Uyku ve Beslenme

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 24 - 32, 29.04.2023

Banu Demet Yıldırım , Dilek Özçelik Ersü

Öz

Bu derlemenin amacı uyku ve beslenme arasındaki ilişkiyi güncel literatür ışığında tartışmaktır. Bu derleme kapsamında PubMed, Scopus ve Google akademik veritabanları taranarak konu ile ilişkili makaleler kullanılmıştır. Uyku insan hayatı için vazgeçilmez temel aktivitedir. İnsan yaşamının 1/3 ünü uykuda geçirir. Uyku yaşam kalitesini, sosyal hayatı, fizyolojik ve psikolojik sağlığı dolayısıyla da insan sağlığını etkiler. Sağlıklı yetişkinler gözlerini kapattıktan 5 ile 10 dakika içinde uykuya dalmalıdır. İyi bir uyku insan sağlığı için gereklidir. Uyku bağışıklığı korumak hafızayı güçlendirmek ve gün içinde kaybedilen enerjiyi geri kazanmak için gereklidir. Yeterli uyku almanın önemi uzun bir süredir bilinmesine rağmen insanların çoğu 7-9 saatlik kaliteli bir uyku uyuyamamaktadır. Özellikle beslenme ve uyku kalitesi arasındaki ilişki son yıllarda pek çok araştırmacının ilgisini çekmiştir. Uyku parametrelerindeki iyileştirmeler incelenmiş ve vücutta triptofanın tükenmesinin uyku kalitesini azalttığı gösterilmiştir. Triptofan uykuyu teşvik eden hormon olan melatonin'in öncüsüdür. Diğer araştırmalar da göstermiştir ki yüksek konsantrasyonlarda melatonin ve serotonin içeren gıdaları tüketmenin (örneğin kiraz) uyku süresi ve kalitesinde iyileşmelerle ilişkisi vardır. Uyku eksikliği obezite, tip 2 diyabet, hipertansiyon veya kardiyovasküler hastalık gibi hastalıklarla ilişkili olabilir. Kötü uykunun çok çeşitli hastalıklarla ilişkili olduğu bilinmektedir. Uyku sorunları bir halk sağlığı problemi olma yolunda ilerlemektedir. Sağlıksız beslenme özellikle uyku süresini etkilemektedir. Daha az uyuyan insanlar 24 saat içinde daha fazla enerji almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Uyku, Beslenme, Sirkadiyen Ritim, Uyku Hormonları

Sleep and Nutrition

Öz

The aim of this review is to discuss the relationship between sleep and nutrition in the light of current literature. Within the scope of this review, PubMed, Scopus and Google academic databases were searched and articles related to the subject were used. Sleep is an indispensable basic activity for human life. Humans spend 1/3 of their life in sleep. Sleep affects the quality of life, social life, physiological and psychological health and therefore human health. Healthy adults should fall asleep within 5 to 10 minutes of closing their eyes. Good sleep is essential for human health. Sleep is necessary to maintain immunity, strengthen memory and restore energy lost during the day. Although the importance of getting enough sleep has been known for a long time, most people cannot get 7-9 hours of quality sleep. In particular, the relationship between nutrition and sleep quality has attracted the attention of many researchers in recent years. Improvements in sleep parameters have been studied and it has been shown that depletion of tryptophan in the body reduces sleep quality. Tryptophan is the precursor to melatonin, the sleep-promoting hormone. Other research has also shown that consuming foods containing high concentrations of melatonin and serotonin (e.g. cherries) is associated with improvements in sleep duration and quality. Lack of sleep may be associated with diseases such as obesity, type 2 diabetes, hypertension, and cardiovascular disease. It is known that poor sleep is associated with a wide variety of diseases. Sleep problems are on the way to become a public health problem. Unhealthy diet especially affects sleep time. People who sleep less get more energy in 24 hours.

