Akşehir Nasreddin Hoca Arkeoloji ve Etnografya Müzesindeki Bakır Şerbet Kazanı

Yıl 2024, Sayı: 88, 75 - 94, 31.07.2024

Ayşe Ulu Kurtaran

Öz

Madenin ilk bulunup işlendiği yer olan Anadolu’da 12. ve 13. yüzyıllarda İran ve Horasan etkisi ile gelişen bir sanat
anlayışı görülür. Özellikle İslam sanatı ve coğrafyası içinde büyük bir gelişim gösteren maden sanatı, dönemin
ustalarının öncelikle madeni iyi tanıyıp sonrasında malzemeye uygun bezeme tekniği seçmesi ile son derece zengin
bir üretime imkân sağlamıştır. Orta Çağ Anadolu’sunda maden sanatı adına en görkemli eserlerin Konya ve Artuklu
hâkimiyet sahasında gelişen maden atölyelerinde verildiği bilinmektedir. Toplumların kültürel etkileşimi ile şekil
alan ve kesintisiz bir üretim yelpazesine sahip olan madeni mutfak eşyaları, üzerlerindeki bezemeler ile yapıldıkları
dönemin kültürel ve sanatsal özelliklerini yansıtmaktadır.
Anadolu’daki müzelerimizde az sayıda bezemeli kazan örneği karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan Akşehir Nasreddin
Hoca Arkeoloji ve Etnografya Müzesi Etnografik Eser Seksiyonunda sergilenen bakır şerbet kazanı, formu ve
bezemesiyle Osmanlı Dönemi kazanlarından ayrılmakta; üzerindeki Arapça kitabesinde ustası, sahibi ve banisi
ile ilgili bilgi vermesi açısından belge niteliği taşımaktadır. Bu çalışmada bu şerbet kazanı, sanat tarihi disiplini
içerisinde form, malzeme, yapım ve süsleme tekniği açısından incelenerek bütün yönleriyle tanıtılmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

şerbet kazanı, Akşehir, Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, bakırcılık

Etik Beyan

Bu makaleyi yazarken kullandığım tüm referansları kaynakça bölümünde belirttiğimi ve özgün bir makale hazırlıdığımı beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Selçuk Üniversitesi

Teşekkür

Bu makaleyi hazırlarken emeği geçen Danışman hocam Doç. Doktor Murat KARADEMİR ve eser üzerindeki kitabeleri okumamda yardımcı olan Sayın Hocam Dr. Zekeriya ŞİMŞİR'e ve her zaman maddi manevi destekçim aileme teşekkür ederim.

Kaynakça

• Akar, A. ve Keskiner, C. (1978). Türk süsleme sanatlarında desen ve motif, Tercüman Gazetesi.
• Alparslan, A. (2006). Müsenna. TDV İslam ansiklopedisi içinde. Türkiye Diyanet Vakfı. https://islamansiklopedisi. org.tr/musenna
• Arseven, C. E. (1984). Türk sanatı, Cem yayınevi.
• Aslanapa, O. (1977). Yüzyıllar boyunca Türk sanatı (14. yüzyıl), Devlet kitapları.
• Aslan, Y. (2022). Anadolu Selçuklu yapılarında motifleşen Türk damgaları [Yayımlanmamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Baş, A., Duran, R. ve Arslan, Y. (2019). Selçuklu Dönemi Konya yapılarında motifleşen türk damgaları. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 10, s. 107-126.
• Barışta, Ö. (1988). Türk El Sanatları. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Belli, O. ve Kayaoğlu, G. (1993). Anadoluda Türk Bakırcılık Sanatının Gelişmesi, Sandoz.
• Ceylan, F. ve Yaman, M. (2018). Ritüele dönüşen mutfak: mevlevi mutfağı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7 (3), 2172- 2179.
• Çakmakoğlu Kuru, A. (2008). Orta çağ anadolu türk mimarisinde düğüm motifi ve ikonografisi. Erdem, 51, 23-52. Çeken, M. (1999). Anadolu Selçuklu Dönemi maden sanatı: Türkiye müze ve özel koleksiyonlarındaki örnekler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Demiriz, Y. (1973). Mimari süslemede renk unsuru olarak kullanılan keramik çanaklar. Sanat Tarihi Yıllığı, 5, 175- 208.
• Deveci, A. (2015). Selçuklu Dönemi resim çalışmaları. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5 (9), 93- 111.
• Dinçel, E., Bostan, K., Yalçın, S., ve Akçay, A. Ü. (2015). Orta Asya’dan Anadolu’ya kurutulmuş gıdalar. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 37, 83-93.
• Erginsoy, Ü. (1978). İslam Maden Sanatının Gelişmesi. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Erginsoy, Ü. (2002). Maden sanatı. Selçuklu Çağında Anadolu sanatı (D. Kuban, Ed.), YKY. 381-400
• Gürsoy, D. (2004). Tarihin süzgecinde mutfak kültürümüz. Oğlak yayınları.
• Grube, E. (1996). The world of Islam, Paul Hamlyn, 73.
• Kayaoğlu, İ. G. (1984). Folklör ve etnografya araştırmaları, bakır kap yapım teknikleri; 1 dövme tekniği, Anadolu Sanat Yayınları.
• Kemikli, B. (2007). Divan şiirinde hastalık ve tedavi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16, 21-36.
• Kızıldemir, Ö., Öztürk, E. ve Sarıışık, M. (2014). Türk mutfak kültürünün tarihsel gelişiminde yaşanan değişimler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,14 (3), 191-210.
• Koşay, H.Z. (1959). Eski medeniyetlerin halk sanat ve kültüründe izleri. Milletlerası Birinci Türk Sanatları Kongresi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 253.
• Kuban, D. (1995). Türk ve İslam sanatı üzerine denemeler. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Memişoğlu, F. (1973). Harput bakırcılığı. Türk Etnografya Dergisi, 13, 33-54.
• Ögel, B. (1978). Türk kültür tarihine giriş, C. 4. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Samacı, Ö., Akpınar, A. ve Ersoy, N. (2023, 21 Kasım). Şerbetler ve on beşinci yüzyıldan örneklerle tıpta şerbetlerin yeri. https://www.hasascibasiahmetozdemir.com/Sayfalar/56/Osmanlida-Serbetler.html
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2011). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Sözen, Y. (1998). Denizli yöresi mutfağında kullanılan bakır madeni eşyası (18-19.yy) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Stein, A. (1928). Innermost Asia: Detailed report of explorations in Central Asia, Kan-su and Eastern Iran, C. 1. Oxford University Press.
• Sürücüoğlu, M., Özçelik, A.Ö. (2005). Türk mutfak ve beslenme kültürünün tarihsel gelişimi. Atatürk Türk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Tezcan, M. (2000). Türk yemek antropolisi yazıları. Halk kültürlerini araştırma ve geliştirme genel müdürlüğü yayınları.
• Tuncel, M. (2000). Fast food (hızlı yemek) sisteminin Türk mutfağına uyarlanması ve bir uygulama [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.