KARKAMIŞ TREN İSTASYONU’NUN KORUMA DURUMU’NA YÖNELİK BİR ANALİZ

Yıl 2024, Sayı: ARIŞ 24. SAYI, 4 - 12, 27.06.2024

A. Yeliz Göğebakan , Veysel Özbey

https://doi.org/10.32704/akmbaris.2024.189

Öz

İstanbul - Bağdat - Hicaz demiryolu ağının kesişiminde yer alan Karkamış Tren İstasyonu,
tarihî olarak birçok önemli olaya tanıklık etmiştir. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Türk Kurtuluş
Savaşı yıllarında imzalanan Ankara Anlaşması ile Suriye – Türkiye sınır hattını belirleyen Çobanbey
- Nusaybin demiryolu hattının bir istasyonu olarak devlet sınırını tanımlamıştır. İlerleyen dönemde,
1980’li yıllardan itibaren Orta Doğu’nun istikrarsız durumundan olumsuz etkilenmiş, yurt dışı yönlü
seferlerde sürekli olarak aksaklıklar yaşanmıştır. Suriye Arap Cumhuriyeti’nde 2011 yılında çıkan
iç savaş, istasyonun yer aldığı demiryolu hattının yapısı gereği Irak Cumhuriyeti yönlü seferlerin
de durmasına yol açmış ve Karkamış Tren İstasyonu’nun yalnızca yurt içi seferlerde kullanılmasına
sebep olmuştur. Kullanımı önemli ölçüde azalan istasyonda koruma durumu sorunları ortaya
çıkmıştır. Çalışmada, Karkamış Tren İstasyonu’nun koruma durumuna yönelik SWOT Analizi’ne
dayalı bir araştırma yürütülmüş ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. İstasyonun koruma durumunu
olumsuz yönde etkileyen faktörlerin, Orta Doğu’nun içinde bulunduğu istikrarsız durumdan
kaynaklandığı tespit edilmiştir. İstasyonun Karkamış Antik Kenti ve Karkamış Sınır Kapısı gibi
iki önemli çekim noktasına komşu olmasının ve istasyonun yer aldığı demiryolu hattı üzerinde son
yıllarda gerçekleştirilen bakım, onarım ve yenileme çalışmalarının istasyon için önemli fırsatlar
olduğu görülmüştür. Devam eden Suriye İç Savaşı’nın sonlanması halinde istasyonun jeopolitik
önemini yansıtabileceği ve uluslararası kültürel ziyaretçiler için cazip bir durak ve önemli bir
destinasyon olabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık Tarihi, Mimari Koruma Sorunları, Bağdat Demiryolu, Hudut Kapısı, Çobanbey - Nusasybin Demiryolu

AN ANALYSIS OF THE CONSERVATION STATUS OF THE KARKAMIŞ TRAIN STATION

Öz

Karkamış Train Station, located at the intersection of Istanbul - Baghdad - Hejaz railway
network, has witnessed many important events historically. The station defined the state border as
a station of the Çobanbey – Nusaybin railway line, which determined the Syria – Turkey border line
with the Ankara Agreement signed during the Turkish War of Independence after the First World
War. In the following period, the station was adversely affected by the unstable situation of the
Middle East since the 1980s, and international train services were constantly interrupted. The civil
war that broke out in Syria in 2011 also stopped the Iraq voyages due to the structure of the railway
line where the station is located, and caused the Karkamış Train Station to be used only for domestic
train services. Conservation status problems have arisen at the station, whose usage has decreased
significantly. In this study, a research based on SWOT Analysis was conducted and evaluations were
made for the protection status of Karkamış Train Station. It has been determined that the factors that
negatively affect the station’s protection status are due to the unstable situation in the Middle East.
It has been seen that the station’s proximity to two important attraction points such as Karkamış
Ancient City and Karkamış Border Gate, and in recent years, maintenance, repair and renovation
works on the railway line where the station is located are important opportunities for the station. It
has been concluded that if the ongoing Syrian Civil War comes to an end, the station may reflect its
geopolitical importance and become an attractive stop and an important destination for international
cultural visitors.

