KADINLARDA BOŞANMAYA UYUM, SOSYAL DESTEK VE YALNIZLIK ALGISI ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Yıl 2023, , 152 - 174, 20.12.2023

Merve Başak Çimen , Selçuk Aslan

https://doi.org/10.54186/arhuss.1353632

Öz

Bu araştırmada, boşanmış kadınlarda boşanmaya uyum, sosyal destek algısı ve yalnızlık algısı arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırma ilişkisel tarama yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 108’i evli, 106’sı boşanmış olmak üzere toplam 214 kadın oluşturmuştur. Veri toplamak amacıyla kişisel bilgi formunun yanı sıra katılımcıların boşanmaya uyum düzeylerini tespit etmek amacıyla “Fisher Boşanmaya Uyum Ölçeği” kullanılırken, sosyal destek düzeyinin belirlenmesine yönelik Zimet, Dahlen ve Farley (1988) tarafından geliştirilen “Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği” ve Russell, Peplau ve Cutrona (1980) tarafından geliştirilen, “UCLA Yalnızlık Ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS programıyla analiz edilmiştir.
Araştırma bulgularına göre; boşanmış kadınlarda sosyal desteğin artışıyla boşanmaya uyum düzeyi de artmaktadır. Bu ilişkisel bulgu elde edilen regresyon analizi bulguları ile de desteklenmiştir. Boşanmış katılımcıların algıladıkları sosyal destek düzeyi azaldıkça yalnızlık düzeyleri artmaktadır. Evli katılımcılarda da sosyal destek düzeyinin artışı ile yalnızlık düzeyi azalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Boşanma, Kadın, Boşanmaya Uyum, Sosyal Destek, Yalnızlık

Kaynakça

• Afifi, T. D., Huber, F. N. ve Ohs, J. (2006), “Parents' and Adolescents' Communication with Each Other About Divorce-Related Stressors and Its Impact on Their Ability to Cope Positively With the Divorce”, Journal of Divorce & Remarriage, 45(1-2), 1-30.
• Aktaş, Ö. (2011), “Boşanma Nedenleri ve Boşanma Sonrasında Karşılaşılan Güçlükler”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Altıparmak, S. (2009), “Huzurevinde Yaşayan Bireylerin Yaşam Doyumu Sosyal Destek Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler”, F.Ü. Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 23(3), 159-164.
• Amato, P. R. (2000), “The Consequences of Divorce for Adults and Children”, Journal of Marriage and Family, 62(4), 1269-1287.
• Amato, P. R. (2010), “Research on Divorce: Continuing Trends and New Developments”, Journal of Marriage and Family, 72(3), 650-666. doi.org/10.1111/j.1741-3737.2010.00723.x
• Andersen, J. D. (2005), “Financial Problems and Divorce: Do Demographic Characteristics Strengthen the Relationship?”, Journal of Divorce & Remarriage, 43(1-2), 149-161.
• Arslan, E. (2019), “Tükenmişlik ile Öz Yeterlilik İnancı Arasındaki İlişkide Sosyal Destek Algısının Aracı Rolü: Akademik Personel Örneğinde Kuşaklar Arası Farklılık”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çankaya: Çankaya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Asseltine Jr, R. H. ve Kessler, R. C. (1993), “Marital Disruption and Depression in a Community Sample”, Journal of Health and Social Behavior, 34(3), 237-251.
• Avan, E. (2019), “Boşanma Sürecindeki Kadınların Sosyo-Ekonomik Özellikleri, Sosyal Destek ve Umutsuzluk Düzeyleri ile İlişkili Faktörlerin Tanımlanması”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Aybey, S. (2015), “Aile ve Dini Rehberlik Bürolarına Gelen Sorular Işığında Kadınların Boşanma Nedenleri (Ege Bölgesi Örneği)”, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(4), 104-126. doi: 10,17859/pauifd.00033
• Aydın, H. T. ve Sabancıoğulları, S. (2006), “Evde ve Kurumda Yaşayan 60 Yaş ve Üzeri Bireylerin Günlük Yaşam Aktivitelerini Sürdürme ve Yalnızlık Yaşama Durumu”, Türk Geriatri Dergisi, 9(1), 34-40.
