WEAVINGS BY LOOM REED AND MOTIFS ON BOOK COVER

Yıl 2021, , 68 - 87, 15.12.2021

Bayram Demiral

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2021.155

Öz

The aim of this study is to determine the patterns of the weavings by loom reed and the motifs in these weavings on the book covers, the determination of the technique, composition, local characteristics and their contribution to reflecting the contents of the book. In the study, ten books were selected as a sample from the data obtained by the scanning method and were analyzed with the "descriptive analysis" method within the framework of predetermined themes. The data obtained are summarized, interpreted and some inferences are made according to the previously determined themes with descriptive analysis.
In the research, it has been determined that weavings by loom reed are reflected on the book covers, in the form of photographs, illustrations and writing. It has been determined that carpets, rugs, cecim and sumac weavings are included in the book covers. Scorpion, fertility, fetter, hands on hips, eye, ram’s horn, bird, comb and star motifs were found on the book covers. Two of the book covers have rug compositions and four have one or more motifs as illustrations. On the covers of three books, the term "rug" is used as text.
Weavings by loom reed are visually and linguistically reflected on the book covers. This reflection is important in terms of providing the dynamism of the weavings. It is seen that the weavings and motifs used on the covers are used in connection with the content in some books. In fiction books, weavings are used both visually and linguistically to reflect the content. The ones other than fiction books are mostly folklore books. On the covers of these books, weaving has been featured mostly due to the fact that folk culture is considered as a material culture product.

Anahtar Kelimeler

Weavings by Loom Reed, Book Cover, Rug, Carpet, Sumac

KİTAP KAPAKLARINDA YER ALAN KİRKİTLİ DOKUMALAR VE MOTİFLER

Öz

Bu çalışmanın amacı kirkitli dokuma ve motiflerinin kitap kapaklarında hangi şekillerde yer aldığı, teknik, kompozisyon, yöre özelliklerinin tespiti ve bunların kitap içeriklerini yansıtmaya katkılarının neler olduğunun belirlenmesidir. Çalışmada, tarama yöntemiyle elde edilen verilerden örneklem olarak on kitap seçilmiş ve önceden belirlenen temalar çerçevesinde "betimsel analiz" yöntemi ile çözümlenmiştir. Betimsel analizde elde edilen veriler, daha önceden belirlenen temalara göre özetlenir, yorumlanır ve bazı çıkarımlarda bulunulur.
Araştırmada kirkitli dokumaların, kitap kapaklarına, fotoğraf, illüstrasyon ve yazı şeklinde yansıdığı belirlenmiştir. Halı, kilim, cicim ve sumak teknikli dokumaların, kitap kapaklarında yer aldığı tespit edilmiştir. Kitap kapaklarında akrep, bereket, bukağı, elibelinde, göz, koçboynuzu, kuş, tarak ve yıldız motiflerine rastlanmıştır. Kitap kapaklarının ikisinde kilim kompozisyonu, dört tanesinde ise bir veya daha fazla motif illüstrasyon şeklinde yer almaktadır. Üç adet kitap kapağında ise "kilim" terimi, yazı olarak yer almaktadır.
Kirkitli dokumalar görsel ve dilsel olarak kitap kapaklarına yansımıştır. Bu yansıma dokumaların devingenliğini sağlaması bakımından önemlidir. Kapaklarda kullanılan dokumaların ve motiflerin, bazı kitaplarda içerik ile bağlantılı olarak kullanıldığı görülmektedir. Kurgu olan kitaplarda içeriği yansıtacak şekilde dokumalar hem görsel hem de dilsel olarak kullanılmıştır. Kurgu kitaplar dışında olanlar ise daha çok halkbilim ile ilgili kitaplardır. Bu kitapların kapaklarında dokumalar, daha çok halk kültürünün maddi kültür ürünü olarak değerlendirilmesinden dolayı yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Kirkitli Dokuma, Kitap Kapağı, Kilim, Halı, Sumak