Anahtar Kelimeler

Architectural History, Architectural Preservation Issues, Baghdad Railway, Border Crossing, Çobanbey - Nusaybin Railway

Kaynakça

• Alperen, A. (2018). Bağdat Demiryolu: Siyasal sonuçları olan bir Türk-Alman demiryolu projesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 7(19), 1-22.
• Anadolu Ajansı (2022, 21 Kasım). Terör örgütü YPG/PKK’nın Karkamış’a roketli saldırısında 2 kişi hayatını kaybetti. Anadolu Ajansı. Erişim: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/teror-orgutu-ypg-pkkninkarkamisa- roketli-saldirisinda-2-kisi-hayatini-kaybetti/2743911.
• Bakırcı, M. (2013). Türkiye’nin uluslararası ulaşımında demiryolu sınır kapılarının yeri ve etkinliği. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 370-407.
• BBC (2016, 24 Ağustos). Karkamış’a havan mermileri atıldı, ilçe boşaltılıyor. BBC News Türkçe. Erişim: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37170358.
• Beydilli, K. (1991). Bağdat Demiryolu. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 4, 442-444.
• Cumhuriyet (2009, 01 Aralık). Antik kentte mayın temizleme. Cumhuriyet. Erişim: https://www. cumhuriyet.com.tr/haber/antik-kentte-mayin-temizleme-102566.
• Çadırcı, M. (1991). Tanzimat döneminde Anadolu kentlerinin sosyal ve ekonomik yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Earle, E. M. (1924). Turkey, the great powers, and the Bagdad Railway: A study in Imperialism. New York: The Macmillan Company.
• Fair, M. L. ve Williams, E. W. (1959). Economics of transportation. New York: Harper.
• Gaziantep AA (2006, 08 Eylül). Ortadoğu ile demiryolu bağlantısına doğru. Hürriyet. Erişim: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ortadogu-ile-demiryolu-baglantisina-dogru-5052519.
• Gaziantep AA (2016, 26 Ocak). Karkamış’ta mayın temizliği sürüyor. Karar. Erişim: https://www. karar.com/karkamista-mayin-temizligi-suruyor-69227.
• Gaziantep27 (2018, 05 Nisan). Karkamış’ta mayın temizliği. Gaziantep27 Gazetesi. Erişim: https:// www.gaziantep27.net/karkamista-mayin-temizligi-515392h.htm.
• Gaziantep İHA (2017, 11 Aralık). Karkamış Gümrük Kapısı yeniden hizmete açıldı. Milliyet. Erişim: https://www.milliyet.com.tr/gundem/karkamis-gumruk-kapisi-yeniden-hizmete-acildi-2570629.
• İHA (2016, 03 Şubat). Sınırdaki çatışma anı kamerada. NTV. Erişim: https://www.ntv.com.tr/ video/turkiye/sinirdaki-catisma-ani-kamerada,6hmrfULhuEqKLe5aE5okxw.
• Kaya, A. (2011, 08 Eylül). Karkamış’ta ‘gümrük kapısı’ temizliği. Hürriyet. Erişim: https://www. hurriyet.com.tr/gundem/karkamis-ta-gumruk-kapisi-temizligi-18675937.
• McMurray, J. S. (2001). Distant ties: Germany, the Ottoman Empire, and the construction of the Baghdad Railway. Westport (Connecticut): Praeger.
• Soy, H. B. (2004). Almanya’nın Osmanlı Devleti üzerinde İngiltere ile nüfuz mücadelesi (1890–1914). Ankara: Phoenix.
• Şimşek, B. (2016, 27 Ağustos). Karkamış sınır kapısı hizmete açılıyor. Sabah. Erişim: https://www. sabah.com.tr/ekonomi/2016/08/27/karkamis-sinir-kapisi-hizmete-aciliyor.
• T.C. Gaziantep Valiliği (2018, 13 Nisan). Karkamış Gümrük Kapısı hizmete açıldı. Erişim: http:// www.gaziantep.gov.tr/karkamis-gumruk-kapisi-hizmete-acildi.
• T.C. Gaziantep Valiliği (2021, 11 Ekim). Basın açıklaması (2021- 48). Erişim: http://www.gaziantep. gov.tr/basin-aciklamasi-2021--48.
• T.C. Karkamış Kaymakamlığı (2006). Tarihi ve kültürü ile Barak Karkamış. Gaziantep: T.C. Karkamış Kaymakamlığı Yayınları.
• T.C. Karkamış Kaymakamlığı (2023a). TDDY. Erişim: http://www.karkamis.gov.tr/tddy.
• T.C. Karkamış Kaymakamlığı (2023b). Ören yerleri. Erişim: http://www.karkamis.gov.tr/turizm.
• Ütücü, B. (2022, 02 Mart). “Yakın coğrafyasındaki siyasi istikrarsızlık” Türkiye’nin mayınları temizlemesini engelledi. Independent Türkçe. Erişim: https://www.indyturk.com/node/479246/ haber/yak%C4%B1n-co%C4%9Frafyas%C4%B1ndaki-siyasi-istikrars%C4%B1zl%C4%B1kt% C3%BCrkiyenin-may%C4%B1nlar%C4%B1-temizlemesini.
• YOLDER (2011, 15 Kasım). Sınırdaki demiryolu 100 yıl sonra yenileniyor. Demiryolu Bakım Personeli Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği (YOLDER). Erişim: http://www.yolder.org.tr/?p=65.