AVUKAT SERVET ÖRMEN KOLEKSİYONUNDAKİ YAĞCIBEDİR HALILARI

Yıl 2022, Sayı: 20-21, 53 - 73, 30.12.2022

Didem Atiş

https://doi.org/10.32704/akmbaris.2022.162

Öz

Yağcıbedir halıları; Yağcıbedir Yörükleri tarafından Balıkesir ve çevresinde dokunmaya devam edilen, Anadolu genelinde sadece üç renk ve tonlarıyla dokunan tek halı grubudur. Geleneksel ve çağdaş anlamda az renk ve motifle çok renkliliği oraya koyabilmektedir. Yakın çevresinde dokunan tüm halı gruplarında yedi, sekiz renk varken; kendi geleneksel yapısını yüzyıllardır korumuştur. Kalite olarak tüm malzemelerinde halen yün kullanılmaktadır. İlk örneklerinden itibaren genellikle kare plana daha yakın olarak dokunan halılar, son dönemlerde daha dikdörtgen formlara dönüşmüştür. Avukat Servet Örmen’in koleksiyonundaki halılar arasında on beş adet birbirinden farklı Yağcıbedir halısı tespit edilmiştir. Bu örneklerin en büyük özelliği çok yüksek kaliteleri ve yaklaşık elli sene içinde halıların evrilmesinin belgelerini oluşturmalarıdır. Avukat Servet Örmen’in koleksiyonunda yer alan Yağcıbedir halıları gerek kalite gerekse renk düzenlemeleri ile son derece nadide örneklerdir. Koleksiyon 1940-2000 yılları arasındaki örnekleri kapsamaktadır. Koleksiyondaki dokumaların boyut farklılıkları dikkate alınmazsa; tüm halıların çözgü, atkı ve ilme malzemeleri yündür. Çözgüler beyaz, 2 veya 3 S bükümlüdür. Atkılar minimum 2, maksimum 3 sıradır, ara atkılarda genellikle kırmızı renk tercih edilmiştir. Tümü Gördes düğümü ile dokunmuştur. İlme yüksekliği 0.2-0.3 cm arasındadır. Başlangıç ve bitiş kilimleri ortalama 3 cm uzunluğunda olup, mutlaka çizgilidir. Kenar kilimleri 4, 6 veya 8 çözgüye ikili kilim olarak yapılmıştır. İki örnek dışında çiti bulunmamaktadır. Saçaklar ortalama 9 cm. uzunlukta ve örgülüdür. En düşük kalite dm2’de 735 ilmek ile 1980 yılına ait bir çeyrek halıda, en yüksek kalite ise dm2’de 1232 imek ile 1945-50 yılları arasına ait bir seccadededir. Makalede; bir koleksiyonerin bakış açısıyla Yağcıbedir halıları ve koleksiyonda yer alan örneklerin teknik ve desen özelliklerinin değişimi gözler önüne serilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Yerleşim, Yağcıbedir Halıları, Servet Örmen Halı Koleksiyonu, Değişim., History, Settlement, Yağcıbedir Carpets, Carpet Collection Of Servet Örmen, Metamorphosis Of Carpets.

YAĞCIBEDİR CARPETS AT ATTORNEY SERVET ÖRMEN’S COLLECTION

Öz

Yağcıbedir carpets, which are continued to be woven by Yağcıbedir Yoruks in and around Balıkesir, is the only carpet group woven in Anatolia with only three colors and tones. In the traditional and contemporary sense, Yağcıbedir can produce multicoloredness with few colors and motifs. While there are seven or eight colors in all carpet groups woven in its immediate vicinity; Yağcıbedir carpets have preserved its traditional structure for centuries. Wool is still used in all materials as a quality. Carpets, which have been woven closer to the square plan since their earliest examples, have recently turned into more rectangular forms. Fifteen different Yağcıbedir carpets were found among the carpets in the collection of lawyer Servet Örmen. The most important feature of these examples is their very high quality, and their documentation of the evolution of carpets in about fifty years. Yagcibedir carpets in the collection of Attorney Servet Örmen are extremely rare examples with both quality and colors. The collection includes samples from 1940-2000. If the size differences of the weavings in the collection are not taken into account; Warp, weft and loop materials of all carpets are wool. The warps are white, with 2 or 3 S twists. Wefts are minimum 2, maximum 3 rows; red color is generally preferred for intermediate wefts. All of them are woven with Gördes (Turkish) knot. The loop height is between 0.2-0.3 cm. The start and end rugs are approximately 3 cm long and must be striped design. Side rugs are made as double rugs with 4, 6 or 8 warps. There is no fence except two examples. The fringes average 9 cm. long and braided. The lowest quality is 735 stitches in dm2, the highest quality is 1232 stitches in dm2. In the statement, the Yağcıbedir carpets and the changes in the technical and pattern characteristics of the samples in the collection will be revealed from a collector's point of view.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Yerleşim, Yağcıbedir Halıları, Servet Örmen Halı Koleksiyonu, Değişim., History, Settlement, Yağcıbedir Carpets, Carpet Collection Of Servet Örmen, Metamorphosis Of Carpets.

Kaynakça

• Atiş, Didem. “Yağcıbedir Halıları”, Cumhuriyet Dönemi Türk Halıcılığı Kitabı, Ankara: Etkileşim Bas. Yay. Tan. Ltd. Şti., 2020.
• Atiş (Çukurova), Didem. Yağcıbedir Halılarının Günümüzdeki Durumu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1993.
• Ayhan, Aydın. “Yağcıbedir Yörükleri ve Halıları”. Türk Folkloru, Ankara, S.88, 1986.
• Çavdar, Niyazi. Sözlü görüşme (20.08.1992).
• Dirik, Kazım. Türk Halıcılığı. İstanbul: Alaaddin Kıral Basımevi, 1938.
• İlgürel, Mücteba,“Bir Yörük Grubu ve Hayat Tarzı, Yağcı Bedir Yörükleri”, Erdem 55, 2009, s. 201-204. (Erişim Tarihi: 07.12.2019, https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-file/18742).
• Örmen, Servet. Sözlü görüşme (31.03.2022).
• Öztürk, Yeşim. Balıkesir-Sındırgı Yöresi Yağcıbedir Halıları, Ankara, Türk Tarih Basımevi, 1992.
• Salman, Mustafa, Balıkesir-Tarih Coğrafyası, Balıkesir: 1957?.
• Şimşir, Nahide. “XIX. Yüzyılda Yağcı Bedirli Yörüklerinin Demografik ve Coğrafik Özellikleri”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 2015, S.5, s. 124-147. (Erişim Tarihi: 06.12.2019.
• https://dergipark.org.tr/tr/pub/atdd/issue/28226/299704).
• Türk Standartları Enstitüsü, İlmelik Yün Halı İplikleri, Ankara, Türk Standartları Enstitüsü Yayını, 1987.
• http://kentarsivi.balikesir.bel.tr, (Erişim Tarihi: 09.12.2019).
• https://sozluk.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 30.04.2022).