SEBEN ALACA DOKUMA KUMAŞ TASARIMINDA ÇİFT KATLI HORTUM DOKUMA TEKNİĞİYLE TASARIM GELİŞTİRMEK

Yıl 2023, Sayı: 23 - ARIŞ 23. SAYI [tr], 45 - 66, 30.12.2023

Pakize Kayadibi Ebru Kösedağ

https://doi.org/10.32704/akmbaris.2023.185

Öz

Anadolu’da el sanatları içinde dokumacılık, yörenin özelliklerini yansıtması açısından önemli bir kültürel mirastır. Bolu ili Seben ilçesi alaca dokumaları ile ön plana çıkmaktadır. Seben’de üretilen alaca dokumaları kadınlar, günlük ihtiyaçları doğrultusunda kullanmaktadır. Ancak geleneksel olarak üretilen dokuma kumaşlarının makineleşmesiyle birlikte üretiminin ve dokuma ustalarının sayısının gün geçtikçe azalması gibi sorunlar ile karşılaşılmaktadır.

Çalışmanın amacı, kaybolmakta olan alaca dokumalarına, günümüz koşullarında alternatif düşünme ve üretme biçimlerine odaklanarak, tasarım ve ürün geliştirme yoluyla üretici ve tasarımcıların yaratım süreçlerine yol gösterici olması ve geliştirmesidir. Çift katlı hortum dokuma tekniği ile yöresel seben alaca dokumalarına bir öneri olarak dikişsiz hortum dokular ile farklı bakış açısı sunulmaktadır. Ayrıca dokuma mirasının aktarımında önemli bir etken olan gelişen teknoloji, hız ve küreselleşen dünyada; yerel dokuma ürünlerinin yeniden kullanılabilirliğini arttırma, sürekliliğini sağlama, miras aktarımında farkındalık oluşturma ve alaca dokuma kumaş tasarımını geliştirmede önemli bir kaynak olacağı düşünülmektedir.

Çalışmanın kavramsal çerçevesi dokuma teorisi ile deneysel tasarım kuramına dayanmaktadır. Bolu ili Seben ilçesi alaca dokuma örnekleri katılımcı ile karşılıklı konuşma, gözlem, kumaş örneklerinin analiz edilmesi, fotoğraflanması ile uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Alaca dokuma örneklerinden yola çıkarak, iki kenar bağlantılı (hortum/ torba) dokuma tekniği ile hortum/torba dokuma kumaş tasarımlarından elde edilen örnekler uygulanmıştır. Böylece geleneksel alaca dokuma tasarımı kullanılarak dokuma tezgâhında dikişiz, örgünün bozulmadan devam ettiği bir kumaş ve üç boyutlu tasarımlar elde edilmiştir. Aynı zamanda geleneksel alaca dokuma özelliğini kaybetmeden korunarak yeni bir dokuma tekniği ile bir araya getirilmiştir. Bu sayede dokuma alanına yeni bir bakış açısı kazandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

el sanatları, alaca dokuma, hortum/torba dokuma, katlı dokuma

DEVELOPING DESIGN WITH DOUBLE LAYER HOSE WEAVING TECHNIQUE IN SEBEN ALACA WOVEN FABRIC DESIGN

Öz

Weaving is an important cultural heritage in Anatolia, reflecting the region’s characteristics. The Seben district of Bolu province stands out with its alaca weavings. Women use the alaca weavings produced in Seben to meet their daily needs. However, with the mechanisation of traditionally produced weaving fabrics, problems such as decreased production and the number of weaving masters is encountered daily.

The study aims to guide and improve the creative processes of producers and designers through design and product development by focusing on the disappearing alaca weaving’s alternative ways of thinking and producing in today’s conditions.As a suggestion to the local Seben alaca weavings with double-layer hose weaving technique, a different perspective is presented with seamless hose weaves. In addition, in the developing technology, speed and globalising world, which is an essential factor in the transfer of weaving heritage, it is thought that it will be an essential source in increasing the reusability of local weaving products, ensuring continuity, raising awareness in heritage transfer, and developing alaca woven fabric design.

The study’s conceptual framework is based on weaving theory and experimental design theory. Alaca weaving samples from the Seben district of Bolu province were carried out through mutual conversation with the participant, observation, analysis, and photography of fabric samples. Based on Alaca weaving samples, samples obtained from hose/bag woven fabric designs with two edges connected (hose/bag) weaving technique were applied. Thus, by using the traditional alaca weaving design, a fabric and three-dimensional designs were obtained without stitching on the weaving loom, where the weave continues without deterioration. At the same time, traditional alaca weaving has been brought together with a new weaving technique while preserving its characteristics. In this way, a new perspective has been brought to the field of weaving.

