ETNOGRAFİK HALI-KİLİM-DİĞER DÜZ DOKUMA ESERLERİN KORUNMASINDA KARAR VERME ÖLÇÜTLERİ VE BELGELEME FORMU ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Sayı: 15, 78 - 87, 25.12.2019

Vedat Ünaldı

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.129

Öz

Türk kültür tarihimizde, özellikle etnografik eserler bakımdan oldukça zengin olan Anadolu topraklarında halı, kilim ve diğer düz dokuma eserler önemli bir yere ve sayıya sahiptir. Müze ve özel koleksiyonda saklanan bu eserlerin hammaddelerinin organik oluşu, zamana ve ortam şartlarına karşı dayanıksız oluşu bir takım koruma tedavilerinin alınmasına neden olmaktadır. Bütüncül bir yaklaşımla ele alınması gereken koruma uygulamaları öncesinde, sorunun tam olarak anlaşılması, belgeleme ve ön incelemeyle başlar. Öncelikle, önleyici koruma tedbirlerinin alınması gerektiği ve aktif müdahalenin de ancak bir uzman kontrolünde yapılabilecek kapsamlı bir çalışma olduğu da unutulmamalıdır.
Bu çalışmada da etnografik değere sahip halı, kilim ve diğer düz dokuma eserlerin bakım ve koruma yaklaşımları belirtilirken temel ölçütler ve işlem yönergeleri belgeleme formu üzerinden açıklanmıştır. Çalışma kapsamında hazırlanan formda bakım ve koruma işlemlerinde izlenecek yol ve yaklaşımlar dört ana başlık altında incelenmiştir. Bunlar; belgeleme, karar verme, uygulama ve sonuçlandırma yaklaşımıdır. İncelemeye alınacak her eser için ayrı hazırlanması gereken formda müdahale yöntemleri ve tedbirlerin neler olması gerektiği ilgili bölümler açıklanarak hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Koruma, Onarım, Halı, Kilim, Düz Dokuma.

Kaynakça

• Ahunbay, Zeynep (2016). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon İstanbul: Tunçbay Matbaacılık, 8. Baskı. Alsaç, Üstün (1992). Türkiye’de Restorasyon, Ankara: İletişim Yayınları.
• Anmaç, Elvan (2000). “Tekstil Ürünleri Konservasyonun Temel İlkeleri”, I. Ulusal Taşınabilir Kültür Varlıkları Konservasyonu ve Restorasyonu Kolokyumu, Ankara, s.75-80.
• Anmaç, Elvan, (1999). “Tekstil Ürünlerinde Konservasy ve Restorasyon İşlemlerinde Karar Verme Ölçütleri”, 2000’li Yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal, Tasarımsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyumu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, s.9-13.
• Appelbaum, Barbara (1987). “Criteria for Treatment: Reversibility”, Journal of the American institute for conservation, 26( 2), s. 65-73. Balazsy, A. Timar (2000).“Wet cleaning of historical textiles: surfactants and other wash bath additives”,Studies in Conservation, 45(1), s. 46-64.
• Beasley, Jennifer (2013). A hidden agenda: an investigation into a concealed hat. What is the most suitable method for documentation and conservation? MPhil Glasgow: School of Culture and Creative Arts, University of Glasgow.
• Bingöl, Işık (1999).“Türkiye’de Konservasyonun Tarihi”, I. Ulusal Taşınabilir Kültür Varlıkları Konservas- yonu ve Restorasyonu Kolokyumu, Ankara.
• Dawson, E., John (1992). “Solving Museum Insect Problems: Chemical Control”, Canadian Conserva- tion Institute, Technical Bulletin (15), s.1-26.
• İnternet: Canadian Conservation Institute, CCI Notes 13/16, (2008). Mechanical Surface Cleaning of Textiles, http://www.webcitation.org/75B0cqg8m 04.01.2019
• İnternet: Ogden, S. Frisina, A., (2004). Storage For Textıles, Minnesota Historical Society http://www. webcitation.org/75B1cYqrP 04.01.2019
• Judith, H. Graaff (1968). “The Constitution of Detergents in Connection with the Cleaning of Ancient Textiles”, Studies in Conservation, 13(3), s.122-141.
• Karavar, Gonca (1999). “Halı Kilim Restorasyonunda Kullanılan Teknikler ve Bir Örnek Kuruluş”, 2000’li Yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal, Tasarımsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyumu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kuban, Doğan (1969).“Modern Restorasyon İlkeleri Üzerine Yorumlar”, Vakıflar Dergisi, (8), s. 341-356.
• Larochette, Yadin (2012). “Wolber’s World: A Review of a Textile Wet Cleaning Workshop” Held inOaxaca, Mexico, WAAC Newsletter, 34(1), s.24-26.
• Öztürk, İsmail (2007). Koruma Kültürü ve Geleneksel Tekstillerin Korunması-Onarımı, Ankara: Mor Fil Yayınları.
• Soysaldı, Aysen (2017). Tekstil Eserlerin Konservasyonu ve Türkiye’de Etnografya Müzelerinin Sorun ları. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalışmaları, Ankara: TC. Kültür ve Turizm Bakan- lığı Yayınları.
• Soysaldı, Aysen ve Ünaldi, Vedat (2016). “Türkiye’de Tekstil Eser Koruma ve Onarımında Mesleki Yeterliliklerin Oluşturulması ve Önemi”, 4. Yöresel Ürünler Sempozyumu ve Uluslararası Kültür Sanat Etkinlikleri Programı, Eylül 3-5.
• Stone, F. Peter (2010) Oriental Rug Repair, London: Thames And Hudson.
• Şener, Yaşar Selçuk (2009). “Mozaiklerin Korunmasında Temel Kriterler”, XI. Uluslararası Antik Mozaik Sempozyumu, Ekim 16-20, s. 873-882.
• Tetreault, Jean (1999). “Coatings for Display and Storage in Museums”, Canadian Conservation Insti- tute Technical Bulletin, (21).
• Uygur, Ayşe (2000). “Müzelerde bulunan tarihi tekstil ürünlerinin korunmasını etkileyen koşullar ve alınabilecek önlemler”, I. Ulusal Taşınabilir Kültür Varlıkları Konservasyonu ve Restorasyonu Kolokyumu, Ankara, s. 65.
• Wild, Jane (2006) “Experimental Work Comparing the Performance of Wash Bath Additives used in the Aqueous Immersion Cleaning of a Series of Standard Soiled Fabrics”, Australian Institute for the Conservation of Cultural Material Textile Symposium, Australia, s. 23.
• Ünaldi, Vedat (2018). Kilim Koruma ve Onarım İlkeleri, Meslek Analizi ve Uygulanabilirliği, Sanatta Y terlik Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. Yanar, Ayşem, Karadeniz, Ceren, Saraç, Elif, Şay, Simin (2018). “Yüksek Ziraat Enstitüsüne İlişkin Etnografik Eser Koleksiyonunun Oluşturulması ve Sergilenmesi”, Ankara Araştırmaları Dergisi, 6(1), s.57-76.
• Yücel, Ayhan, Kantarcıoğlu, A. Serdar (1997). Müzelerdeki eserlerin bozulmasında mikropların Rolü, Topkapı Sarayı Müzesindeki Bir Kısım Organik Eser ve Mekanların Mikrobiyoloji Yönünden İncelenmesi ve İlaçlama Deneyleri, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.