Urla Peninsula in the Neolithic Period

Yıl 2024, Sayı: 88, 25 - 48, 31.07.2024

Tayfun Caymaz

Öz

The Urla Peninsula has been an attractive area for human settlement since ancient times due to its mild climate, fertile soils and maritime opportunities. The extensive excavations and researches that have been done since 1990s have provided crucial insights about prehistoric and historical periods of the area. This paper aims to clarify the cultural developments in this area in the Neolithic period while making primarily use of the archaeological researches. This study was based on the data essentially obtained in the surface surveys conducted by us. In additionally, findings of excavations and other surveys on the peninsula, were also evaluated. Cultural and chronological assessments are based on the İzmir region’s stratigraphic data from Ulucak, Ege Gübre and Yeşilova. Researches in these settlements brings to a mind the process beginning in the Aceramic period expanding approximately one thousand years. The data obtained from this process has been derived from the fertile plain settlements of Tepeüstü and Çakallar. Findings at Urla İskelesi and Çeşme-Bozalan indicate that Neolithic settlements were located in coastal regions, too. Red slipped ware constitutes a significant part of the artefacts which were recovered during the researches. Other important archaeological finds are stone tools such as grinding stones and polished axes, as well as flint and obsidian cores, blades, and scrapers. The data on hand demonstrated the last phases of the Neolithic, namely the Late Neolithic. During this time, existing settlements were expanded, new settlements were established, and economic activities were increased in the İzmir region. It has been also indicated the radiocarbon results roughly corresponds to the first quarter of the 6th millennium BC.

Anahtar Kelimeler

Bozalan, Çakallar, Late Neolithic, red-slipped ware, Tepeüstü

URLA PENINSULA IN THE NEOLITHIC AGE

Öz

Ilıman iklimi, bereketli toprakları ve denizsel olanakları bakımından Urla Yarımadası erken dönemlerden itiberen cazip bir yaşam alanı olmuştur. Henüz kazılarla araştırılmamış olduğu için bölgede erken köylerin ne zaman kurulduğunu ve nasıl gelişme gösterdiğini bilmiyoruz. Yüzey araştırmalarından elde edilen veriler, Neolitik dönemin son evrelerini, diğer bir deyişle Geç Neolitik Çağ’ı yansıtmaktadır. Komşu bölgelerdeki kazı ve yüzey araştırma sonuçları, bu dönemde ekonomik faaliyetlerin yoğunlaştığını, bu doğrultuda nüfusun arttığını ve yerleşimlerin büyüdüğünü ortaya koymaktadır. Urla Yarımadası’nda bu döneme ait veriler, esas olarak her biri verimli ovalara nazır Tepeüstü ve Çakallar yerleşimlerinden gelmektedir. Urla İskelesi ve Çeşme-Bozalan’da yapılan tespitler, Neolitik yerleşimlerin sahil kesimlerinde de yer aldığını göstermektedir. Yüzey araştırmalarında saptanan buluntularda kırmızı astarlı-perdahlı keramik (Red slipped-burnished Ware) geniş yer tutmaktadır. Çakmaktaşı ve obsidyenden dilgi ve kazıyıcılar ile öğütme taşı ve balta gibi taş aletler başlıca diğer buluntuları oluşturmaktadır. İzmir bölgesindeki paralel yerleşimlerden alınan radyokarbon sonuçları itibarıyla MÖ 6.binyılın ilk çeyreği sonlarında Neolitik köylerin sona erdiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bozalan, Çakallar, Late Neolithic, Red Slipped-Burnished Ware, Tepeüstü

Etik Beyan

Belge ektedir.

Destekleyen Kurum

Nevşehir Üniversitesi BAP Porjesi kapsamında desteklenmiştir.

