I. Ulusal Dönem Mimarlığında Sütun Düzeni Analizi: Ankara Etnografya Müzesi Örneği

Yıl 2024, Sayı: 88, 95 - 111, 31.07.2024

Cennet Ceylan , Önder Aydın

Öz

II. Meşrutiyet’in ilanı sonrası yaygın hale gelen milliyetçilik akımı ile birlikte mimaride ulusal olma fikri hâkim olmuştur. 1908-1930 yılları arasında etkili olan Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi’nde mimaride yabancı unsurların arındırılması amaçlanmıştır. Osmanlı Devleti’nin 1873 yılı Viyana Sergisi için hazırlattığı, içeriğinde Osmanlı Usullerine de yer verilen Usul-i Mi’mari-i Osmani kitabı, dönem mimarlarına esin kaynağı olmuştur. Söz konusu dönemde inşa edilen yapıların cephe tasarımında kullanılan sütun düzenlerinin anılan kitapta tanımlanan Osmanlı Usulleri ile olan oransal ilişkisi çalışmanın konusu olmuştur. Bu kapsamda bahse konu dönemde inşa edilen Ankara Etnografya Müzesi’nin giriş cephesinde yer alan sütun düzeninin oransal incelemesi yapılarak elde edilen veriler ışığında dönem mimarlığı, Osmanlı Usullerinin kullanımı bakımından değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Birinci Ulusal Mimarlık, Usul-i Mi’mari-i Osmani, Sütun düzeni, Etnografya Müzesi, Ankara

Kaynakça

• Akdağ, G. (2019). Ankara’da I. Ulusal Mimarlık Dönemi banka binalarında cephe düzeni ve süsleme (1926-1929) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Anıtkar, S. (2013). 19. yüzyıl batılılaşma hareketlerinin Osmanlı mimari biçimlenişine etkisi: Vallaury Yapıları örneği. II. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı, V, 1205-1220.
• Bozdoğan, S. (2020). Modernizm ve ulusun inşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde mimari kültür. Metis yayınları. Büyük Lugat (t.y.) Osmanlıca Türkçe Sözlük. mahruti, 02 Mayıs 2024 tarihinde https://www.buyuklugat.com/ osmanlica-turkce/mahruti adresinden edinilmiştir.
• Ceylan, C. (2019), Batılılaşmanın Osmanlı dini mimarisine mekânsal etkileri üzerine bir araştırma; 18.- 19. yy.da Ankara kent merkezinde inşa edilen cami ve mescitler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çelik, Z. (1996). 19. yüzyılda Osmanlı başkenti: Değişen İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Erarslan, A. ve Çolak, S. (2021). Birinci ulusal mimarlık dönemi konut yapıları; İstanbul örnekleri. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 16(62), 203-226.
• Fırat, N. İ. (1998). Ankara’da Cumhuriyet Dönemi mimarisinden iki örnek: Etnografya Müzesi ve Eski Türk Ocağı Merkez Binası. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 20-37.
• Garan, Ö. (2011). Son dönem Osmanlı mimarisinde mimarbaşılık müessesi ve Mimar Kemalettin Okulu (1909-1927) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Gençaydın, E. E. (1996). Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi: Mekansal sorunlara yaklaşım ve etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Gençel, Ö. (2021). Sanayi-i Nefise Mektebi (1882-1928) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Launay, V. M. D. (2011). Osmanlı Mimarisi: Usul-i Mi’mari-i Osmani (Raşit Gündoğdu, İlhan Ovalıoğlu, Ebul Faruk Önal ve Cevat Ekici, Haz.). Çamlıca Yayınevi.
• Omma (t.y.). Mimari metinler, Fenn-i mimari. 02 Mayıs 2024 tarihinde https://omma.itu.edu.tr/veri-detay/203 adresinden edinilmiştir.
• Osmanlıca Sözlük (t.y.). Müstevi nedir? Anlamı. 02 Mayıs 2024’de https://osmanlica.ihya.org/mustevi-nedir-nedemek.html adresinden edinilmiştir.
• Özel, H. Ş. (2015). Milli Mimari Rönesansı’nın İzmir’deki yansımalarından iki örnek: Milli sineme ve kütüphane binaları. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 22(22), 219-252.
• Sıkıçakar, A. (1991). Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi giriş cepheleri analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Şay, S. (2018), Çocuk Esirgeme Kurumu: Mimar Arif Hikmet Koyunoğlu ve Ressam Namık İsmail’in işbirliği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Tuztaşı, U. (2010). İdeal Osmanlı üslubu arayışında üç mimar: Montani Efendi, Kemâlettin Bey ve Vedat Bey. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 98-107.
• Uzun Aydın, D. (2014). Sanayi-i Nefise Mektebi ve Paris Güzel Sanatlar Okulu “L’ecole Des Beaux-Arts” üzerine bir değerlendirme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (6), 74-81.
• Yavuz, Y. (1981). Mimar Kemalettin 1870-1927, TMMOB Mimarlar Odası ve Vakıflar Genel Müdürlüğü.