Düzeltme: Anadolu’da Gerçekleştirilen Yağmur Yağdırma Ritüelleri

Yıl 2024, Sayı: 88, 141 - 156, 31.07.2024

Tülay Aslıhak Uğurelli

Bu makalenin ilk hali 1 Ocak 2023 tarihinde yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/arkeolojiveetnografya/issue/73944/1017235

Düzeltme Notu

Dipnot eklenmiştir.

Öz

Geçmişten günümüze insanlar yağış olmadığı dönemlerde yağmurun yağmasını sağlamak amacıyla, içerisinde taklit ve büyünün olduğu çeşitli ritüellere başvurmuşlardır. Yağmur yağdırma ritüelleri, halk takvimi ve meteorolojisi uygulamaları içerisinde Anadolu’da çok yaygın olan bir uygulamadır. Bu çalışmada, Türkiye’de gerçekleştirilen yağmur yağdırma ritüelleri ve yapılış amaçlarıyla bunlara ilişkin uygulamalar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. 2000-2006 yılları arasında Çorum’un ilçelerinden İskilip merkezde, Oğuzlar Can Baba Türbesi’nde ve Boğazkale Evci köyü Nöbeti Baba Türbesi’nde; ayrıca merkeze bağlı Çobandivan ve Büğet köylerinde yapılan yağmur yağdırma ritüellerine katılım sağlanmıştır. Katılımlı gözlem tekniği ile kaynak kişilerle görüşülmüş; ses kaydı ve fotoğraf makinesi kullanılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı folklor araştırmacılarının ritüellere ilişkin alan araştırmalarında elde ederek, Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü Halk Kültürü Bilgi ve Belge Merkezi’ne kaydettikleri 22 adet belgeden yararlanılmıştır. Türk Folklor Araştırmaları, Türk Folkloru, Türk Halk Kültüründen Derlemeler, Milli Folklor, Folklor/Edebiyat dergileri taranmıştır. Konuyla ilgili elde edilen tüm veriler birleştirilerek ritüellerin ana başlıkları çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bereket Törenleri, Yağmur Yağdırma Ritüelleri, Folklor, Halk Meteorolojisi

