Village Chamber of Sivas – İlbeyli District Manager (1862-?) Şekerzade Osman Ağa in Menşurlu

Yıl 2024, Sayı: ARIŞ 25. SAYI, 105 - 126, 30.12.2024

Esra Gündoğan Baldık

https://doi.org/10.32704/akmbaris.2024.199

Öz

Village rooms are one of the important Turkish architectural traditions that have continued from the past
to the present. Village rooms, which were built by the villagers or one or more of the rich families in the village
in the past, continue to exist today under names such as condolence house, village mansion, guest room, village
room. It is known that village rooms basically serve the gathering and accommodation needs of the people. These
rooms are important places that reveal the concepts of hospitality and solidarity, which are the most prominent
features of Turkish culture. Village rooms, which generally have a structure that is far from ostentation in terms
of architecture, attract attention with their interior decorations.
In this study, Şekerzade Osman Ağa’s room located in Menşurlu village of the Merkez district of Sivas
was examined. The room was built in 1880-1881. It was built in the east-west direction with a rectangular plan,
a single-story room with a nim platform. The structure, built with rough-cut stone, rubble stone and wooden
materials, contains dense wooden ornamental compositions. It is understood from the single piece of tree depiction that has survived to the present day in the interior that the room had wall paintings in addition to wooden
decorations during the period it was built. This structure, which was built on the “nim sekili” plan, similar
examples of which can be found in the villages of Sivas İlbeyli, and which contains the wooden decoration
features of traditional residential architecture, is currently abandoned to its fate. It is essential that the village
room be restored to its original state and put back into use.

Anahtar Kelimeler

Sivas, İlbeyli, Folk architecture, Village room, Decoration

Sivas – İlbeyli Kazası Müdürü (1862- ?) Şekerzade Osman Ağa’nın Menşurlu’daki Köy Odası

Öz

Köy odaları, geçmişten günümüze kadar devam eden önemli Türk mimarlık geleneklerinden biridir. Geçmişte köy halkının birlikte veya köydeki zengin ailelerden bir ya da birkaçının inşa ettirdiği köy odaları; günümüzde taziye evi, köy konağı, konuk odası, köy odası gibi isimlerle varlığını devam ettirmektedir. Günümüzde
köy odaları; düğün, cenaze, bayram vb. zamanlarda halkın toplanma ihtiyaçlarını karşılayarak eski köy odası
geleneğini devam ettirmektedir. Köy odalarının temelde halkın toplanma ve konaklama ihtiyaçlarına hizmet
ettiği bilinmektedir. Bu odalar, Türk kültürünün en belirgin özelliklerinden olan konukseverlik ve dayanışma
olgularını gözler önüne seren önemli mekânlardır. Mimarî açıdan dış cephede genellikle gösterişten uzak bir
görünüme sahip olan köy odaları, iç mekân süslemeleri ile dikkat çekmektedir.
Bu çalışmada, Sivas’ın Merkez ilçesine bağlı Menşurlu köyünde yer alan Şekerzade Osman Ağa’nın odası
incelenmiştir. Oda, içerisinde yer alan ve yapıyla çağdaş olduğu düşünülen ahşap çerçeveli “Mâşallâh Teâla”
kitabesindeki tarihe göre 1880-1881 yıllarında inşa edilmiştir. Doğu- batı doğrultuda dikdörtgen planlı oda nim
sekili ve tek katlı olarak inşa edilmiştir. Kaba yonu taş, moloz taş ve ahşap malzemeler ile inşa edilen yapının
içerisinde yoğun ahşap süsleme kompozisyonları yer almaktadır. Günümüze değin çeşitli tahribat ve tadilatlar
geçirmiş olan odanın inşa edildiği dönemde ahşap süslemelere ek olarak duvar resimlerine de sahip olduğu iç
mekânda günümüze gelebilen tek parça ağaç tasvirinden anlaşılmaktadır.
Sivas İlbeyli köylerinde benzer örnekleri bulunan “nim sekili” planda inşa edilmiş ve geleneksel konut
mimarisinin ahşap bezeme özelliklerini barındıran bu yapı, günümüzde kaderine terkedilmiş durumdadır. Köy
odasının aslına uygun biçimde restore edilerek yeniden kullanıma açılması elzemdir. Tanzimat Dönemi’ne ait,
banisi ve tarihi belli olan bu önemli halk mimarisi örneği koruma altına alınarak gelecek nesillere aktarılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Sivas, İlbeyli, Halk mimarisi, Köy odası, Bezeme

Kaynakça

• Acun, H. (2005). Bozok Sancağı (Yozgat İli)’nda Türk Mimarisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Altıner, A. T. & Budak, C. (1997). Konak Kitabı Geleneksel Türk Konutunun Geç Dönemi Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Ege Yayınları.
• Bilget Fataha, E. (2021). Sivas, Ağılkaya Köyü Turan Yalçın Evi. Turkish Studies, 16 (7), 138-152.
• BOA. (3 receb 1284). İrade-Meclis-i Vâlâ, 26072.
• BOA. (14 rebiulevvel 1279). Meclis-i Vâlâ, 635-61.
• Bozkurt, T. (2016). Konya-Gökyurt (Kilistra) Köy Odaları. Milli Folklor, 109, 201-216.
• Bulut, M. (2017). Sivas İlbeyli Köy Odaları. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (4)1, 13-31.
• Karpuz, H. (2000). Konya Köy Odalarının Kültür ve Sanat Değeri. Emin Bilgiç Hatırası, 319-361
• Kaya, D. (2006). Sivas İlbeyli Yöresi Türkmenleri Halk Şairleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(20), 79-88.
• Kuzucu, K. (2004). Osmanlı Döneminde Sivas İlbeylileri ve İlbeyli Kazası. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 15(15), 165-183.
• Naldan, F. (2020). Erzincan-Çayırlı İlçesi Başköy Köy Odaları. Millî Folklor, 32 (16/126), 249-263.
• Özdeğer, M. O. (2019). Sivas İlbeyli Köylerinde Köy Odaları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Özkan, A. (2012). Geçmişten Günümüze Konya İli Akören İlçesinde Bulunan Köy Odaları. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (14)22, 1-4.
• Pürlü, K. (2002). Sivas’ta İlbeyli Türkmenleri, I. Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları.
• Sağıroğlu Arslan, A. (2024). Türk Halk Mimarisinin Eril Mekanları: “Kayseri Köy Odalarından Örnekler”. 26. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Kitabı, 45-86.
• Sümer, F. (1970). Anadolu’da Moğollar. Selçuklu Araştırmaları Dergisi, (1), 1-147.
• Tay, L. (2018). Gülşehir-Gümüşkent Köy Odası. 3. Uluslararası Akdeniz Sanat Sempozyumu Kültürel Mirasın Korunması ve Yaşatılması Sempozyumu, (1), 243-252.
• Yazar, T. & Çelemoğlu, Ş. (2022). Sivas-Söğütcük Köy Odası ve Duvar Resimleri. Sanat Tarihi Dergisi, 31 (2), 905-945.
• Yazar, T. & Çelemoğlu, Ş. (2023). Sivas Eskiapardı Mehmet Güler Köy Odası ve Bezemeleri. Prof. Dr. Bozkurt Ersoy Armağanı. 605-620.
• Yılmaz, H. (2023). Sivas İli Merkez İlçeye Bağlı Köylerdeki Köy Odalarının Mimari Olarak Tespiti, Belgelenmesi, Analizi ve Koruma Önerileri [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.