BANGLADEŞ'TEKİ İSLAMİ BANKALARIN VEDÎA VE FON TOPLAMA FAALİYETLERİ: İSLAM HUKUKU PERSPEKTİFİNDEN BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 203 - 227, 30.08.2024

Ahm Ershad Uddın

https://doi.org/10.52115/apjir.1503015

Öz

Bangladeş'te İslami bankaların faaliyetleri, İslami finans prensiplerine dayalı olarak gerçekleştirilir ve çeşitli fon toplama yöntemlerini içerir. Bu fon toplama prensipleri, İslami bankaların sermaye gereksinimlerini karşılamak ve finansal ürünler sunmak için temel mekanizmalarını içermektedir. Bangladeş'teki İslami bankacılık sektöründe, vedîa ve Mudarebe gibi iki temel fon toplama prensibi önemli bir rol oynar. Vedîa, emanet anlamına geldiğinden mudi ile banka arasındaki karşılıklı güven esasına dayanan ve banka açısından fon toplamayı, mudi açısından ise parasının çalınma ve kaybolma riskini minimize eden bir yöntemin adıdır. Karşılığında, bankalar müşterilere bu paraları koruma hizmeti karşılığında belirli bir ücret öderler. Vedîa sistemi, İslami bankaların sermaye oluşturma ve finansal hizmetler sunma yeteneklerini artırmalarına yardımcı olur. İslami bankalar açısından oldukça önemli olan bu yöntemin, İslam hukuku açısından da irdelenmesi bir o kadar önem arz etmektedir. Bu çalışmada, İslami bankaların sermaye toplama faaliyetlerinin meşruiyeti, faydası, zarureti ve âdilliği, fıkhi kavramlar çerçevesinde incelenecektir. Bangladeş'teki İslami bankaların vedîa yöntemiyle fon toplama prensiplerinin İslam hukukuna uygunluğunun sağlanması sektörün verimliliğini artırmak ve toplumun finansal ihtiyaçlarını daha iyi karşılamak için gereklidir. Bu değerlendirme, İslam hukukuna uygun ve toplumun çıkarlarını gözeten finansal ürünlerin geliştirilmesine ve sunulmasına da katkıda bulunabilir. Ayrıca, mevduat sahiplerinin hakları, İslami bankaların sorumlulukları ve uyuşmazlık çözüm mekanizmaları gibi konuları dikkate alarak Bangladeş'teki vedîa uygulamalarının operasyonel çerçevesini çizer. Makalemiz, Bangladeş bağlamında vedîa'ya ilişkin incelikli bir anlayış sunarak İslami finans literatürüne katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu makale vedîa'ı fıkhi bir perspektiften değerlendirerek ve pratik sonuçlarını dikkate alarak politika yapıcılar, düzenleyiciler ve endüstri sektörüne vedîa'ın Bangladeş bankacılık sektöründe finansal katılımı ve İslami etik değerleri teşvik etme potansiyeli hakkında bilgi vermektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, İslami Finas, Bangladeş, Bankacılık, Vedîa.

Kaynakça

• Abdullah, Daud Vicary - Chee, Keon. Islamic Finance: Why It Makes Sense. Marshall Cavendish International (Asia) Private Limited, 2010.
• Adnan, Muhammad Ali - Sunarto, Atika. “The Urgency of the Existence of Islamic Banking (Comparative Study with Conventional Banking).” Legal Brief 10/2 (May 30, 2021), 59–67. https://legal.isha.or.id/index.php/legal/article/view/35
• Ahmad, Zaki et al. “An Insight into Investment and Deposit Products Offered by Islamic Banks in Malaysia.” AlHikmah: International Journal of Islamic Studies And Human Sciences 6/1 (February 27, 2023), 1–28. https://doi.org/10.46722/hikmah.v6i1.351
• Akkas, S.M Ali. Text Book on Islamic Banking. Dhaka: Islamic Economics Research Bureaue, 2008.