Kaynakça

• Aça, Mehmet, Yolcu, Mehmet Ali, Aça, Mustafa. Kadın Folkloru: Statü ve Famaj, Çanakkale: Paradigma Akademi, 2019.
• Akkol, Nuray. “Çok Kültürlülüğün Günümüzde Kabulü ve Görsel Sanatlarda Kullanımı”, Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 23, (2018): 485-497.
• Aksöz, Munise. “Yanmetinin Altbaşlığı: “Kitap Çevresindeki Öğeler (Epitexte)” ve Örneklemeler”, Turkish Studies Language and Literature Volume 14 Issue 2, (2019): 263-276.
• Aktulum, Kubilay, Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık, Ankara: Kanguru Yayınları, 2011.
• Altun, Eyyüp. Kilim Yaşamın Acı Motifleri, İstanbul: Boyalıkuş Yayınları, 2019.
• Artun, Erman. Halk Bilimi Araştırmaları, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2008.
• Artun, Erman. Türk Halk Edebiyatına Giriş, Adana: Karahan Kitabevi, 2016.
• Artun, Erman. Türk Halkbilimi, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2008.
• Balpınar Acar Belkıs. Kilim, Cicim, Zili, Sumak: Türk Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul: Eren Yayınları, 1982.
• Çağatay Özdemir ed. Türk Kimliği Ayvaz Gökdemir’e Armağan-2 İstanbul: Ötüken Yayınları 2009.
• Çınaroğlu, Ayla ve Delioğlu, Mustafa. Sihirli Kilim, İstanbul: Doğan Egmont, 2017.
• Çobanoğlu, Özkul. “Türk Dokuma Sanatı” Türk Kimliği Ayvaz Gökdemir’e Armağan-2, Ed. Çağatay Özdemir, İstanbul: Ötüken Yayınları 2009.
• Dellaloğlu Besim. F. Poetik ve Politik: Bir Kültürel Çalışmalar Ansiklopedisi, İstanbul: Timaş Yayınları, 2020.
• Deniz, Bekir. "Sındırgı (Balıkesir) Yöresi Yağcıbedir Halıları." Erdem 10.28 (1999): 111-124
• Durbilmez, Bayram. Türk Dünyası Kültürü”, İstanbul: Ötüken Neşriyat 2018.
• Erbek, Güran. Anatolian Kilims. Ankara: Republic of Turkey Ministry of Culture, Dösim, Dumat Ofset, 1995.
• Erbek, Mine. Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Günay, Doğan, Uzdu, Funda. “Kitap İle Kapağı Arasındaki Göstergelerarası Serüven”, Art-e Sanat Dergisi 1/2, (2008): 1-28.
• Gürcan, Halil İ. Kitap Yayımcılığı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1997.
• https://docplayer.biz.tr/885887-Turk-kimligi-editor-prof-dr-cagatay-ozdemir-ayvaz-gokdemir-e-armagan-2.html Erişim: 04.05.2021.
• https://sozluk.gov.tr/, (İllüstrasyon) Erişim. 30.05.2021.
• https://sozluk.gov.tr/, (Kitap) Erişim. 25.05.2021.
• https://www.otuken.com.tr/can-senligi, Erişim: 11.06.2021.
• Kınık, Mustafa ve Asım, Topaklı. "Levni Minyatürlerinde İllüstrasyon." Akdeniz Sanat cilt 5. Sayı 10, (2012): 71-85.
• Kúnos, Ignácz. "Türk Halk Edebiyatı, Haz. Tuncer Gülensoy, İstanbul: Tercüman Gazetesi 1978.
• Laberre, Albert. Kitabın Tarihi, Ankara: Dost Kitapevi, 2012.
• Ölçer, Nazan. Türk ve İslam Eserleri Müzesi Kilimler, İstanbul: Eren Yayıncılık 1988.
• Özdemir, Çağatay. Ed. Türk Kimliği Ayvaz Gökdemir’e Armağan-2, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2009.
• Özmutlu, Aytaç. “Grafik Tasarım Atölye Derslerinde Afiş Konusunun Uygulama ve Çözümleme Süreçlerinde Gösterge Bilimsel Çözümleme Yönteminin Kullanımı”, Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü. Samsun. 2009 . Öztürk, Yeşim. Balıkesir-Sındırgı Yöresi Yağcıbedir Halıları, Ankara: Kültür Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992.
• Salmanlı, Nusret. “Abbas Sayar’ın “Can Şenliği” Adlı Romanının Söz Varlığı Açısından Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2008.
• Sarıca, Sevtap. Ayşe’nin Kilimleri, İstanbul: Nesin Yayınevi, 2020.
• Sayar, Abbas. Can Şenliği, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2020.
• Sayar, Abbas. Can Şenliği, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2002.
• Soysaldı, Aysen, Sarnesar, Katayoun, “İran-Şahseven Dokumaları İle Türkiye Yörüklerinin Alaçuval Ve Heybe Dokumaları Arasındakı Teknik ve Desen Benzerlikleri”, 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) Ankara: (2007): 1253.
• Türkdoğan, Orhan, Gökçe, Orhan. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemi, Konya: Çizgi Kitapevi, 2012.
• Uyguner, Muzaffer, Der. Halide Edip Adıvar: Yaşamı, Sanatı, Yapıtlarından Seçmeler, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1994.
• Uyguner, Muzaffer, Der. Reşat Nuri Güntekin Yaşamı, Sanatı, Yapıtlarından Seçmeler, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1993.
• Uyguner, Muzaffer, Der. Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Yaşamı, Sanatı, Yapıtlarından Seçmeler, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1993.
• Uyguner, Muzaffer, Der. Yaşar Kemal: Yaşamı, Sanatı, Yapıtlarından Seçmeler, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1993.
• Vardar, Berke, Güz, N, Huber, E, Öztoprak, E, Senemoğlu, O. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual, 2007.