Anahtar Kelimeler

Sleep, Nutrition, Circadian rhythm, Sleep hormones

Kaynakça

• Akıncı, E. & Orhan, F. Ö. (2016). Sirkadiyen Ritim Uyku Bozuklukları: Circadian Rhythm Sleep Disorders. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(2), 178-189.
• Aktaş, H., Şaşmaz, C.T., Kılınçer, A., Mert, E., Gülbol, S., Külekçioğlu, D., Kılar, S., Yüce, R., Uğuz, E.J. and Demirtaş, A. (2015). Yetişkinlerde fiziksel aktivite düzeyi ve uyku kalitesi ile ilişkili faktörlerin araştırılması. Mersin Universitesi Saglık Bilimmleri Dergisi, 8(2), 60-70.
• Algın, D., Akdağ, G. & Erdinç, O. (2016). Kaliteli uyku ve uyku bozukluklari/Quality sleep and sleep disorders. Osmangazi Tıp Dergisi, 38(1), 29-34.
• Alim, N.E., Fidan, T.Ö.P., Barlas, Ş.N., Başpınar, E., Biçer, G. & Cengiz, N. (2021). Pandemi̇ süreci̇nde bi̇reyleri̇n uyku kali̇tesi̇ ve duygusal i̇ştah durumu i̇le besi̇n tüketi̇mi̇ni̇n değerlendi̇ri̇lmesi̇. Uluslararası Hakemli Akademik Spor Sağlık ve Tıp Bilimleri Dergisi, 11(40), 83-98.
• Archontogeorgis, K., Nena, E., Papanas, N. & Steiropoulos, P. (2018). The role of vitamin D in obstructive sleep apnoea syndrome. Breathe (Sheffield, England), 14(3), 206–215.
• Cao, Y., Taylor, A.W., Pan, X., Adams, R., Appleton, S. & Shi, Z. (2016). Dinner fat intakeand sleep duration and self-reported sleep parameters over five years: Findings from the Jiangsu nutrition study of Chinese adults. Nutrition (Burbank, Los Angeles County, Calif.), 32(9), 970-974.
• Chu, Y.-F. (2012). Coffee: Emerging Health Effects And Disease Prevention. (Vol. 59). John Wiley & Sons, Illinois.
• Clark, I. & Landolt, H.P. (2017). Coffee, caffeine, and sleep: A systematic review of epidemiological studies and randomized controlled trials. Sleep medicine reviews, 31, 70-78.
• Daugaard, S., Garde, A.H., Bonde, J.P.E., Christoffersen, J., Hansen, Ä.M., Markvart, J., Schlünssen, V., Skene, D.J., Vistisen, H. T. & Kolstad, H. A. (2017). Night work, light exposure and m-elatonin on work days and days off. Chronobiology international, 34(7), 942-955.
• Akbay, D.G. (2020). Sirkadiyen Ritim ve Obezite. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5 (2), 83-90.
• Dere, E., Pause, B. M. & Pietrowsky, R. (2010). Emotion and episodic memory in neuropsychiatric disorders. Behavioural brain research, 215(2), 162–171.
• Duman, M. (2016). Postmenopozal Dönemdeki Kadınlara Verilen Uyku Hijyeni Eğitimi ve Gevşeme Egzersizinin Uyku Kalitesine Etkisi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sağlik Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Malatya.
• Feng, X., Wang, M., Zhao, Y., Han, P. and Dai, Y. (2014). Melatonin from different fruit sources, functional roles, and analytical methods. Trends in Food Science & Technology, 37(1), 21-31. Gezmen Karadağ, M. & Aksoy, M. (2009). Uyku regülasyonu ve beslenme. Göztepe Tıp Dergisi, 24(1), 9-15.
• Gominak, S. & Stumpf, W. J. (2012). The world epidemic of sleep disorders is linked to vitamin D deficiency. Medical Hypotheses, 79(2), 132-135.
• Halson S.L. (2014). Sleep in elite athletes and nutritional interventions to enhance sleep. Sports medicine (Auckland, N.Z.), 44 Suppl 1(Suppl 1), S13-S23.
• Helvacı, G. & Yabancı Ayhan, N. (2019). Sporcularda uyku kalitesi ve beslenme yaklaşımları. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 188-198.
• Keskin, N. & Tamam, L. J. (2018). Uyku bozuklukları: Sınıflama ve Tedavi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 27(2), 241-260.
