. İsam Şuaytû. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘Hilâl, 2004.
• el-Humeydî, Abdurrahmân b. Ahmed. Menhu’s-Semi‘ bi Şerhi Temlîhi’l- Bedî‘ bi Medhi’ş-Şefî‘. Râbat: Mektebetü’l-Hizâneti’l-‘Âmme, No: 876.
• el-Kazvînî, Celaluddin Ebû Abdillâh Muhammed. el-Îḍâh fî ‘ulûmi’l-belâġa. thk. İbrahim Şemsüddîn. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Kılıç, Hulusi. “Bedîiyyât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/323-234. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Kocabıyık, Halil İbrahim. “Ebû Hayyân’ın el-Bahrul-Muhît Tefsirinde Teşbih Sanatı”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt-Sayı: 3/1. (Haziran 2018), ss. 162-178.
• İbn Maʿsûm, Sadruddîn ‘Ali b. Ahmed el-Medenî. Envâru’r-rabî ‘fî envâ ‘i’l-Bedî ‘. thk. Şakir Hâdî Şukr. Necef: Matba‘atu’n-Nu ‘mân, 1969.
• Muhammed Salim Muhammed. el-Medḥu’n-nebevî ḥattâ nihâyeti’l-‘asri’l-Memlûkî. Dımaşk: Dâru’l-Fikri, h.1417.
• Mutçalı, Serdar. Arapça-Türkçe sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları, 1995.
• İbn Münkız, Ebu'l-Muzaffer Usâme b. Mürşîd b. Ali el-Kinânî. el-Bedi' fi'l-bedi' fî naḳdi'ş-şi'r. thk. Ahmed Ahmed Bedevî-Hâmid Abdulmecîd. Birleşik Arap Cumhuriyeti: Vizâratü’s-Sekāfe ve’l-İrşâd, ts.
• en-Nuveyrî, Şihabüddin Ahmed bin Abdilvehhab. Nihâyetü’l-ereb fi-fünûni’l-ede. Ḳāhire: Dâru'l-Kütübi ve'l-Vesāiḳ'l-Ḳavmiyye, 1423/2002.
• Saraç, M. Yekta. “Îcâz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/392-393. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• es-Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî. Arûsu’l-efrâḥ fî şerḥi telḫîsi’l-miftâḥ. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘asriyye, 2003.
• es-Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Naẓmü’l-bedîʿ fî medḥi ḫayri şefî‘. thk. Ali Muhammed Muavvaz- Adil Ahmed Abdülmevcud. Haleb: Dâru’l-Ḳalem, 1995.
• et-Teḥânevî, Muhammed Ali. Keşşâfu ıstılâḥâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. thk. Ali Dehrûc Beyrût: Mektebetü Lübnan, 1996.
• ez- Zebidî, Muhammed Murtaza. Tacül- ‘arûs min cevahiril ḳâmus. b.y.: Daru’l-Hidâye, ts.