Aizanoi Stadion Batı Tribün Tonozlu Girişlerinin Mobil Destekli LIDAR Sensör ile Dijital Ortama Aktarılması

Yıl 2024, Sayı: 88, 9 - 23, 31.07.2024

Fikret Özbay , Yunus Çağrı Sarıkaya

Öz

Dijital sensörlerin hızlı gelişimi, diğer bilim alanlarında olduğu gibi arkeolojide de 3-Boyutlu taramaların kullanımını kolaylaştırmıştır. Farklı tarama teknolojileri sayesinde yüksek hassasiyetli ölçüm, 3-boyutlu modelleme ve nokta bulutu üretimi ile taşınır-taşınamaz kültürel mirası koruma yöntemleri zenginleşmiş ve farklı ölçeklerdeki kültür miraslarının korunması konusunda bu tarama teknolojileri büyük bir rol oynamıştır. Fotogrametrik çalışmalar, lazer tarama gibi tersine mühendislik teknolojilerinin iş birliği sayesinde, yapıların ve alanların gerçek zamanlı izlenmesi, sayısallaştırılması ile mimari çizim, çevresel veri toplama, deformasyon izleme, yapısal güçlendirme ve hasarlı bileşen değiştirme gibi mühendislik ve mimarlık uygulamalarını geliştirip yeniden üretilmesini keşfetme konularındaki teknolojik avantajları göstermektedir. Son yıllarda teknolojik cihazların küçülmesi, uygulamaların gelişmesi ile 3-boyutlu tarama yöntemlerinin mobil cihazlara entegre edilip, LIDAR sensörünün kullanabilirliği sayesinde küçük alanlarda, farklı bilim dallarının kullanımına girmiştir. Mobil cihaz uygulaması ile yapılan bu çalışmada, Aizanoi Antik kentinde yer alan Tiyatro-Stadion kompleksindeki, batı tribününün giriş kapılarının nokta bulutu ve katı modeli, ölçekli ve koordinatlı olarak arkeologlar tarafından, kısa sürede taranarak dijital ikizi oluşturulup, kent planına ve dijital ortama aktarılmıştır. Bu makale ile zaman, kullanım kolaylığı ve düşük maaliyeti ile örnek bir çalışma olarak arkeoloji projelerine katkı sağlaması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

LIDAR, 3-Boyutlu Model, Nokta Bulutu, Arkeoloji, Kültürel Miras

Kaynakça

• Ateş, G ve Rheidt, K. (2007). Aizanoi 2005 ve 2006 yılı çalışmaları. 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, 227-242.
• Avdan, U., Pekkan, E. ve Çömert, R. (2013). Mağara ölçümlerinde yersel lazer tarayıcıların kullanılması (Tozman Mağarası örneği). Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 5(2),16-28.
• Coşkun G., Özbay F. ve Çevirici Coşkun F. (2023). Aizanoi 2021. 42. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, 419–440.
• Coşkun G., Özbay F., Çevirici Coşkun F. ve Usta H. (2024). Aizanoi 2022. 43. Kazı Sonuçları Toplantısı, 5, Ankara, 185–206.
• Halaç, H. H. ve Öğülmüş, V. (2021). Kültürel miras verilerinin dijital olarak depolanması: Openheritage3d örneği. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11 (2), 521-540.
• Hoffmann A. (1988). Aizanoi 1987, Arbeiten im stadion. 10. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara, 305-318.
• Hoffmann A. (1990), Aizani 1988, Arbeiten im stadion. 11. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara, 261-274.
• Hoffmann A. ve Rheidt K. (1992). Die ausgrabungen in Aizanoi 1990. 13. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara, 323-340.
• Kuçak, R. A., Erol, S. ve Alkan, R. M. (2023). iPad Pro LiDAR sensörünün profesyonel bir yersel lazer tarayıcı ile karşılaştırmalı performans analizi. Geomatik, 8 (1), 35-41.
• Kurtak, A.B. ve Yastıklı, N. (2018). Tam dalga boyu LIDAR verileri ile bitki örtüsü sınıflandırma olanaklarının araştırılması. VII. Uzaktan Algılama-Cbs Sempozyumu (UZAL-CBS 2018), 1-10.
• Lochner, I. (2010). Der siedlungshügel von Aizanoi in vorrömischer Zeit. Aizanoi und Anatolien (K. Rheidt, Ed.). Philipp Von Zabern, 23-37.
• Luetzenburg, G., Kroon, A. ve Bjørk, A.A. (2021). Evaluation of the Apple iPhone 12 Pro LIDAR for an application in geosciences. Sci Rep. 11(1), 1-9.
• Naumann, R. (1984). Ausgrabungen in Aizanoi 1983. 6. Kazı Sonuçları Toplantısı, 379-390.
• Naumann, R. (1985). Ausgrabungen in Aizanoi 1984. 7. Kazı Sonuçları Toplantısı, 311-321.
• Petrie, G. ve Toth, C.K. (2008). Introduction to laser ranging, profiling and scanning. Topographic Laser Ranging and Scanning: Principles and Processing, Florida CRC Press, Taylor & Francis Group, Boca Raton, 1-28.
• Rohn, C. (2008a). Der theater-stadyum-komplex von Aizanoi, von der fakultat architektur. Bauingenieurwesen und Stadtplanung der Brandenburgischen Technischen Universität Cottbus zur Erlangung Des Akademischen Grades Eines Doktor-Ingenieurs Genehmigte Dissertation.
• Rohn, C. (2008b). Olypisches in Aizanoi griechisches in den Anatolischen bergen austausch und inspriation kulturkontakt als impuls architektonisher innovation; Kolloquium Vom 28. - 30.4.2006 in Berlin Anlässlich des 65. Geburtstages Von Adolf, Diskussionen. Zur Archäologischen Bauforschung, 9, Philipp Von Zabern, 174-183.
• Sanchez Diaz, B., Mata-Zayas, E. E., Gama-Campillo, L. M., Rincon-Ramirez, J. A., Vidal-Garcia, F., Rullan-silva, C. D., ve Sanchez-Gutierrez, F. (2022). LIDAR modelling to determine the height of shade canopy tree in cocoa agrosystems as available habitat for wildlife. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(3), 283-293.
• Sarıkaya, Y. Ç. (2022). Kültürel miras alan yönetimi kapsamında Doğu Sandal ve Eşek Deresi vadilerindeki (Erdemli, Mersin) tarihöncesi mağara ve kaya oyuklarının değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi.
• Strabon (2000). Antik Anadolu coğrafyası (kitap XII-XIII-XIV) (A. Pekman, Çev.). Arkeoloji ve Sanat Yayınları. (Orijinal eser MS 7 civarında yazılmıştır).
• Türkan A. (2021). MS II. yüzyılda Aizanoi-Roma ilişkileri: Tasfiye ve yeni düzen. ARCHIVUM ANATOLICUM, 15 (1), 513-537.