HAKKÂRİ’DE EVLİLİKLE BAĞLANTILI GELENEKLERİN EL SANATLARINA YANSIMALARI

Yıl 2020, , 26 - 41, 25.06.2020

Hasan Buğrul

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2020.132

Öz

    İnsanoğlu geçmişten bu yana düşünce, inanış ve hislerini farklı çizgi ve motiflerle farklı unsurlar
üzerine aktarmışlardır ve bunlar arasında el sanatları eserleri önemli bir yer tutmaktadır. Bu bağlamda,
koyun yetiştiriciliğinin yaygın olduğu Hakkâri yöresinde dokunan ve örülen el sanatları unsurlarında da
bu geleneği belirgin bir şekilde görmek mümkündür. Yün çorap gibi örgü eserlerde genellikle birer motifle
karşı tarafa duygu ve düşünceler aktarılırken, birçok motifin oluşturduğu kompozisyonun yer aldığı
kilim gibi dokumalarda ise bir hikâyeye yer verilmektedir. Bu mesaj ve hikâyelerde bolluk, bereket, sevgi,
aşk, evlilik, aile, bağlılık ve sadakatin yanı sıra yaşamı olumsuz yönde etkileyebilecek faktörlere karşı onu
koruyan, ona kalkan olan bezemelere de yer verilmektedir. Diğer taraftan, bu sıralanan temaya sahip
benzer motifleri birçok toplumun sanat unsurları üzerinde görebilmek mümkündür. Bu motifler sahip
oldukları anlamlar bakımından toplumdan topluma ve bölgeden bölgeye benzerlikler yanında farklılıklar
da taşıyabilmektedirler. Hiç kuşkusuz bunda her bir toplumun ve yöreye ait geleneklerin, inançların
ve kültürün önemli bir payı vardır. Hakkâri yöresinde evlenme ile ilgili geleneklerde, bir kişi sevdiğine
duygularını sözlü ifade etmek yerine birbirlerine ayna, tarak, gerdanlık, küpe vb. unsurları veya bunlara
ait motiflerin üzerinde yer aldığı bir el sanatı eserini hediye eder.
Bu çalışmada, Hakkari yöresi örgü ve dokuma eserleri üzerinde yer alan evlilik-aile gelenekleriyle
bağlantılı motifleri de dahil ederek bölgenin kültürel ve sanatsal unsurlarının tanıtılması ve
korunmasına yönelik yapılacak bilimsel çalışmalara katkıda bulunulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hakkâri, Gelenekler, Evlilik, El Sanatları, Motif

Kaynakça

• Akyüz, Çiğdem (2018). “Berdel Evliliği Üzerine Kalitatif Bir Araştırma Mardin Örneği”, Folklor Akademi Dergisi, S.1, s.17-34.
• Buğrul, Hasan (2018). Sanat ve Kültürel Değer Olarak Hakkâri Yün Çorapları, Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Çetintaş, Mehmet ve Ağırbaş, Aslı (2019). “Differentiation of Anatolian-Turkish Carpet Motifs by Using Shape Grammars: A Case Study”, Proceedings of the ISLAH International Conference, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, s. 201-209.
• Demiral, Bayram (2014). Isparta Müzesi Envanterine Kayıtlı Düz Dokuma Çuvallar, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk El Sanatları Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Erbek, Mine (2002). Çatalhöyükten Günümüze Anadolu Motifler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eskigün, Kübra (2006). Klasik Türk Şiirinde Efsanevi Kuşlar, Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• Haklı, Metin (2018). Eski Türk Sanatında Simgesel Motifler ve Günümüz Seramik Sanatındaki Yorumları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Seramik Anasanat Dalı Seramik Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Kayabaşı, Nuran; Bozkurt, Hilal ve Özkoca, Begül (2016). “Çorum El Sanatlarında Kullanılan Motifler ve Anlamları”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi-Yıl 9, Sayı 1, s.39-61.
• Kayabaşı, Nuran ve Yanar, Ayşem (2013). “Türk El Sanatlarında Kullanılan Nazar Motifleri ve Alevilerde Nazar İnancı”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 65, s. 169-184.
• Sevim, Kadir ve Canay, Ayla (2013). “Anadolu’da Üretilen Kilim Motiflerinden Bukağı Motifi Ve Bu Motiften Çıkan Seramik Çalışmalar”, İdil Dergisi, Cilt 2, Sayı 6, s. 60-70.