İSLAM İKTİSADINDA PİYASALARA YÖNELİK HÜKÜMLERİN TEMELLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 20 - 36, 16.04.2023

Yusuf Şen

https://doi.org/10.52115/apjir.1281491

Öz

İktisadî sistemlerin oluşumunun temel gayesi toplumun ekonomik hayatının ahenk içerisinde yürütülmesini sağlamaktır. Ekonomik alanda istikrarlı olan sistem aynı zamanda siyasi, sosyo-kültürel anlamda da varlığını devam ettirebilmektedir. İslâm, iktisadî ilişkilere önem vermiştir. Hayat pahalılığına sebebiyet verebilecek piyasalardaki ani yükselişler, gereksiz iniş ve çıkışlara gerektiğinde müdahale etmiştir. İslâm hukuku ekonomik faaliyetlerin istikrarlı bir şekilde devam etmesini sağlamak için birçok tedbir almıştır. İslâm ekonomi sistemi, insanlar arasında vuku bulan ticarî ilişkilerde karşılıklı menfaatlerin korunmasını, tarafların zarar veya haksızlığa uğramalarının önüne geçmeyi hedeflemiştir. İslâm, zorunlu olmadıkça narh uygulamasına cevaz vermeyerek piyasa fiyatlarının tabiî seyrinde ilerleyeceği kurallar koymuştur. Hayat pahalılığına ve piyasa fiyatlarında fahiş miktarlara çıkılmasını engellemek adına ekonomiyi karaborsacıların, stokçuların tekeline bırakmamıştır. İslâm, ticarî sözleşmelerin taraflar arasında rıza ve irade beyanı ile gerçekleşeceğini beyan ederek, satım akitlerinde gabn, hile, ikrar vb. durumları yasaklamıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam İktisadı,, Piyasa, Karaborsacılık, İhtikar

Kaynakça

• Ayengin, Tevhit. “İslâm’da İktisadî Hayatın Ahlâki Boyutu”. İslâmî Araştırmalar 16/4 (2003), 648-659.
• Ayub, Muhammad. İslamî Finansı Anlamak. çev. Suna Akten Çürük - Raif Parlakkaya. İstanbul: İktisat Yayınları, 2017.
• Bâcî, Ebû’l-Velîd Süleyman b. Halef. el-Müntekâ Şerhu’l-Muvatta’, ts.
• Bardakoğlu, Ali. “Gabn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/268-273. İstanbul: TDV Yayınları, 1996. https://islamansiklopedisi.org.tr/gabn
• Bayındır, Servet. Fıkhî ve İktisadî Açıdan İslami Finans (Para ve Sermaye Piyasaları). İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2015.
• Buhârî, Ebû Abdillâh b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî. el-Câmiu’s-sâhîh. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Baskı., 1413.
• Chapra, M Umar - Ayengin, Tevhit. “İslam Ekonomi Bilimine İhtiyaç Var Mı?” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3/1 (2003).
• Çayıroğlu, Yüksel. “İslâm Hukukuna Göre İhtikâr Yasağı”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2015).
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Ticaret ve İktisat İlmihali. İstanbul: Erkam Yayınları, 1993.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Baskı., 1413.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 8. Baskı., 2022.
• Hammâd, Nezih. İktisadî Fıkıh Terimleri. çev. Recep Ulusoy. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Baskı., 1413.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid. Beyrut: Resalah Yayınevi, 1416.
• İncekara, Ahmet. Bankacılık ve Finansal Kurumlar. İstanbul, 2011.
• Kahveci, Nuri. Mukayeseli İslam Borçlar Hukuku (Şirketler İlaveli). İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 3., 2019.
• Kalkavan, Hakan. “Medine Pazarı Perspektifinde Muhtesib ve Agoranomos Karşılaştırması”. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi 1/1 (31 Aralık 2018), 56-63. https://doi.org/10.38009/ekimad.498585
• Kallek, Cengiz. Asr-I Saâdet’te Yönetim-Piyasa Ilişkisi. İstanbul: İz, 1997.
• Kallek, Cengiz. “İhtikâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/560-565. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. https://islamansiklopedisi.org.tr/ihtikar
• Kallek, Cengiz. “Narh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/387-389. İstanbul: TDV Yayınları, 2006. https://islamansiklopedisi.org.tr/narh
• Kallek, Cengiz. “Ticaret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/134-144. İstanbul: TDV Yayınları, 2012. https://islamansiklopedisi.org.tr/ticaret
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: Nesil Yayınları, Bayrak Matbaacılık., 1991.
• Kazancı, Fatih. “Serbest Piyasa Ekonomisi ve İslam Ekonomisi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies 2/3 (01 Kasım 2016), 161-178.
• Kurtubî, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-. Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid. Beyrut Resalah Yayınevi, ts.
• Meğinânî. el-Hidâye. İstanbul, 1290.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sâhîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Baskı., 1413.
• Özdemir, Ahmet. “Mal ve Hizmet Bedellerinin Piyasanın Tabiî Şartlarına göre Belirlenmesi İçin Alınan Fıkhî Tedbir ve Kurallar”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. https://doi.org/10.34085/buifd.981693
• Remlî, Şemsuddîn Muhammed b. Ebi’l-Abbâs Ahmed b. Hamza İbn Şihâbuddîn. Nihâyetü’l-Muhtâc ilâ Şerhi’lMinhâc fi’l-Fıkh alâ Mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Şirbînî, Muhammed b. Muhammed el-Hatib. Muğni’-muhtâc ilâ ma’rifeti meânî elfâzı’l-Minhâc. 5 Cilt. Dımeşk: Dâru’lfeyhâ’, 1. Basım, 2009.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). el-Câmiu’s-sâhîh. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Baskı., 1413.
• İSLAM İKTİSADINDA PİYASALARA YÖNELİK HÜKÜMLERİN TEMELLENDİRİLMESİ Apjir 7/1, 2023 36 Tüylüoğlu, Şevket - Albayrak, Ali Sait. “Hayat Pahalılığı ve Türkiye’de İllerin Hayat Pahalılığı Sıralamasını Belirleyen En Önemli Faktörlerin Ridge Regresyon Analiziyle İncelenmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/2 (01 Haziran 2010), 63-91.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletuh. Dımaşk: Dâru’l-fikr, 1989.
• Kur’ân Yolu. Erişim 01 Ocak 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr/
• “Mecelle”. Erişim 22 Aralık 2022. https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=mecelle_kulli.kaideler.pdf
• TDV İslâm Ansiklopedisi. “Neceş”. Erişim 06 Ocak 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/neces