• Alam, M. K. - Ershad Uddin, Ahm. “Legal and Regulatory Frameworks For Sharī’a Governance Practices in the
• Islamic Banking Industry of Bangladesh.” Mizanü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi 17 (December 30, 2023), 663– 688. https://doi.org/10.47502/mizan.1332588
• Alkış, Alpaslan. “İslam Hukukunda Katilim Bankaciliği Fon Toplama Ve Kullandirma Yöntemleri.” INJOSOS AlFarabi International Journal on Social Sciences 2/3 (2018), 120–133.
• Anjom, Washeka - Faruq, Abu Taher Mohammad Omor. “Financial Stability Analysis of Islamic Banks in
• Bangladesh.” European Journal of Business and Management Research 8/3 (June 21, 2023), 320–326.
• https://doi.org/10.24018/ejbmr.2023.8.3.1953
• Bābartī, Akmal al-Dīn Abū ʻAbd Allāh Ibn al-Shaykh Shams al-Dīn. Al-ʻInāyah Sharḥ al-Hidāyah. Beirut: Dār al- Fikr, 2009.
• Battal, Ahmet. “Bankalarla Özel Finans Kurumlarının Mukayesesi.” Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 6 (1993), 378.
• Bayhaqī, Aḥmad ibn al-Ḥusayn ibn ʻAlī. Sunan Al-Bayhaqī al-Kubrá. Kahire: Dârul’-Mârife yayınevi, 2007.
• Bayındır, Servet. İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık. Rağbet Yayınları, 2005.
• Bayındır, Servet. Islamic Finance-2; From the Perspective of Fiqh and Economics. İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2018.
• Berki, Ali Himmet. Majalla Ahkam Adliyye. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1982.
• Chapra, M. Umer - Khan, Tariqullah. “Regulation And Supervision of Islamic Banks.” Islamic Research and Training Institute (IRTI) 8/11 (2000).
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. Dârekutnî. Riyad, 2001.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddin. Sahîhu’l-Camiu’s-Sağîr ve Ziyâdetuhu. Riyad: el-Mektebu’l-İslâmî, 1998.
• Etki, Ubeydullah b. Abdillâh b. Utbe b. Mes‘ûd el-Hüzelî Etki. Musnad-El-Bazaar. Medine: el-Ulum ve’l-Hikem yayınevi, 7th Ed., 2002.
• Fİdancı, H. A. Katılım Bankaların Türkiye’deki Geşimi ve Katılım Bankalarında Müşteri Memnuniyeti Üzerine Bir Araştırma. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Hasan, Savvân Mahmûd. Esâsiyyâtü’l Ameli’l-İslâmî. Amman: Dârul’ul-manahij el-Ürdün Yayınevi, 2004.
• Hoque, Obaidul. Fatwa and Masail. Dhaka: İslamîk Foundation Bangladeş, 3rd Ed., 2001.
• Hosen, Muhamad Nadratuzzaman - Nahrawi, Amirah Ahmad. “Comparative Analysis of Islamic Banking Products between Malaysia and Indonesia.” International Journal of Academic Research in Economics and Management Sciences 1/2 (2012), 120–143.
• Huvârî, Seyyid. İslam Bankaları Ansiklopedisi. İstanbul: Faysal Kurumu Yayını, no date.
• ʻUs̲mānī, Muḥammad Taqī. The Historic Judgment on Interest Delivered in the Supreme Court of Pakistan. IdaratulMa’arif, 2000.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed. Sünen İbn Mâce. Dâru’l-İhya’ el-Kutub el-Arabiyye, 2009.
• İmrânî, Abdullah b. Muhammed. El-Menfa’a Fi’l-Kardi: Dirâse Te’sîliyye Tatbîkiyye. Riyad: Dârul’-Kunuz, 2010.
• Kahraman, Abdullah. Tedavi. Istanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâʾiʿu’ṣ-Ṣanâʾiʿ Fî Tertîbi’ş-Şerâʾiʿ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- ʿİlmiyye, 1996.
