COMPOSİTİON SAMPLES WİTH BİRD İMAGES İN THE İNTERİOR OF PALACE OF SHAKİ KHANS THAT İS A HİSTORİCAL ARCHİTECTURAL MONUMENT OF AZERBAİJAN AND İN TRADİTİONAL TEXTİLE HANDİCRAFTS

Yıl 2022, Sayı: 20-21, 260 - 274, 30.12.2022

Arzu Mammadova

https://doi.org/10.32704/akmbaris.2022.174

Öz

Azerbaijan is one of the most ancient locations and cultural centers of the world. Because of the nature of Azerbaijan’s lands people have lived here which has a rich and nice climate since old times. Jawbone of a human called Azykhantrop found in Azykh Cave proves that Azerbaijan is one of the earliest locations across the world. Locations and rock art discovered in Gobustan confirm that people have settled in this region since ancient times.
In historical periods in the lands of our country cities, defensive structures and amazing castle walls, palaces etc. were constructed.
The monuments of the Middle Ages (Mausoleums of Momine Khatun, Garabaghlar, Gulustan, Barda, Palace of Shirvanshahs, Palace of Shaki Khans, Shusha monuments and others.) are among the most beautiful pearls of the East and world architectures.
When traditional textile handicrafts are mentioned in Azerbaijan carpet is considered one of the leading textiles. Carpets are closely related with lifestyle, tradition, belief and social status of Azerbaijanis. While architectural constructions have been built with brick and stones in a certain sequence, textiles have added warmth and colour to interior places knit in fibers with yarns, and have been irrevocable among daily used things.
In architecture and in traditional textiles motifs and decorations are important means of decoration.
In this term Palace of Shaki Khans that is accepted as one of the pearls of the 18th century architectures of Azerbaijan is important with its distinct aesthetics and speculated wall paintings and decoration compositions.
In the interior wall compositions of Palace of Shaki Khans and in traditional textile handicrafts of Azerbaijan animal and bird figures are observed as important decoration elements alongside with geometric and plant motifs.
In this study bird figures used in interior wall compositions of Palace of Shaki Khans that is one of our crucial cultural values and in traditional textile handicrafts have been explored.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Mimari, Şeki Han Sarayı, Dokumalar, Kuş Motifleri., Azerbaijan, Architecture, Palace Of Shaki Khans, Textiles, Bird Motifs.

AZERBAYCANIN TARİHİ MİMARLIQ ABİDESİ ŞEKİ HAN SARAYINDA VE GELENEKSEL EL DOKUMALARINDA KUŞ TASVİRLERİ

Öz

Azerbaycan dünyanın en eski yerleşim ve kültür merkezlerinden biridir. Çok zengin ve güzel bir iklime sahip olan Azerbaycan topraklarının doğası gereği, eski çağlardan beri burada insanlar yaşamıştır. Azıh mağarasında bulunan ve azykhantrop adı verilen adamın çene kemiği, Azerbaycan'ın dünyanın en eski ilkel yerleşim yerlerinden biri olduğunu kanıtlıyor. Gobustan'da keşfedilen yerleşim yerleri ve kayaüstü resimler bu bölgede eski çağlardan beri insanların yaşadığını doğrulamaktadır.
Tarihi süreçlerde ülkemiz topraklarında şehirler, savunma yapıları ve muhteşem kale duvarları, saraylar vs inşa edilmiştir.
Ortaçağ anıtları (Mömine Hatun, Karabağlar, Gülistan, Berde türbeleri, Şirvanşahlar sarayı, Şeki Han sarayı, Şuşa abideleri vb.) Doğu ve dünya mimarisinin en güzel incilerindendir.
Azerbaycan’da geleneksel el dokumaları denildiyi zaman ise halı en önde gelen dokumalardan biri sayılır. Halılar azerbaycanlıların yaşam şekli, geleneği, inancı ve sosyal durumu ile sıkı sıkıya bağlıdır. Mimarı yapılar kerpıc ve taşlarla belli bir sıralamayla inşa edilirken dokumalar da ipliklerle ilmek ilmek dokunarak iç mekanlara sıcaklık ve renk katmış, günlük kullanım eşyalarının vazgeçilmezlerinden olmuştur.
Mimaride ve geleneksel dokumalarda motifler ve süslemeler önemli bezeme unsurlarıdır.
Bu bağlamda 18. yüzyıl Azerbaycan mimarisinin incilerinden biri olarak kabul edilen Şeki Han Sarayı, özgün estetiği ile kurgulanmış duvar resimleri ve süsleme kompozisyonu ile önemlidir.
Şeki Han Sarayı iç duvarlarında ve Azərbaycanın geleneksel el dokumalarındakı kompozisyonlarda geometrik ve bitkisel motiflerle yanaşı hayvan ve kuş figürlerinın de önemli süsleme elementleri olduğu görülmektedir.
Bu araştırmada önemli kültürel değerlerimizden biri olan Şeki Han Sarayının iç duvar kompozisyonlarında ve geleneksel el dokumalarında kullanılan kuş figürleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Mimari, Şeki Han Sarayı, Dokumalar, Kuş Motifleri., Azerbaijan, Architecture, Palace Of Shaki Khans, Textiles, Bird Motifs.

Kaynakça

• Salamzade A.R. ve Mamed-zade K.M. The Palace of the Sheki khans. Baku: Elm, 1986.
• Salamzade A.R. ve Mamed-zade K.M. The architectural monuments of Sheki. Baku: Elm, 1987.
• KERİMOV, L., Azerbaydjanskiy kovyor, Baku. 1983.
• KERiMOV, L.,"İskusstvo kovrodeliya", İskusstvo vostoçnıh kovrov, Baku.1988.
• KERİMOV, Letif, Azerbaydjanskiy Kover I, ANASSR, Baku-Leningrad. 1961.
• KERİMOV, Letif, Azerbaydjanskiy Kover II, Gyandjlik, Baky.1983
• KERİMOV, Letif, Azerbaydjanskiy Kover III, Gyandjlik, Baky.1983.
• KERİMOV, Letif, Azerbaycan Xalçası, Yazıçı Neşriyatı, Bakı. 1985
• MURADOV, Vidadi, Azerbaijan Carpets, Elm, Bakı. 2008
• EFENDİ, Rasim, Azerbaycan İnceseneti, Çaşıoğlu Neşriyatı, Bakı.2001
• Süjetli xalça. Ovçuluq © Milli İncəsənət Muzeyi, 1927 Azərbaycan Qeyri-Maddi Mədəni İrs Nümunələrinin Dövlət Reyestri. Erişim: 14 mart 2022 saat 17.21.
• https://intangible.az/front/az/aboutExample/21812
• Ovchulug halısı, XIX c. Şirvan okulu, Azerbaycan Devlet Halı ve Tatbiki Sanat Müzesi , erişim: 5 Nisan 2022, https://ru.m.wikipedia.org/wiki/Файл:Ovchulug_Shirvan_school_rug.jpg