Tatar Dilinde Halıcılık ve Dokuma Terimleri

Yıl 2012, Sayı: 7, 122 - 129, 03.03.2012

Feride Tagirova Olga Byatikova

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.34

Öz

Tarihçilerin ve arkeologların dediklerine göre
Mogol saldırılarından önceki Bulgar’da el sanatları çok gelişmiştir. Dokuma işleri ve halıcılık da bunlardandır. Sanat tarihçisi F. Veliev
Bulgar’da arkeolojik kazılarda halıcılık, yün ve
keten işleme aletleri bulunduğunu bildirmektedir. Tatar dilinde halı terimlerinin çokluğu,
yaygınlığı, çeşitliliği de halıcılık sanatının Tatar
halkında eskiden beri bilindiğini açıkça göstermektedir. Tatarlarda havlı dokumalar üretme
geleneği çeşitli sebeplerden dolayı bugüne kadar ulaşmamıştır. Düz, havsız dokuma daha çok
yayılmıştır. Terimler örneğinde de bunu görebiliriz: kelimelerin çoğu kilim türlerini adlandırmaktadır. Tatar ağızları konumuza ait terimlerle
ayrıca zengindir. Örnek olarak, адаwа, тулак,
йапма, дируга kelimeleri ayrı ağızlarda kilim
türleri adlandırmalarıdır. Tatar dilinin halıcılık
ve dokuma terimleri sisteminde eş anlamlı, çok
anlamlı sözcükler yaygındır. Terimlerin kullanılma ve yaygınlık alanını inceleyip türlü bölgelerde bu tür el sanatının yaygınlık alanını da
belirlemek mümkündür. Terimlerin çoğu Tatar
dilinin kendi söz varlığına aittir, ama alınma
sözcükler de kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tatar dili, halıcılık, terimler, varyantlar, etimoloji

Kaynakça

• Ahmetyanov, R. G. (2001), Tatar Telenen Kıskaça Tarihi-etimologik süzlege, Kazan, Tat. kit. neşr., 272 b.
• Aliyeva, K. (2009), İstoki i Evolyutsıya Hudojestvennoy Kulturı Tyurkskih narodov: Materialı Mejdunarodnoy Nauçno-praktiçeskoy Konferentsıyı, Posvyaşşennoy 150-letiyu so
• Dnya Rojdeniya Pedagogaprosvetitelya, hudojnika Ş.A. Tagirova (Kazan, 17-18 aprelya 2008 g.), Kazan, s. 392.
• Bayazitova, F. S. (2006), Nokrat söyleşe. Ruhi miras: gailekönküreş hem yola terminologiyese. Folklor, Kazan: ‘Dom peçati’ neşr., 240 b.
• Dulskiy, P. (1925), İskusstvo Kazanskih Tatar, Moskva: Tsentralnoye İzd.-vo narodov SSSR, s. 19. İz glubinı stoletiy (2004), Kazan: Tatar. кn. izd.-vo, s. 271. Kol Gali (1983),
• Kıssai Yusuf, Kazan: Tat.kit.neşr., 541 b.Lihachev, A. F. (1876), Bıtovıye Pamyatniki Velikoy Bulgarii – ‘Trudı II Arheologiçeskogo syezda, Т I, М.
• Muhamedova, R. G. (2008), Tatarı-Mişari: İstorikoetnografiçeskoye İssledovaniye, Kazan: Magarif, s. 295.
• Safina F. Ş. (1976), «Tkatskiye Stanı Tatar», İz İstorii Kulturı i Bıta Tatarskogo Naroda i Yego Predkov, Kazan, s. 99-105
• , F. Ş. (1976), «Beloye Branoye Tkaçestvo v Rayonah Zakazanya», İz İstorii Kulturı i Bıta Tatarskogo Naroda i Yego Predkov, Kazan, s. 147-150.
• F. Ş. (1996), Tkaçestvo Tatar Povoljya i Urala, Kazan: Fen, s. 205.
• Valeyev, F. H., G. F. Valeyeva - Suleymanova (1987), Drevneye İskusstvo Tatarii, Kazan: Tatar. кn. izd.-vo, s. 171.
• F. H. (1984), Narodnoye Dekorativnoye İskusstvo Tatarstana, Kazan: Tatar. кn. izd.-vo, s. 132.
• F. H. (1969), Ornament Kazanskih Tatar, Kazan: Tatar. кn. İzd.-vo, s. 202.
• Valeyeva, D. K. Valeyeva (1983), İskusstvo Voljskih Bulgar (X – naç. XIII v.v.), Kazan: Tatar. кn. izd.-vo, s. 132.
• D. K. (2003), İskusstvo Voljskih Bulgar Perioda Zolotoy Ordı (XIII – X v.v.), Kazan: Fiker, s. 240.
• G. F., Valeyeva-Suleymanova (1995), Dekorativnoye İskusstvo Tatarstana, Kazan: Fen, s. 188.