MEVLANA (RUMI) LODGE DESIGNED CARPET

Yıl 2023, Sayı: 23 - ARIŞ 23. SAYI [tr], 67 - 84, 30.12.2023

Hafize Melek Hidayetoğlu

https://doi.org/10.32704/akmbaris.2023.186

Öz

With its history, culture, social life, economy and geography, Konya is one of the rare cities that has a special position among Anatolian cities. The geographical features of Konya and history-based cultural richness have allowed the practice and survival of hand weaving for centuries. Starting with Çatalhöyük, extending to the present day and bearing traces from every period of history, the city has preserved its feature of being the center of hand weaving in all these periods. This stunning city has hosted many special personalities in its environment. Mevlana Celaleddin Rumi is one of these influential personalities. The influence of Mevlana on Konya city and people, has survived to the present day as well as being the most important symbol of Konya. Mevlâna has lived through the ages with the works he left behind. The place, which was built after his death in this region where he spread his knowledge, and is preserved as the Mevlana Museum today, is the most noteworthy silhouette of Konya city; so much so that the site has been the subject of many works in different fields of art. One of these works is the art of carpet. Wall paintings were applied in religious and civil architecture within the Anatolian depiction art of the Westernization Period. Images from nature and details from cities and places are depicted in wall paintings within Turkish painting art. The effects of wall paintings on tapestries in Turkish carpet art can be seen. Especially religious symbols were frequently used in carpets. One of these examples is a tapestry of Mevlana Lodge. In this study, the carpet called “Mevlâna Carpet”, preserved in the private collection; size, material, technique, colour, type and composition features will be examined in general and its place in the History of Turkish Carpet Art will be tried to be assessed.

Anahtar Kelimeler

konya, mevlana lodge, mevlana celaleddini rumi, westerinization period, carpet, wall carpet

MEVLÂNA DERGÂHI TASVİRLİ HALI

Öz

Konya ili; tarihi, kültürü, sosyal hayatı, ekonomisi ve coğrafyasıyla Anadolu kentleri arasında özel bir konuma sahip nadir şehirlerimizdendir. Konya’nın coğrafi özellikleri, tarihe dayanan kültür zenginlikleri, el dokumalarının uygulanmasına ve yaşatılmasına asırlardır imkân tanımıştır. Çatalhöyük’le başlayıp günümüze kadar uzanan ve tarihin her döneminden izler taşıyan Konya, bütün bu dönemlerde el dokumacılığının merkezi olma özelliğini korumuştur. Bu güzel şehrimiz topraklarında pek çok özel şahsiyeti misafir etmiş ev sahipliği yapmıştır. Hz. Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî bu önemli şahsiyetlerin başında gelir. Hz. Mevlâna’nın Konya şehri ve halkı üzerinde etkisi günümüze kadar gelmiştir. Konya’nın en önemli sembolüdür. Hz. Mevlâna bıraktığı eserlerle çağlar boyu yaşamıştır. İlmini yaydığı bu coğrafyada vefatından sonra bina edilen, günümüzde de Mevlâna Müzesi olarak korunan mekân Konya şehrinin en önemli silüeti durumundadır. Öyle ki bu mekân farklı sanat alanlarında pek çok esere konu olmuştur. Bu eserlerden birisi de halı sanatıdır. Batılılaşma Dönemi Anadolu tasvir sanatı içinde duvar resimleri dini ve sivil mimaride uygulanmıştır. Türk resim sanatı içinde duvar resimlerinde tabiattan görüntüler, şehirlerden detaylar ve mekânlar resmedilmiştir. Duvar resimlerinin etkilerini Türk halı sanatı içinde duvar halılarında görmekteyiz. Özellikle dini semboller halılarda sıklıkla kullanılmıştır. Bu örneklerden birisi de Mevlâna Dergâhının konu edindiği bir duvar halısıdır. Bu çalışmada, özel koleksiyonda korunan “Mevlâna Halısı” olarak adlandırılan halının; boyut, malzeme, teknik, renk, tür ve kompozisyon özellikleri genel olarak incelenerek, Türk Halı Sanatı Tarihi içindeki yeri değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

konya, mevlana dergahı, hz.mevlana celaleddini rumi, batılılaşma dönemi, halı, duvar halısı

Kaynakça

• Akan, M. ve Hidayetoğlu H. M. (2014) Sille Halıcılığı ve Bugünkü Durumunun Değerlendirilmesi. 1.Ulusal Sille Sempozyumu, ed., M.A. Kapar ve A. Çaycı ve İ.M. Mirmiroğlu. s. 197-208.
• Aldoğan, A. (1981) Konya Mevlâna Müzesindeki Kâbe Tasvirli Bir Seccade. Sanat Tarihi Yıllığı, S. 9-10: 23-27.
• Arık, R. (1983) Manzaralı Halılar. II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, S. V: 23-30.
• Arık, R. (1988). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara.
• Bakırcı N. (2010) Konya Mevlâna Dergâhı Resimli Halılar. Türk Halı ve Düz Dokumaları (Kilim, cicim, zili, sumak) Sempozyumunda Sunulan Bildiri, Akdeniz Üniversitesi, Alanya, Kasım 1-4.
• Çağlıtütüncügil, E. (1999) Cami Tasvirli Yahyalı (Kayseri) Halıları. Erdem, S.28: 87-93 ve 216- 223.
• Deniz, B. (1984) Kırşehir Halıları. Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi, S.III: 25-81.
• Görgünay, N. (1983) Bardız Kilimleri. II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, S.V: 89-101.
• Hidayetoğlu, H. M. ve Akan. M. (2011) Konya’da Cumhuriyet Döneminde Dokuma Faaliyetleri. ARIŞ Halı, Düz Dokuma, Kumaş, Giyim Kuşam ve İşleme Dergisi, Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma (Kilim-Cicim-Zili-Sumak) Sempozyumu Özel Sayısı-1, S.5: 54-71.
• Hidayetoğlu, H. M. (2020) Konya Halıları. Cumhuriyet Dönemi Türk Halıcılığı Kitabı. Ed., Aysen Soysaldı, C.2: 1259-1306.
• Karaçay, Ç. (2015) Kırşehir Manzaralı Halılar Üzerine Bir İnceleme. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (RTEÜ Journal of Social Sciences). S.2: 141-155.
• Bozkurt, N. (2009) Sikke. İslam Ansiklopedisi, S.37: 185-186.
• Özönder, H. (1988). Sille (Tarihi, Kültür, Sanat). Konya: Merhaba Basımevi.
• Özönder, H. (1999) Yüzyıllar Boyunca Sille’de Halıcılık ve Sille Halılarının Karakteristik Özellikleri. Erdem, S.30: 535-544.
• Renda, G. (1977). Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850. Ankara.
• Şener, D. (2011) XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Anadolu Duvar Resimleri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Türktaş, Z. ve Günel N. D. ( 2020) Artvin Şavşat “Cami Tasvirli” Duvar Kilimleri. Arış, S.17: 102-119.