Anahtar Kelimeler

handicrafts, alaca weaving, tubular/bag weavingi, layer weaving

Kaynakça

• Acuner, A. (2001). Tasarımda Konstrüksiyon Esasları. İstanbul:Türk Tekstil Vakfı Yayınevi.
• Archer, L.B. (1965) Systematic Mthod For Designers London:The Design Council,
• Archer, L. B. (1981) A View of the Nature of the Design Research” in Design: Science: Method, eds.
• R. Jacques, J. A. Powell, 30–47. IPC Business Press Ltd., Guilford, Surrey.
• Aydın, K. (2022) Somut olmayan kültürel mirasın turizm alanında değerlendirilmesi: KarabükOvacık ilçesi örneği (Doktora tezi).
• Bevlin, M. E. (1963) Design Through Discovery. New York: Holt, Rinehart and Winston.
• Bayazıt, N. (2004) Tasarımı keşfetme: tasarım araştırmalarının kırk yılı. İtü dergisi/a, mimarlık, planlama, tasarım, cilt:3, Sayı:1,3-15.
• Balkanal, Z. ve Sökmen, S. (2017) Seben Alaca Dokumaları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 10 (20) , 235-262. URL: https://dergipark.org.tr/en/pub/mahder/issue/33831/374356
• Başaran, F. N. (2019) Basit Yapılı Dokuma Teknikleri. Ankara: Karınca Yayınları.
• Başaran, F. N. (2023) Bileşik Yapılı Dokuma Teknikleri. II. Baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. 378s. ISBN: 978-625-427-915-7. URL: https://www.nobelyayin.com/bilesik-yapili-dokumateknikleri-19626.html
• Başer, G. (1998) Dokuma Tekniği ve Sanatı. Cilt I. İzmir: TMMOB Tekstil Mühendisleri Odası Yayınları No:2.
• Başer, G. (2003) Kumaş Tasarımı ve Analizi. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi
• Başer, G. (2005) Dokuma Tekniği ve Sanatı. Cilt 2. İzmir: Punto Yayıncılık.
• Çatalkaya Gök, E. (2021) Çitari Kumaşı. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11 (2), 443-453.
• Çelik Şahin, Ç. (2021) Öğretmenlerin deneyimsel öğrenme ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(2), 60 - 71.
• Dölen, E. (1992) Tekstil Tarihi: Dünyada ve Türkiye’de Tekstil Teknolojisinin ve Sanayiinin Tarihsel Gelişimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Demirbaş, O. O., ve Demirkan, H. (2007) Learning Styles of Design Students and The Relationship of Academic Performance and Gender in Design Education. Learning and Instruction, 17(3), 345- 359.
• Eraslan, I. ve Atalayer, G. (2013) Anadolu’da “alaca” üzerine karşılaştırma. Akdeniz Sanat Dergisi, 6 (11), 253. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/275448.
• Gürcüm, B. H., Yalçın, M. (2016) Geleneksel Tekstil Tasarımı İçin Tasarım Algoritması Önerisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 9 Sayı: 47 Volume: 9 Issue: 47 www.sosyalarastirmalar. com Issn: 1307-9581
• Halaçeli Metlioğlu, H., ve Durmaz, H. (2018) Tasarımda Problem Çözme Eylemi Kapsamında Dokuma Kumaş Tasarımında Örnek Bir Uygulama. Journal Of The Cukurova University Institute Of Social Sciences, 27(1).
• İmer, Z. (1997) Dokuma Tekniği I; 369 Renkli Desen Örnekleri ile Basit Dokuların Kumaş Analizi ve Mesleki Hesaplamaları, 3. Baskı, Ankara.
• İmer, Z. (1989) Dokuma Tekniği II; 386 Renkli Desen Örnekleri ile Kuvvetlendirilmiş ve Çok Katlı Dokumalarla-Özel Bağlantı İplikleriyle Dokunan Dokular, Ankara.
• İnalcık, H. (2008) Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Genel Yayın: 1557, 1. Baskı.
• Korkutata, Z. (2014) Bolu İli Seben İlçesi Geleneksel El Dokumaları. Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
• Kayadibi, P. (2013) Dar dokuma kumaş yapıları ve üretimi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Kılıçarslan, H., Etikan, S., Evecen, A. (2017) El Sanatlarında Ekonomik Kaygılarla Ortaya Çıkan Yeni Tasarımlar. Kalemişi Dergisi, 5(9), 33-45.