• Kelebek, Mustafa. İslam Borçlar Hukuku ve Ebu Yusuf’un Öncelikleri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Khairisma et al. “Role of Wadiah Demand Deposits And Operating Income on The Net Income Performance of Sharia Central Asia Bank (Bca).” Jurnal Ekonomi Syariah, Akuntansi Dan Perbankan (JESKaPe) 7/1 (June 14, 2023), 35–48. https://doi.org/10.52490/jeskape.v7i1.1637
• Leli Kurniati. “The Influence of Knowledge of Madrasah Teachers About Wadiah Savings Products and Interests Becoming a Customer at a Sharia Bank in Indramayu.” Al-Arfa: Journal of Sharia, Islamic Economics and Law 1/1 (June 21, 2023), 22–28. https://doi.org/10.61166/arfa.v1i1.3
• Margināny, ʻAlī Ibn Abī Bakr Burhān al-Dīn Abū al-Ḥasan. Al-Hidāyah Sharḥ Bidāyat al-Mubtadī. Pakistan: Idārat alQurʼān wa-al-ʻUlūm al-Islāmīyah, 1417.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullāh b. Mahmûd b. Mevdûd. Al-Ikhtiyār Li-Taʻlīl al-Mukhtār. Riyad: Müessesetür Risale Yayınevi, 1989.
• Mülakkin, Ebû Hafs Sirâcuddîn Ömer b.Ali b. Ahmed el-Ensârî İbnü’l. El-Bedrü’l-Münîr Fî Tahrîci Ehâdîsi ve’l Âsâr Fî Şerhi’l Kebîr. Dârul-Hicra yayınevi, 2006.
• Nugraha, Ahlam Ahlam et al. “Criminal Liability of Online Transportation For Traffic Accident Victims on Positive Law And Islamic Law Perspective.” Proceeding of International Conference on Sharia and Law 1/1 (September 18, 2022), 160–163. https://proceedings.uinsby.ac.id/index.php/ICOSLAW/article/view/962
• Nujaym, Zayn al-Dīn. Al-Baḥr al-Rāʼiq Sharḥ Kanz al-Daqāʼiq. Beirut: Dār al-Maʻrifah, 1993.
• Pheng, Lee Mei - Jeron, Detta Ivan. Islamic Banking & Finance Law. Selangor: Darul Ehsan, 2007.
• Rahman, Mahfooj. Qur’an O Sunnahar Aloke İslami Banking Bebostah. Dhaka: BIIT, 2014.
• Rahmasari, Oliv Amalia - Febriandika, Nur Rizqi. “The Application of Wadiah Contract on Islamic Banking Savings Products Through Branchless Banking (Conformity Analysis on Fatwa DSN-MUI and POJK).” Proceedings of the 2018 International Conference on Islamic Economics and Business (ICONIES 2018). Kota Malang, Indonesia: Atlantis Press, 2019. https://doi.org/10.2991/iconies-18.2019.56
• Rizal, Sofian Syaiful. “Use of Public Roads For Weddings In The Perspective Of Islamic Law And Positive Law.” Proceeding of International Conference on Education, Society And Humanity 1/1 (May 30, 2023), 358–369. https://ejournal.unuja.ac.id/index.php/icesh/article/view/5663
• Ruslan, Murniati. “Islamic Perspectives on the Implementation of Wadiah Products at Islamic Banks in Indonesia.” Journal of Economics, Management and Trade, 38–46. https://doi.org/10.9734/jemt/2021/v27i930366
• Santi Nur Rohmah Agustiani. “Implementation Of Wadiah Agreements In Indonesian Hajj Savings Products At Bank Syariah Indonesia KCP Cinunuk.” Al-Fadilah: Islamic Economics Journal 1/1 (November 21, 2023), 33– 39. https://doi.org/10.61166/fadilah.v1i1.5
• Şehûd, Ali b. Nâyif. El-Mufassal Fî Ahkâmi’r-Ribâ. Mektebetuş-Şamela, 2012.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed İbn Ebî Sehl. El-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 2000.