• Barutçu, K. F. (2009), “Adjustment to Breakup of Romantic Relationships: Initiator Status, Certainity about the Reasons of Breakup, Current Relationship Status and Perceived Social Support”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Bölümü.
• Bohannon, P. (1970), “The Six Stations of Divorce. Divorce and After Paul Bohannon (Ed)”, Garden City, New York, Doubleday and Company, Inc., s.33-62.
• Buluş, M. (1997), “Üniversite Öğrencilerinde Yalnızlık”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(3), 82-90.
• Can, Y. ve Aksu, N. B. (2016), “Boşanma Sürecinde ve Sonrasında Kadın”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58), 888-902.
• Ceyhan, S. (2005), “Kayseri Nuh Naci Yazgan Sağlık Ocağı Bölgesinde Yaşayan 65 Yaş ve Üstü Bireylerin Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Cohen, S. ve Wills, T. A. (1985), “Stress, Social Support and The Buffering Hypothesis”, Psychological Bulletin, 98(2), 310-357.
• Curun, F. (2006), “Yüklemeler, İletişim Çatışmaları, Cinsiyet ve Cinsiyet Rolü Yönelimi ile Evlilik Doyumu Arasındaki İlişki”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çalı, A. (2022), “Boşanmış, Dul ve Evlenmemiş Bireylerde Yalnızlık, Umutsuzluk ve Dini Başa Çıkma İlişkisi: Kütahya Örneği”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çevik Akyıl, R., Adıbelli, D., Erdem, N., Kırağ, N., Aktaş, B. ve Karadakovan, A. (2018), “Huzurevinde ve Evde Kalan Yaşlılarda Yalnızlık ve Algılanan Sosyal Destek ile Mutluluk Düzeyleri Arasındaki İlişki”, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 21(1), 33-41.
• Çoksüer, G. T. (2020), “Yaşlı Bireylerde Yalnızlık, Yaşamı Sürdürme Nedenleri, Mutluluk ve Ölüm Kaygısının İlişkisi ve Bazı Demografik Özellikler ile Karşılaştırılması”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demircioğlu, N. S. (2000), “Boşanmanın, Çalışan Kadının Statüsü ve Cinsiyet Rolü Üzerine Etkisi”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demo, D. H. ve Acock, A. C. (1996), “Singlehood, Marriage, and Remarriage: the Effects of Family Structure and Family Relationships on Mothers’; Well-Being”, Journal of Family Issues, 17(3), 388-407.
• Dhar, H. L. (2001), “Gender, Aging, Health and Society”, J Assoc Physicians India, (49), 1012-1020. Diedrick, P. (1991), “Gender Differences in Divorce Adjustment”, Journal of Divorce & Remarriage, 14(3-4), 33-46.
• Doğan, A., Demir, R. ve Türkmen, E. (2016), “Rol Belirsizliğinin, Rol Çatışmasının ve Sosyal Desteğin Tükenmişliğe Etkisi: Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Çalışan Akademik Personelin Tükenmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(1), 37-67.
• Duru, E. (2008a), “The Direct and Indirect Roles of Social Connectedness and Social Support in Predicting Loneliness in The Adjustment Process To University”, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 13-24.
• Duru, E. (2008b), “Yalnızlığı Yordamada Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılığın Rolü”, Türk Psikoloji Dergisi, 23(61), 15-24.
• Erbatu, B. (2017), “Huzurevi ve Evde Yaşayan Yaşlıların Yalnızlık Düzeylerinin Karşılaştırılması”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Erkent, D. Ş. (2023), “Boşanmış ve Boşanmamış Ebeveyne Sahip Bireylerde Öz Şefkat ile Yalnızlık ve Psikolojik Dayanıklılık Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Beykent Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Gülmez, A. ve Öztürk, M. (2023), “Boşanma Sürecinde Olan/Yeni Boşanan Bireylerin Kaygı ve Umutsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi: Tunceli İli Örneği”, Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 64-85.
• Gündüzalp, İ. (2018), “Boşanma Psikolojisi ve Danışmanlığı”, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• House, J. S. (1981), “Work Stress and Social Support”, MA: Addison Wesley.