• Kolb, Alice Y. and Kolb, David A. (2017) “Experiential Learning Theory as a Guide for Experiential Educators in Higher Education,” Experiential Learning & Teaching in Higher Education: Vol. 1 : No. 1 , Article 7. URL: https://nsuworks.nova.edu/elthe/vol1/iss1/7
• Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the Source of Learning and Development. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Koca, E. Ve Mendi, M. (2021) Tur Bisikletçileri İçin Fonksiyonel Yelek Kavramsal Tasarım Süreci. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (1), Yaz, s. 185-202.
• Kurtuldu, E. ve Önlü, N. (2018) Tasarımda Yaratıcılık, Yaratıcı Düşünce, Gelecek ve Öngörü. Çukurova Üniversitesi II. Uluslararası Sanat Araştırmaları Sempozyumu. 11-14 Nisan.
• Meriç, D. Kurtuldu, E. ve Önlü, N. (2018) Geleneksel El Sanatlarının Günümüze Etkilerine Bir Örnek:Yaratıcı Endüstrilerin Tekstil Tasarımı Bağlamında İncelenmesi. The 5th Internatıonal Turkısh Culture And Arts Presentatıon Workshop And Symposıum, Tbilisi, Georgia, 21 - 25 March 2018, pp.31- 35
• Murphy, S.M. (1998) Introduction: Reflection-In portfolios and beyond. The Clearing House, 72(1), 7-9.
• Osterkamp, P. (2014) Introducing Double Weave: This is taken from my new book, “Weaving for Beginners” on page 245. URL: https://peggyosterkamp.com/introducing-double-weave/ (Erişim Tarihi:02.11.2023).
• Önder, E. (1995) Tekstil Mekaniği II Dokunmuş Kumaş Geometrisi ve Mekaniği, İTÜ. İstanbul: Makine Fakültesi Ofset Atölyesi.
• Önlü, N. (2004) Tasarımda Yaratıcılık Ve İşlevsellik Tekstil Tasarımındaki Konumu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:3 (Say,:1), ss. 85-95.
• Özgen, T. ve Türkyılmaz, T. A. (2003). Örgü Bilgisi Temel Ders Kitabı. (1. Basım). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Önlü, N. (2006) Değişen Yüzlü Dokuma Kumaşlarda Farklı Malzeme, Dokuma Tekniği, Örgü Ve Renk Tekstil ve Mühendis , 13 (64), URL: https://dergipark.org.tr/tr/pub/teksmuh/issue/12882/156091
• Salman, F. (2004) “Türk Kumaş Sanatında Görülen Geleneksel Kumaş Çeşitlerimiz”, Sanat Dergisi, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, Sayı: 6, s. 13 – 42. Sayı: 6.
• Sarıoğlu, H. (2010) Dokuma Teknolojisi I-II. Yayınlanmamış Ders Notları, Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi, Ankara.
• Soysaldı, A., GÖK (Çatalkaya) E. (2016) Ülker Muncuk Müzesinde Bulunan Bazı Alaca Kumaş Örneklerinin Teknik ve Desen Özellikleri, VI. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/ Sanat Etkinlikleri, 12-14 Mayıs, Konya.
• Türkmen, N. (2009) Tekstil ve Moda Tasarımı Açısından Sürdürülebilirlik Ve Dönüşüm. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanatta Yeterlilik Tezi.
• Ünver, G. (2003) Yansıtıcı düşünme. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Yanxue Ma, Wenliang Xue, Yi Ding, Yunying Liu, Run Wen and Qian Zhang. (2022) Enhancing Design Ability Through Experiential Page 2 of 7 Learning in Textile Design Education. J Textile Sci & Fashion Tech 9(5), JTSFT.MS.ID.000721. DOI: 10.33552/JTSFT.2022.09.000721.
• Yardımcı (Gürcan), K. (2016) Osmanlı Dönemi Dokuma Sanatı Ürünlerinden Örnekler, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), Volume 2, (Special Issue1), August, 2016. Special Issue on the Proceedings of the 5th ISCS Conference, Kazakhstan, 2016.
• Yıldız, T. (2023) Somut olmayan kültürel mirasın kayıt altına alınması: katılımlı, yaşayan dijital envanterler. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (36), 754-766. DOI:10.29000/ rumelide.1372407.
• Wilson, J. (2001) Handbook of textile design Principles, processes and practice, England: Textile Institute. Woodhead Publishing ISBN 1 85573 573 3.