RUGS IN KAYNARCA (SAKARYA) ŞEYHTIMARI KONAK VILLAGE

Yıl 2020, Sayı: 17, 120 - 139, 25.12.2020

Sema Özkan Tağı İlker Öztürk

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2020.143

Öz

Kaynarca is a town densely populated by Manav, the Turkmen groups that came to Anatolia from Central Asia and started their agricultural activities. The villages where Manav were engaged in weaving in the past years have been identified, and Şeyhtımarı Konak village, one of the villages where rug weaving is intensely made, has been identified as a research area. It is possible to come across rugs in every house in Şeyhtımarı Konak and the surrounding villages, but today nobody is weaving. It is important to document the last rug samples left in the houses. We visited the region and interviewed people who were engaged in rug weaving in the past, and information about the past and current situation of weaving was obtained.
With the raw materials and loom types used in the production of the rugs, 3 in Şeyhtımarı Konak village mosque and 12 in the houses, a total of 15 (yeşili, kandilli, çizgili nağışlı, sofralı, örnekli, yenidünya, çöp, kelebekli, koca nağışlı, tekel nağışlı ve parmaklı rugs) rugs related information has been received. About rugs, width dimensions, weaving technique, motif, color and composition features were examined, documented with photographs and information forms were prepared. The most distinctive feature of the rugs woven by the Manav Turks is the linen yarn, which is the basic material of the weaving.

Anahtar Kelimeler

Weaving, Linen Rug, Kaynarca Town, Sakarya, Şeyhtımarı Konak Village.

KAYNARCA (SAKARYA) ŞEYHTIMARI KONAK KÖYÜ KİLİMLERİ

Öz

Kaynarca, Orta Asya’dan Anadolu’ya gelerek yerleşik düzene ilk geçen ve tarım faaliyetlerine başlayan Türkmen grupları olan Manavların yoğun olarak yaşadığı bir ilçedir. Manavların, geçmiş yıllarda dokumacılıkla uğraştıkları köyler tespit edilerek, kilim dokumacılığının yoğun olarak yapıldığı köylerden biri olan Şeyhtımarı Konak köyü araştırma bölgesi olarak belirlenmiştir. Şeyhtımarı Konak ve civar köylerde her evde kilimlere rastlamak mümkündür, ancak günümüzde dokuyan kimse kalmamıştır. Evlerde kalan son kilim örneklerinin belgelenmesi önem kazanmaktadır. Yöreye gidilerek, geçmişte kilim dokumacılığı ile uğraşan kişilerle görüşülmüş, dokumacılığın geçmişi ve şu andaki durumu ile ilgili bilgiler alınmıştır.
Şeyhtımarı Konak köyü camisinde 3, evlerde 12 adet olmak üzere ulaşılabilen toplam 15 adet (yeşili, kandilli, çizgili nağışlı, sofralı, örnekli, yenidünya, çöp, kelebekli, koca nağışlı, tekel nağışlı ve parmaklı kilim) kiliminin yapımında kullanılan hammadde ve tezgâh tipleri ile ilgili bilgiler alınmış; en boy ölçüleri, dokuma tekniği, motif, renk ve kompozisyon özellikleri incelenmiş, fotoğraflarla belgelenerek bilgi formları hazırlanmıştır. Manav Türklerinin dokuduğu kilimlerin en belirgin özelliği keten iplik kullanılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Dokuma, Keten Kilim, Kaynarca İlçesi, Sakarya, Şeyhtımarı Konak Köyü

Kaynakça

• Arı, Adem, (2005). “Ketenin Türküsü” Kocaeli: Kandıra Sempozyumu ve Kandıra Kurultayı Bildiriler Kitabı, Kandıra Kaymakamlığı, 25-26 Aralık, s. 166.
• Arlı, Mustafa (1983). “Kandıra İlçesinde Keten El Dokumacılığı”, Ankara: II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, V. Cilt Maddi Kültür, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları No:45, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi No:14, Başbakanlık Basımevi, s. 31.
• Balpınar, Belkıs (1989). The Goddess From Anatolia, Vol. 1 –IV, Anatolian Kilims Pastand Present, (Vol. IV. Milan 1989), s. 59.
• Çetin, Atilla (2006). “Kaynarca’nın Tarihçesi”, Sakarya: Irmak Kültür - Sanat Dergisi, Kaynarca Özel Sayısı, Ekim, Sayı: 70, s. 4.
• Genç, Mustafa (2017). “Sakarya Çevresi Doğal Boyarmadde Kaynakları ve Boyahaneler”, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 26, s. 103.
• Genç, Mustafa, Karadağ, Recep, (2008). “Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde Boyahane ve Boya Maddeleri İle İlgili Kayıtlar” , Ankara: Gazi Üniversitesi, I. Ulusal El Sanatları Sempozyumu, Gazi Üniversitesi Türk El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları-1, s. 141.
• Ögel, Bahaeddin, (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş 6, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları No: 638, s. 380.
• Öztürk, İlker (2018). Sakarya İli Kaynarca İlçesi Kilim Dokumaları ve Yeni Tasarımlar, Ankara: Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, s. 2.
• Öztürk, İlker, Özkan Tağı, Sema (2018). “Kaynarca (Sakarya) Yenidünya Kilimleri”, Asos Journal The Journal Of Academic Social Science (Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi), Eylül, Sayı: 77, s. 475.
• Soysaldı, Aysen (2009). Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, s. 3.
• Tuna, Fahri (2018). Sakarya Türkmen/Manav Sözlüğü, Adapazarı: Sakarya Yerel Kültür Derneği Yayını, Yayın No: 2, s. 124.
• Adem Arı, 1963 Kandıra doğumlu, SAÜ, Öğretim Üyesi, Adapazarı, 2008
• İbrahim Derin, Kaynarca Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünde çalışıyor, Şeyhtımarı Konak Köyü, 2020.
• Müjdat Oygur, 1980 Kaynarca doğumlu, Tarım ve Hayvancılıkla uğraşıyor, İki üniversite mezunu, Şeyhtımarı Konak Köyü, 2020.
• Müzeyyen Derin, 1930 Kayalar köyü doğumlu, ev hanımı, ilkokul mezunu, Şeyhtımarı Konak köyü, Kaynarca, Sakarya.
• Necmiye Uludağ, 1933 Gaziler köyü doğumlu, ev hanımı, ilkokul mezunu, Şeyhtımarı köyü, Kaynarca, Sakarya.
• Resmiye Derin, 1960 Kaynarca doğumlu, ev hanımı, ilkokul mezunu, Şeyhtımarı Konak, Kaynarca, Sakarya.
• Şerife Deniz, 1951 Zadeler köyü doğumlu, ev hanımı, ilkokul mezunu, Şeyhtımarı Konak, Kaynarca, Sakarya.
• Türkan Uslu, 1947 Kaynarca doğumlu, ev hanımı, Şeyhtımarı Konak, Kaynarca, Sakarya.