• İmamoğlu, S. (2008), “Examination of Interpersonal Relationships in Young Adulthood in Terms of Gender, Sex-Role, and Loneliness”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kalmijn, M. ve Monden, C. W. (2006), “Are the Negative Effects of Divorce on Well‐Being Dependent on Marital Quality?”, Journal of Marriage and Family, 68(5), 1197-1213.
• Karaduman, M. (2013), “İş Yaşamında Yalnızlık Algısının Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile İlişkisi ve Öğretmenler Üzerinde Bir Uygulama”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karasar, N. (2002), “Bilimsel Araştırma Yöntemi”, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kazak, A. ve Wilcox, B.L. (1984), “The Structure and Function of Social Support Networks in Families with Handicapped Children“, American Journal of Community Psychology, 12(6), 645-661.
• Keskin, G. S. (2013), “Travmatik Bir Yaşantı Olarak Boşanma: Aile İçi Şiddet, Travmatik Stres ve Sosyal Desteğin Travma Sonrası Büyüme ile İlişkisi”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kessler, S. (1975), “The American Way of Divorce: Prescriptions for Change”, Nelson-Hall.
• Kır, İ. (2011), “Toplumsal Bir Kurum Olarak Ailenin İşlevleri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 381-404.
• Koçak, R. (2003), “Üniversite Öğrencilerinde Aleksitimi ve Yalnızlığın Bazı Değişkenler Açısından Karşılaştırılması ve Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi”, Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 2(19), 15-24.
• Kozaklı, H. (2006), “Üniversite Öğrencilerinde Yalnızlık ve Sosyal Destek Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin Karşılaştırılması”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kramrei, E., Coit, C., Martin, S., Fogo, W. ve Mahoney, A. (2007), “Post-Divorce Adjustment and Social Relationships: A Meta-Analytic Review”, Journal of Divorce and Remarriage, 46(3-4), 145-166. doi.10.1300/J087v46n03_09
• Körler, Y. (2011), “İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Çeşitli Değişkenler Açısından Yalnızlık Düzeyleri ve Yalnızlık ile Sosyal Duygusal Öğrenme Becerileri Arasındaki İlişkiler”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Köse, E. (2009), “Yurtta Kalan ve Ailesiyle Birlikte Yaşayan Lise Öğrencilerinin Yalnızlık ve Sosyal Destek Düzeylerinin İncelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kurtbeyoğlu, Z. ve Demirtaş, V. Y. (2020), “Özel Öğrenme Güçlüğü Tanılı Çocuğu Olan Anne-Babaların Algılanan Sosyal Destek ve Depresyon Düzeyleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (50), 228-242.
• Marks, N. F. ve Lambert, J. D. (1998), “Marital Status Continuity and Change Among Young and Midlife Adults: Longitudinal Effects On Psychological Well-Being”, Journal of Family Issues, 19(6), 652-686.
• McWhirter, B. T. (1997), “Loneliness, Learned Resourcefulness, and Self-Esteem in College Students”, Journal of Counseling ve Development, 75(6), 460-470.
• Öngider, N. (2013), “Bilişsel Davranışçı Terapinin Boşanma Sonrasında Kadınların Depresyon, Anksiyete ve Yalnızlık Semptomlarında Etkinliği: Bir Pilot Çalışma”, Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2(3), 147-155.
• Özabacı, N. ve Erkan, Z. (2020), “Aile Danışmanlığı Kuram ve Uygulamalara Genel Bir Bakış”, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özatça, A. (2009), “Ergenlerde Sosyal ve Duygusal Yalnızlığın Yordayıcısı Olarak Aile İşlevleri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özben, Ş. (2013), “Üniversite Öğrencilerinin Televizyon İzleme Süresine Göre Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (35), 198-206.
• Özgüven, İ. E. (1997), Cinsellik ve Cinsel Yaşam, Ankara: PDREM Yayınları.
• Öztürk, H., Sevindik, F. N. ve Yaman, S. Ç. (2006), “Öğrencilerde Yalnızlık ve Sosyal Destek ile Bunlara Etki Eden Faktörlerin İncelenmesi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 383-394.