• Sidharta, Raden Bagus Faizal Irany et al. “Profitability: Third Party Funds and Credit Risk Study on Indonesian Digital Banking.” Target : Jurnal Manajemen Bisnis 4/2 (2022), 213–220. https://doi.org/10.30812/target.v4i2.2622
• Sidharta, Raden Bagus Faizal Irany et al. “Profitability: Third Party Funds and Credit Risk Study on Indonesian Digital Banking.” Target: Jurnal Manajemen Dan Bisnis 4/2 (January 9, 2023), 213–220. https://doi.org/10.30812/target.v4i2.2622
• Sirâç, Muhammed Ahmed. En-Nizâmül Masrifiyyi’l İslâmî. Kahire: Dârun-Neşr vet-Tevzi, 1989.
• Suardana, Putu Ayuni Kartika Putri - Kustina, Ketut Tanti. “Pengaruh Fee Based Income Dan Transaksi EBanking Terhadap Perubahan Laba Pada Pt. Bank Pembangunan Daerah Bali.” Jurnal Ilmiah Akuntansi Dan Bisnis 2/2 (2017), 331–343. https://doi.org/10.38043/jiab.v2i2.2079
• Sumer, Serpil et al. “Katilim Bankalarinin Kredi Kullananlar Açisindan Tercih Edilmeme Sebepleri: Atatürk Üniversitesi Akademisyenleri Üzerine Bir Uygulama.” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 32/4 (October 5, 2018), 897–920. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/39554/433405
• Taberî, Ebû Cafar Muhammed b. Câmiʿu’l-Beyân. Cidde: Dâru’l-Hicre Yayınevi, 1984.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünen-i Tirmizî. Kahire: Ahmed M. Şâkir, 2008.
• Turki, Abdullah b. Abdul Mohsin. Mecelletü’l-Mecma’u’l-Fıkhî El-İslâmî. Riyad, 2005.
• Tutik, Titik Triwulan. “Kedudukan Hukum Perbankan Syariah Dalam Sistem Perbankan Nasional.” Muqtasid: Jurnal Ekonomi Dan Perbankan Syariah 7/1 (June 1, 2016), 1. https://doi.org/10.18326/muqtasid.v7i1.1-27
• Uçar, Mustafa. Türkiye’de-Dünyada Faizsiz Bankacilik Ve Hesap Sistemleri. Fey Vakfi, İstanbul.
• Uddin, Ahm Ershad - H�̇ra, Ayhan. “Bangladeş’te Kira Sertifikası (Sukuk) Uygulamasının İslam Hukuku Açısından Analizi.” Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/20 (July 28, 2023), 577–601. https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1250424
• Uddın, Ahm Ershad - Alam, M. K. “Legal and Regulatory Frameworks For Sharī’a Governance Practices in the Islamic Banking Industry of Bangladesh.” Mizanü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi 17 (December 30, 2023), 663– 688. https://doi.org/10.47502/mizan.1332588
• Vural, Günal. Özel Finans Kurumları. Ankara: Türkiye Bankalar Birliği, 1984.
• Yanpar, Atila. İslami Finans. İstanbul: Scala Yayıncılık, 2015.
• Yemenî, Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh. El-Müdevvene. Cidde: Vezaretül-evkaf, 1324.
• Yıldırım, Mustafa. İslâm Borçlar Hukukunda Vedîa. İzmir, 2005.
• Yusuf, Mohammad et al. “Deposit Strategy of Easy Wadiah Savings Fund at Bank Syariah Indonesia.” Lead Journal of Economy and Administration 2/3 (February 12, 2024), 125–138. https://doi.org/10.56403/lejea.v2i3.173
• Zuḥaylī, Wahbah. Al-Fiqh al-Islāmī Wa-Adillatuh. Dimashq: Dār al-Fikr, 1997. “Developments of Islamic Banking in Bangladesh.” Bangladesh Bank Islamic Banking Cell Research Department. June 15, 2023
• El-Fetava’l-Hindiye. Dhaka: İslamîk Foundation Bangladeş, 2011.
• “Guidelines For Islamic Banking.” Dhaka: Bangladesh Bank, 2009.
• Guıdelines For Conductıng Islamıc Bankıng. Dhaka: Bangladesh Bank, 2009.
• The Jordan Islamic Bank for Finance and Investment Law. Amman: Jordan Islamic Bank, 2013.