Kaynakça

• Aktaş, A. (02 Ekim 2005). İşte 8 bin yıllık Çeşme seramikleri. Hürriyet Ege, 3.
• Caymaz, T. (1998). İzmir ve çevresi Neolitik Dönemi [Unpublished BA thesis]. Ege Üniversitesi.
• Caymaz, T. (2002). Urla Yarımadası Prehistorik merkezleri [Unpublished Master’s Thesis]. Hacettepe Üniversitesi. Caymaz, T. (2004). (29-30 Nisan- 1 Mayıs 2004). İzmir Bölgesi Neolitik yerleşimleri [Unpublished proceeding]. III.Ulusal Arkeolojik Araştırmalar Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü.
• Caymaz, T. (2006). Aliağa-Helvacıköy bölgesinde bir Neolitik yerleşim: Arap Tepe. Arkeoloji Dergisi, 7, 1-11.
• Caymaz, T. (2008). Urla Yarımadası Prehistorik yerleşimleri. Arkeoloji Dergisi, 11, 1-41.
• Caymaz, T., Menteşe, Ş., Erim, F. & Emeç, M. (2022). Urla Yarımadası güney kesimi yüzey araştırması 2019-2020 yılı çalışmaları. 2019-2020 Yüzey Araştırmaları, 3, 311-332.
• Caymaz, T. (2024). Urla Yarımadası güney kesimi yüzey araştırması 2022 yılı çalışmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 39 (3), 417-431.
• Çevik, Ö. & Vuruşkan, O. (2015). Ulucak Höyük 2012-2013 yılı kazı çalışmaları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 36 (1), 583-589.
• Çevik, Ö. & Abay, E. (2016). Neolithisation in Aegean Turkey (Ü. Yalçın, Ed.). Anatolian Metal VII, Der Anschnitt, Beiheft 31. 187-197.
• Çilingiroğlu, A., Derin, Z., Abay, E., Sağlamtimur, H. & Kayan İ. (2004). Ulucak Höyük. Excavations conducted between 1995 and 2002. AncNearEastSt, Supp.15. Louvain.
• Çilingiroğlu, A., Çevik, Ö. & Çilingiroğlu, Ç. (2012). Ulucak Höyük. The Neolithic in Turkey, 4. (M. Özdoğan, N. Başgelen & P. Kuniholm, Eds.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 139-175.
• Çilingiroğlu, Ç. & Çakırlar, C. (2013). Towards configuring the neolithisation of Aegean Turkey. Documenta Praehistorica, 40, 21-29.
• Çilingiroğlu, Ç., Dinçer, B Uhri, A., Gürbıyık, C., Baykara, İ. & Çakırlar, C. (2016). New Palaeolithic and Mesolithic sites in the Eastern Aegean: The Karaburun archaeological survey project. Antiquity, 90 (353), 1-6.
• Çilingiroğlu, Ç. & Dinçer, B. (2018). Contextualising Karaburun: A New Area for Neolithic Research in Anatolia. Documenta Praehistorica, 45, 30-37.
• Çilingiroğlu, Ç., Uhri, A., Dinçer, B., Baykara, İ., Çakırlar, C., Turan, D., Dinçerler, E. & Saygın, E. (2018). Kömür Burnu: İzmir-Karaburun’da çok dönemli bir Prehistorik buluntu alanı. Arkeoloji Dergisi, 23, 65-90.
• Dedeoğlu, F., Ozan, A., Konakçı, E., Temür, B., Boz, B., Milic, B., İlgezdi-Bertram, G. & Erdalkıran, M. (2023). Archaeological and analytical investigation of a new Neolithic site in Western Anatolia: Ekşi Höyük (Denizli, Turkey). Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 23 (1), 1-29.
• Derin, Z. (2006). İzmir’de iki yeni Prehistorik yerleşim: Yassıtepe Höyüğü, Çakallar Tepesi Höyüğü. Arkeoloji Dergisi, 7, 1-14.
• Derin, Z. (2007). İzmir Yeşilova Höyüğü. Doğudan Yükselen Işık, Arkeoloji Yazıları. B. Can ve M. Işıklı (Ed.), Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı içinde (s. 217-230).
• Derin, Z. (2012). Yeşilova Höyük. The Neolithic in Turkey, 4. (M. Özdoğan, N. Başgelen & P. Kuniholm, Eds.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 177-195.
• Derin, Z. & Caymaz, T. (2013). İzmir Yeşilova Höyüğü yılı çalışmaları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 34 (1), 119-142.
• Derin, Z. & Caymaz, T. (2014). İzmir’in Prehistorik yerleşim alanı Yeşilova Höyüğü 2012 yılı çalışmaları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 35 (1), 419-433.
• Derin, Z., Ay, F. & Caymaz, T. (2009). İzmir’in Prehistorik yerleşimi Yeşilova Höyüğü 2005-2006 yılı çalışmaları, Arkeoloji Dergisi, 13, 1-52.