• Perry, G. R. (1990), “Loneliness and Coping Among Tertiary Level Adult Cancer Patients in the Home”, Cancer Nursing, 13(5), 293-302.
• Sığırcı, A. (2010), “Evli Bireylerde Bağlanma Biçimleri ve Evliliğe Dair İnançların Evlilik Doyumu ile İlişkisinin İncelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Smith Barnet, H. (1990), “Divorce Stress and Adjustment Model: Locus of Control and Demographic Predictors”, Journal of Divorce, 13(3), 93-110.
• Sungur, M. Z. (1999), “İkincil Travma ve Sosyal Destek”, Klinik Psikiyatri, 2(2), 105-108.
• Şahin, M. A. (2019), “Yaşlı Bireylerde Sosyal Destek Algısının Yalnızlık ve Umutsuzluk Üzerine Etkisi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Terling-Watt, T. (2001), “Explaining Divorce: An Examination of the Relationship between Marital Characteristics and Divorce”, Journal of Divorce & Remarriage, 35(3-4). 125-145.
• Tschann, J. M., Johnston, J. R. ve Wallerstein, J. S. (1989), “Resources, Stressors, and Attachment as Predictors of Adult Adjustment after Divorce: A Longitudinal Study”, Journal of Marriage and the Family, 51(4), 1033-1046. Turner H. A. (2006), “Stress, Social Resources, and Depression among Never‐Married and Divorced Rural Mothers”, Rural Sociology, 71(3), 479-504.
• Türk Dil Kurumu (TDK), (b.t.). “Aile. Türk Dil Kurumu Sözlükleri”, https://sozluk.gov.tr/ adresinden 14 Nisan 2023 tarihinde alınmıştır.
• Uyar, S. (1999), “Boşanmış Bireylerin Evlilik Süreci ve Bugüne İlişkin Psikolojik Sorunları Üzerine Bir Araştırma”, Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi.
• Yavuzer, H. (2003), “Çocuğu Tanımak ve Anlamak”, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, Y., Albayrak, G. ve Keldal, G. (2018), “Üniversite Öğrencilerinin Algıladıkları Sosyal Destek ile Depresyon Düzeyleri Arasındaki İlişki: Problem Çözme Becerilerinin Aracılık Etkisi”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 242-255.
• Yılmaz Bingöl, T. ve Tel, H. (2007), “Postpartum Dönemdeki Kadınlarda Algılanan Sosyal Destek ve Depresyon Düzeyleri ile Etkileyen Faktörler”, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 1-6.
• Yılmaz E. A. (2002), “The Prediction of Divorced Parents Emotional/Social Adjustment and Psychological Distress from Perceived Power/Control Over Child-Related Concerns, Perceived Social Support, and Demographic Characteristics”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Yılmaz, İ. (2022), “Yaşlı Bireylerin Sosyal Destek Düzeyleri ve Yalnızlık Algılarının Koronavirüs Anksiyete Durumlarına Etkisi: Bir Uygulama Örneği”, İstanbul: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Yörükoğlu, A. (2012), “Çocuk Ruh Sağlığı”, İstanbul: Özgür Yayınları.
• Wang, H. ve Amato, P. R. (2000), “Predictors of Divorce Adjustment: Stressors, Resources, and Definitions”, Journal of Marriage and Family, 62(3), 655-668.
• Weingarten, H. (1980), “Remarriage and well-being: national survey evidence of social and psychological effects”, Journal of Family Issues, 1(4), 533-559.
• Williams, K. ve Dunne‐Bryant, A. (2006), “Divorce and Adult Psychological Well‐Being: Clarifying the Rrole of Gender and Child Age”, Journal of Marriage and Family, 68(5), 1178-1196.
• Wilder, S. E. (2016), “Predicting Adjustment to Divorce from Social Support and Relational Quality in Multiple Relationships”, Journal of Divorce and Remarriage, 57(8), 553-572. doi.10.1080/10502556.2016.1233844
• Wiseman, R. S. (1975), “Crisis Theory and the Process of Divorce”, Social Casework, 56(4), 205-212. Zara, A. (2013), “Kadınlar, Erkekler ve Çocuklar İçin Boşanma Terapisi”, Ankara: İmge Kitabevi.