The Significance of Yellow Dyed Warps in Cairene Rugs and a Group of Ottoman Court Prayer Rugs

Yıl 2011, , 88 - 95, 10.03.2011

Sumiyo Okumura

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.7

Öz

Seljuk, Holbein ve Osmanlı Uşak halıları gibi
Türk halılarında görünen çözgüler, genelde doğal rengi olan beyaz ya da kırmızı boyalıdır. Fakat "S" bükümlü ve asimetrik düğümlü olan Kahire halıları ve altın, gümüş telleriyle süslenmiş
Osmanlı Saray seccade grubunda, sarıya boyalı çözgüler kullanılmaktadır. Sarıya boyalı çözgü kullanılmış olan başka halılar ise, aynı teknik
özelliklerini taşıyan Memluk halılarıdır. Çözgülerinde kullanılan sarı boya maddelerinin menşesini incelediğimizde, Memluklerin, Akdeniz'de
kolayca bulunabilen boyacı sumağı bitkilerinden
çıkan Fisetin boya maddesinin dışında, Iran, Afganistan ve Kuzey Pakistan, Hindistan bölgelerinden elde edilen Iran Larkuspur bitkilerinden çıkan
Ouercetin, Isorfıamnetin ve Kempferol boya maddesi
ile özel boyanmış yünleri, ya da boya bitkilerini özel olarak Mısır'a getirdiklerini anlıyoruz. Kahire ve Osmanlı Saray Seccadelerindeki sarı çözgülerin ise, Doğu Akdeniz ve Güneybatı Asya'da
yetişen meşe ağacından çıkan Tannin boya maddesi ile boyandığı ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte, tarihsel kaynakları incelediğimizde, dokuma çözgülerini sarıya boyamanın nedeni olarak, halının değerini arttırmak amacıyla, çok değerli olan altın ve gümüş telleri yerine, çözgüyü
sarı rengine boyatarak halıya kullanmış oldukları düşünülmektedir. Doğu'daki altın telleri kullanma geleneğinden kaynaklanmış olan bu kültür, Türkler ve Moğolların İslam ülkelerine yayılmaları ile birlikte Memluklere geçtiğini ve Sultan
I. Selim'in Mısır'ı zapt ettikten sonra, bu geleneğin Osmanlılar tarafından da devam ettirildiğini
söyleyebiliriz. 

Anahtar Kelimeler

Yellow dyed warps, Cairene rugs, Ottoman court prayer rugs, Mamluk carpets

Kaynakça

• Bakır, Abdulhalik (2001), "Ortaçağ İslam Dünyasında Dokuma Sanayi", Belleten, cilt: LXIV, S.241, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 749-826.
• Ocak, Ahmet (2004), Selçukların Dini Siyaseti (¡040-1092). İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Yayını.
• Refik, Ahmet (1988), On Altına Asırda İstanbul Hayatı. İstanbul.
• Muthesius, Anna (1995), Studies in Byzantine and Islamic Silk Weavings. London: the Pindar Press.
• Spuler, Bertold (1957), İran Moğollan. (translation: Cemal Köprülü), Ankara.
• Dölen, Emre (1992), Tekstil Tarihi. Istanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi. Exhibition Islamic Art. (1969), U.A.R,: Ministry of Culture.
• Böhmer, Harald (2002), Koek Boya. Würzburg.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1986), "Osmanlı Sarayı'nda Ehli Hiref Defteri", Türk Tarih Kurum Bergeler, Türk Tarih Bergeleri Dergisi, cilt XI, 1981-1986, S. 15, Ankara.
• Watt, James - Wardwell, Anne (1997), When Silk Was Gold. New York.
• Wilckens, Leonie von (1992), Mittelalerliche Seidenstoffe. Berlin: Staatliche Museen zu Berlin, Kunstgewerbemuseum.
• Kütükoğlu, Mübahat S. (1983), OsmanlIlarda Narh Müessesesi ve 1640 tarihli Narh Defteri. İstanbul.
• Enez, Nevin (1988), Topkapı Sarayı Müzesi nde Bulunan HaltSeccade Grubunun Boyarmadde Analizleri Temel Alınarak Dokundukları Yer ve Dönemin Saptanması, (unpublished doktor thesis), Istanbul: Marmara University.
• Enez, Nevin (1999), "Dye Research on the Prayer Rugs of the Topkapi Collection", Oriental Carpet & Textile Studies vol. 5, no. 2, The Salting Carpets. California, pp. 31-32.
• Enez, Neviz (2002), "How Do the Dye Analysis Contribute to Carpets Studies?", Traditional Carpets and Kilims in the Muslim World. Istanbul: IRCICA, pp. 237-245.
• Scott, Philippa ( 1993), Tfie Book of Silk. London: Thames and Hudson.
• Serjeant, R.B. ( 1972), Islamic Textiles: Material for a History up to the Mongol Conquest. Beirut: Librairei du Liban. Soieries et autres de I Antiquité au XVI. Siècle, (catalogue) (2004), Paris: Musee National du Moyen Age Thermes de Cluny.
• Okumura, Sumiyo (2007), Tie Influence of Turkic Culture on Mamluk Carpets. Istanbul: Organization of Islamic Conference Research Centre for Islamic History, Art and Culture.
• Topkapı Saray Museum.- Carpets. (1987), (translated, expanded and edited by J.M.Rogers), Boston: A new York Graphic Society Book Little, Brown and Company.
• Kurtuluş, Tuba (2001), Topkapı Sarayındaki Halı Seccadelerden Bir Gurubun İncelenmesi, (unpublished master thesis), Istanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Turkish Carpets from the lA h- l S h Centuries. (1996), Istanbul