• Kim, H.J., Kim, H.J., Bae, M.K. & Kim, Y.D. (2017). Suppression of osteoclastogenesis by melatonin: A melatonin receptor-independent action. International journal of molecular Sciences, 18(6), 1142.
• Kleine C. (2013). Sleep Duration. In: Gellman, M.C. & Turner, J.R. (Eds). Encyclopedia of Behavioral Medicine. Springer, New York, pp.1811-1813.
• Kurtulmuş S. & Kök Taş T. (2015). Gıdalarda bulunan l-triptofan, serotonin, melatonin profilleri ve sağlık üzerine etkileri. Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(11), 877-885.
• Lana, A., Struijk, E. A., Arias-Fernandez, L., Graciani, A., Mesas, A. E., Rodriguez-Artalejo, F. & Lopez-Garcia, E. (2019). Habitual meat consumption and changes in sleep duration and quality in older adults. Aging and Disease, 10(2), 267–277.
• Leproult, R. & Van Cauter, E. (2010). Role of sleep and sleep loss in hormonal release and metabolism. Endocrine Development, 17, 11-21.
• Magee, C. A., Huang, X.-F., Iverson, D. C. and Caputi, P. (2009). Acute sleep restriction alters neuroendocrine hormones and appetite in healthy male adults. Sleep and Biological Rhythms, 7, 125-127.
• Markwald, R. R., Melanson, E. L., Smith, M. R., Higgins, J., Perreault, L., Eckel, R. H. & Wright Jr, K. P. (2013). Impact of insufficient sleep on total daily energy expenditure, food intake, and weight gain. PNAS, 110(14), 5695-5700.
• McCarty, D.E., Reddy, A., Keigley, Q., Kim, P.Y. & Marino, A.A. (2012). Vitamin D, race, and excessive daytime sleepiness. Journal of Clinical Sleep Medicine, 8(6), 693-697.
• Nedeltcheva, A.V., Kilkus, J.M., Imperial, J., Kasza, K., Schoeller, D.A. & Penev, P.D. (2009). Sleep curtailment is accompanied by increased intake of calories from snacks. The American Journal of Clinical Nutrition, 89(1), 126–133.
• Olcay Çam M. & Öztürk Turgut E. (2014). Ruh sağlığı ve hastalıkları hemşireliğinde dayanıklılık ve yaratıcılık. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 6(2), 100-103.
• Ölmez, S., Keten, H. S., Kardaş, S., Avcı, F., Dalgacı, A. F., Serin, S.,& Kardaş, F. (2015). Factors affecting general sleep pattern and quality of sleep in pregnant women. Turkish Journal of Obstetrics and Gynecology, 12(1), 1-5.
• Özçelik, F., Erdem, M., Bolu, A. & Gülsün, M. (2013). Melatonin: Genel özellikleri ve psikiyatrik bozukluklardaki rolü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(2), 179-203.
• Özdişli, M. G. (2017). Üniversite Öğrencilerinde Uyku Düzeni ve Kalitesinin Beslenme ile İlişkisinin Belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Doğu Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü.
• Öztürk, A. S., & ARPACI, A. (2018). Obezite ve ghrelin/leptin ilişkisi. The Medical Journal of Mustafa Kemal University, 9(35), 136-151.
• Pereira, N., Naufel, M. F., Ribeiro, E. B., Tufik, S., & Hachul, H. (2020). Influence of Dietary Sources of Melatonin on Sleep Quality: A Review. Journal of food science, 85(1), 5–13.
• Peuhkuri, K., Sihvola, N., & Korpela, R. (2012). Diet promotes sleep duration and quality. Nutrition research (New York, N.Y.), 32(5), 309–319.
• Ross, A. C., Manson, J. E., Abrams, S. A., Aloia, J. F., Brannon, P. M., Clinton, S. K., Durazo-Arvizu, R. A., Gallagher, J. C., Gallo, R. L., Jones, G., Kovacs, C. S., Mayne, S. T., Rosen, C.J., & Shapses, S. A. (2011). The 2011 report on dietary reference intakes for calcium and vitamin D from the Institute of Medicine: what clinicians need to know. The Journal of clinical endocrinology and metabolism, 96(1), 53–58.