• Erdoğu, B. & Çevik, Ö. (2015). Batı Anadolu kronolojisi ve terminolojisi: Sorunlar ve öneriler. Anadolu Prehistorya Araştırmaları Dergisi, 1, 29-45.
• Erkanal, H. (1999a). 1997 Liman Tepe Kazıları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 20 (1), 325-336.
• Erkanal, H. (1999b). Early Bronze Age fortification systems in İzmir region. In P. P. Betancourt, V. Karageorghis, R. Laffineur & W-D. Niemeier (Eds.) Meletemata sudies in Aegean archaeology presented to Malcolm H. Wiener as the enters his 65the Year. Aegaeum 20, pp. 237-242).
• Erkanal, H. (2001). Liman Tepe tarih öncesi Ege kültürlerine yeni bir bakış. Cogito, 28, 304-316.
• Erkanal, H. & Günel, S. (1996). 1994 Liman Tepe kazıları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 17 (1), 305-327.
• Ersoy, Y. & Koparal, E. (2010). Urla ve Seferihisar ilçeleri yüzey araştırması 2009 yılı çalışmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 27 (2), 127-143.
• Ersoy, Y., Tuna, N. & Koparal, E. (2011). Urla ve Seferihisar ilçeleri yüzey araştırması 2008 yılı çalışmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 28 (2), 339-360.
• French, D. (1965). Early pottery sites from western Anatolia. Bulletin No 5 of the Institue of Archaeology, London, 15-24.
• Galanidou, N. (2013). Looking for the earliest occupants of the Aegean-Paleolithic excavations at Rodafnidia, Lisvori, Lesvos. In M. Alvanou (Ed.) Island Identites (pp. 15-17).
• Herling, L., Kasper, K., Lichter, C. & Meriç, R. (2008). Im westen nichts neues? Ergebnisse der grabungen 2003 und 2004 in Dedecik-Heybelitepe. IstMitt, 58, 13-65.
• Horejs, b. (2012). Çukuriçi Höyük. The Neolithic in Turkey, 4. (M. Özdoğan, N. Başgelen & P. Kuniholm, Eds.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 117-131.
• Horejs, B. (2017). In B. Horejs (Ed). Çukuriçi Höyük 1, Anatolia and the Aegean from the 7th to the 3rd millenium BC (pp. 11-26).
• Horejs, B., Milic, B., Ostmann, F., Thanheiser, U. & Galik, A. (2015). The Aegean in the early 7th millenium BC: Maritime networks and colonization. Journal of World Prehistory, 28, 289-330.
• Hood, S. (1981). Excavations in Chios 1938-1955 Prehistoric Emporio and Ayio Gala, I. Alden Press. Kansu, Ş.A. (1963). Ege (İzmir) Paleolitiğine ait ilk not. Belleten, 26, 485-48.
• Kansu, Ş.A. (1969). İzmir dolaylarında bulunan ikinci bir alt paleolitik alete ait not. Belleten, 33, 79-80.
• Koparal, E., Demirciler, V. & İplikçi, A.E. (2020). İzmir ili Urla-Çeşme Yarımadası yüzey araştırması 2016-2018 yılı çalışmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 37 (1), 439-458.
• Lichter, C. (2002). Central Western Anatolia – A Key Region in the Neolithisation of Europe? The Neolithic of Central Anatolia. In F. Gérard and L. Thissen (Eds.), Central Anatolia: pp. 161-169). Ege Yayınları.
• Meriç, R. (1993). Pre-Bronze Age settlements of West-Central Anatolia. Anatolica, 19, 143-150.
• Ozan, A. (2013). Kıyı Ege Neolitik Çağ çömlekçiliğinde halka dip geleneği. Cedrus, 1-19.
• Ozan, A. (2015). Ege Gübre yerleşimi MÖ 6. binyıl çanak çömleği. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 30, 203-222.
• Sağlamtimur, H. (2007). Ege Gübre Neolitik Yerleşimi. Türkiye’de Neolitik Dönem (M. Özdoğan & N. Başgelen, Eds.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 373-376.
• Sağlamtimur, H. (2012). The Neolithic Settlement of Ege Gübre. The Neolithic in Turkey, 4 (M. Özdoğan & N. Başgelen, Eds.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 197-224.
• Sağlamtimur, H. & Ozan, A. (2012). Ege Gübre Neolitik Yerleşimi. Ege Üniversitesi Arkeolojik Kazıları (A. Çilingiroğlu, Z. Mercangöz & G. Polat, Eds.), Arkadaş Matbaacılık, 95-114.
• Sampson, A. (2014). The Aegena Mesolithic: Environment economy and seafaring. Eurasian Prehistory, 11 (1-2), 63-74.