Kaynakça

• Kaynakça Acıpayamlı, Orhan (1963). “Türkiye’de Yağmur Duası ve Psiko-Sosyal Metot’la İncelenmesi”, DTCF Dergisi, Cilt XXI, Sayı: 1-2: 1-39.
• Adal, Osman Sabri (1961). “Savur’da Yağmur Duası”, TFA, No: 141.
• Akman, Ayşe (2009). “Gümüşhane İli Halk Takvimi Ve Meteorolojisi Uygulamaları”, Gümüşhane Halk Kültürü Alan Araştırmaları, Gümüşhane Valiliği Yayınları.
• Aslıhak, Tülay (2002). “Çorum Merkez Çobandivan Köyü, Büğet Köyü, İskilip İlçe Merkezinde Yapılan Yağmur Duaları”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1999, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Artun, Erman (1999). “Adana Yağmur Yağdırma Törenlerinde “Boğa Dede, Bulut Dede ve Tosun Dede Kültü”, 1. Uluslararası Türk Dünyası Eren ve Evliyaları Kongresi Bildirileri, Ankara: Ervak Yayınları: 43-51.
• Aydınoğlu, Gülali (1970). “Delice Hacıobası Köyü’nde Yağmur Duası”, TFA, Cilt: 12: 4743-4744.
• Bahçeci, Mehmet (1959). “Borcak’ta Yağmur Duası”, TFA, Cilt: 5: 1883.
• Barlas, Uğurol (1994). “Karabük ve Safranbolu Yöresinde Yağmur Duası Yapılan Türbe ve Yatırlar”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1994, Kültür Bakanlığı Yayınları: 1796: 1-20.
• Başar, Zeki (1972). Erzurum’da Tıbbi ve Mistik Folklor Araştırmaları, Ankara, Sevinç Matbaası.
• Bekki, Salahaddin (2008) “Çorum-Dodurga’da Bir İnanç Merkezi: Mehmet Dede Tekke Köyü ve At Kurbanı”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi, Sayı: 47: 93-110.
• Candan, Mehmet (1961). “Kastamonu’da Yağmur Duası”, TFA, Cilt: (6): 2342.
• Çatık, Seher (2013). Nazilli Halk İnançları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bozok Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yozgat.
• Çete, Burhanettin (1955). “Mersin Tepe Köyü Dodu”, TFA, Cilt: 3, Sayı: (67): 1368.
• Cinlioğlu, Halis Turgut (1961). “Tokat’ta Yağmur Duası”, TFA, No:138,Cilt: (6): 2304.
• Durdu Kalaycı, Bircan (2010). “Kütahya’da Halk Meteorolojisi ve Halk Takvimi İle İlgili Bazı Gelenek ve İnanışlar”, Kütahya Halk Kültürü Araştırmaları, Kütahya Valiliği Yayınları.
• Düzgün, Dilaver (1999). Erzurum Köy Seyirlik Oyunları, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları: 2298.
• Erdem, İbrahim (2008). Bozkır İlçesi Manevi Halk İnançlarının Dinler Tarihi ve Din Fenomenolojisi Açısından Tahlili, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Dinler Tarihi Bilim Dalı, Konya.
• Erginer, Gürbüz (1997). Kurban-Kurbanın Kökenleri ve Anadolu’da Kanlı Kurban Ritüelleri, YKY, İstanbul.
• Frazer, James G. (1991). Altın Dal I, Mehmet H. Doğan (Çev.), İstanbul, Payel Yayınları.
• Gözaydın, Nevzat (1972). “Yağmur Duası Üzerine Derlemeler”, TFA, 14(274): 6312.
• İnan, Abdülkadir (1959). “Türlü Törenlerde Ters Giyme Âdeti”, TFA, 5 (116): 1861.
• İnan, Abdülkadir (1987). “Yağmur Duası Çömçe Gelin”, Makaleler ve İncelemeler, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• İnce, Gül (2009). Hatay’da Türbe, Yatır ve Ziyaret Kavramlarına Bağlı Olarak Gelişen İnanış ve Uygulamalar, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• İşçiler, Salim Sami (1961). “Tekirdağ’da Yağmur Duası”, TFA, Cilt: (7): 2479.
• Kılıç, Sami (2011). “Uşak ve Çevresinde Yağmur Yağdırma Uygulamaları (Takmak Köyü Örneği)”, Turkish Studies, 6 (1): 500.
• Kobya, Elif Şebnem (2014). Türkiye’de Yağmur Törenleri ve Yağmurla İlgili İnanışlar, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Halk Bilim (Folklor) Bilim Dalı, Erzurum.
• Köse, Mürsel (1965). “Godu-Godu (Kepçe Gelin)”, TFA, 9 (187): 3650-3652.
• Köseoğlu, İbrahim (2009). Elazığ Merkeze Bağlı Tadım Köyü Alevilerinin Halk İnanışları ve Bunların Dinler Tarihi Açısından Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Dinler Tarihi Bilim Dalı, Elazığ.
• Oğuz, M. Öcal, Işıkhan Tuğçe (Hzl.) (2006). 2005 Yılında Çorum’da Yaşayan Geleneksel Kutlamalar, Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Halkbilimi Topluluğu Yayınları: 6.
• Ökse, A. Tuba (2006). “Eski Önasya’dan Günümüze Yeni Yıl Bayramları, Bereket ve Yağmur Yağdırma Törenleri”, bilig, Kış, Sayı: 36: 47-68.
• Örnek, Sedat Veyis (1971). Etnoloji Sözlüğü, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Yayınları: 200.
• Örnek, Sedat Veyis (1973). Budunbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özsağdıç, Mahir (1953). “Ürgüp’te Yağmur Duası”, TFA, 9 (193): 3815-3816.
• Polat, Bayram (2007). “Türk Kültüründe Yağmur Duası (Azatlı Kasabası Örneği)”, Dini Araştırmalar, Cilt: (9): 27: 275-283.
• Selvi, Himmet (1969). “Sıraç Köyü’nde Yağmur Duası”, TFA, (12): 5291.
• Şimşek, Esra (2003). “Anadolu’da Yağmur Duasına Bağlı Olarak Oynanan Bir Oyun: ‘Çömçeli Gelin’”, Millî Folklor, 8 (60): 78-87.
• Şişman, Bekir (2003). “Samsun’da İcra Edilen Bir Yağmur Duası Ritüeli ve Türk Kültür Tarihi Bağlamında Düşündürdükleri”, Millî Folklor, 8 (58): 86-92.
• Turgay, Rıfat (1961). “Ankara’da (Horan Köyü) Yağmur Duası”, TFA, Cilt: 6: 2415.
• Uz, Mustafa (1954). “Kadirli’de Yağmur Duaları: Taş Yazma”, TFA, Cilt: 3 (65).