• Selvi, Y., Besiroglu, L., & Aydin, A. (2011). Kronobiyoloji ve Duygudurum Bozukluklari. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3), 368-387.
• Sopalı, T. (2019). Yetişkinlerde Beslenme Durum ve Alışkanlıkları, Antropometrik Ölçümleri ile Uyku Kalite İlişkisinin Belirlenmesi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı, Gaziantep.
• Sözlü, S., Yılmaz, B. & Tek, A.N. (2017). Kahve tüketimi ve bazı hastalıklarla ilişkisi: Son yıllarda yapılan insan temelli araştırmaların irdelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(2), 33-39.
• Spiegel, K., Leproult, R., & Van Cauter, E. (1999). Impact of sleep debt on metabolic and endocrine function. Lancet (London, England), 354(9188), 1435–1439.
• Spiegel, K., Tasali, E., Leproult, R., & Van Cauter, E. (2009). Effects of poor and short sleep on glucose metabolism and obesity risk. Nature reviews. Endocrinology, 5(5), 253–261.
• St-Onge, M. P., Mikic, A., & Pietrolungo, C. E. (2016). Effects of Diet on Sleep Quality. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 7(5), 938–949.
• Şahin, H., Yıldırım, A., Aşılar, R. H., Çebi, K., & Güneş, D. (2020). Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuran Bireylerde Beslenme Davranışları ile Uyku Kalitesi Arasındaki İlişki. Türk Uyku Tıbbı Dergisi, 7(1):29-39.
• Tokat, M. A., & Yanık, F. (2021). Uyku Kalitesinin Kadın Fertilitesi Üzerine Etkileri ve Uyku Kalitesi Değerlendirme Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 14(3), 253-260.
• TÜBER (2015). Türkiye Beslenme Rehberi (TUBER), T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1031, Ankara, 2016.
• Urade, Y. & Hayaishi, O. (2011). Prostaglandin D2 and sleep/wake regulation. Sleep Medicine Reviews, 15(6), 411-418.
• Van Cauter, E., Leproult, R. & Plat, L. (2000). Age-related changes in slow wave sleep and REM sleep and relationship with growth hormone and cortisol levels in healthy men. The Journal of the American Medical
• Association, 284(7), 861-868.
• Vuori, I., Urponen, H., Hasan, J. & Partinen, M. (1988). Epidemiology of exercise effects on sleep. Acta physiologica Scandinavica, Supplementum 574, 3-7.
• Weikel, J.C., Wichniak, A., Ising, M., Brunner, H., Friess, E., Held, K., Mathias, S., Schmid, D. A., Uhr, M. & Steiger, A. (2003). Ghrelin promotes slow-wave sleep in humans. Endocrinology and Metabolism, 284(2), E407-E415.
• Yaprak, T. (2019). Kadınlarda Besin Tüketimi ve BKİ ile Uyku Düzeni Arasındaki İlişki. Haliç Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, İstanbul.
• Yehuda, S., Rabinovitz, S., Carasso, R.L. & Mostofsky, D.I. (1998). Fatty Acids and Brain Peptides. Peptides, 19(2), 407-419.
• Yoong, S.L., Chai, L.K., Williams, C.M., Wiggers, J., Finch, M. and Wolfenden, L. (2016), Systematic review and meta-analysis of interventions targeting sleep and their impact on child body mass index, diet, and physical activity. Obesity, 24, 1140-1147.
• Yorulmaz, M., Kıraç, R. and Sabırlı, H. (2018). Üniversite öğrencilerinde nomofobinin uyku ertelemeye etkisi effects of nomofobinin sleeping at university students. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5(27), 2988-2996.
• Zhao, M., Tuo, H., Wang, S. & Zhao, L. (2020). The effects of dietary nutrition on sleep and sleep disorders. Mediators of Inflammation, 3142874.
• Veqar, Z. and EjazHussain M., (2012). Sleep quality improvement and exercise: A review. International Journal of Scientific and Research Publications, 2(8), 1-8