Azerbaycan Dokumacılık Geleneği

Yıl 2014, Sayı: 10, 60 - 71, 10.10.2014

Röya Tagiyeva

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.62

Öz

Günümüzde geçmişin manevi mirasının derinden öğrenilmesi, korunması ve her bir kesin bilinçaltı objesine dönüşmesi çok önemlidir. Azerbaycan’ın çağdaş cemiyetinin
gelişiminde kültürel mirasın tetkiki, etnik kendine haslığın
ifadesi ve belirlenmesi önemli hususlardandır.
Dokumalar kendilerinde halkımızın tarihi ve sosyal yönde
geçtikleri uzun yolu yansıtıyorlar. Tarihi-kültürel süreçlerin
çeşitliliği kendini dokumaların karakterinde, dokuma tekniğinde, hazırlanma bölgesinde, üzerindeki desenlerde, elementlerde gösteriyor. Boşuna, halı tarihtir, geçmişle bağlı
bilgileri bizlere ötüren kaynaktır denilmiyor.
Dokumaların aldığı isimler de hususi ilgi kaynağıdırlar: palas, cecim, zili, verni, kayık, gedceri, şedde, çul, sumak. Dokumalara verilen adlar özel olarak dokumacılar tarafından
düşünülürdü, fakat çoğu zaman tarihi, kültürel ve sosyal
faktörlerin etkisiyle bu isimlerden bazıları değişebiliyordu.
Maalesef, hala Azerbaycan ’da dokumaların taşıdıkları
isimler araştırma konusu olarak yeterince ilgi çekmiyorlar.
Bunun sonucu olarak da dokumaların taşıdıkları ilkin adlar
göz önünde bulundurulmadan, incelenme zamanı aynı dokumalar farklı şekillerde adlandırılıyorlar ki, bu da onların
doğru anlaşılmasına ve kabullenilmesine engel oluyor.
Bağımsız Azerbaycan’ın milli gelenekleri geliştirerek ve
yaşatarak dünyevi entegrasyon sürecine katıldığı devirde
bu konu daha da aktüeldir. Türk halklarının etno-kültürel
dinamikliğinin gelişimi ile bağlı olarak bedii sürecin önemli
unsuru olan bahsini ettiğimiz sorunun aktüelliği halkımızın
etnik bilincinin yükselmesi ile daha da artıyor.
Dokuma adlarının incelenmesi onların tarihini bilmeye, gelişim sıralamasını belirlemeye, sembolün etno-şuurlu ve
evrensel özgünlük arketipler ile alakasını yüze çıkarmaya
ve nihayet bu dokumaların gelişim özelliklerini, geçmiş ve
çağdaş durumunu yansıtan terminler sisteminin kurulmasına destek olacaktır.
Azerbaycan dokuma adlarında eski Türk kökenli daha derin
tabakalar mevcuttur. Bunun dışında yalnız Türk etnomisi ve
toponomisiyle bağlı adlar eski kabul ediliyor.
Mevcut durumdan çıkış yolu bulmak amacıyla dokumaların
geleneksel terminolojisinin ilkin sisteminin tetkikinin berpası ve buna dayalı olarak Azerbaycan dokumalarının vasıflandırılması teklif ediliyor. 

Anahtar Kelimeler

Dokuma, havsız dokuma, motif, desen, iplik

Kaynakça

• Letif Kerimov (1961). Azerbaycan Halısı, I.cild, Leninqrad.
• Letif Kerimov (1983). Azerbaycan Halısı, II. cild, Bakü.
• Letif Kerimov (1983). Azerbaycan Halısı, III. cild, Bakü.
• Röya Tagıyeva (1999). Azerbaycan Halısı, İstanbul.
• Röya Tagıyeva (2006 ). Azerbaycan Halısı Meişetde, Azerbaycan, Bakü.