Portre Fotoğraf Sanatında Ellerin Verdiği Mesajlar Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 40 - 58, 15.03.2025

Yavuz Alkaya

Öz

Portre fotoğraf sanatında ellerin estetik ve sembolik rolleri, bireyin kimliğini, duygusal durumunu ifade etmenin yanı sıra izleyicinin algısını yönlendiren temel unsurlar arasında yer almaktadır. Eller, tarihsel süreçte kültürel ve öznel anlamlar kazanarak hem sanatta hem de portre fotoğrafında önemli bir ifade aracı haline gelmiştir. Ellerin portre fotoğraf sanatında estetik anlatıya etkisi, çalışmanın odak noktalarından biridir. El ifadelerinin duygusal mesajları güçlendirme ve sanatçının yaratıcı anlatım sürecine katkı sağlama yönleri de detaylı olarak incelenmiştir. Araştırma, ellerin portre fotoğrafında toplumsal bir iletişim aracı ve sanat imgesi olarak nasıl işlev gördüğünü ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmada tümdengelimsel bir yaklaşım benimsenmiş, kronolojik anlayışla resim sanatı ve portre fotoğraf sanatından çeşitli örnekler incelenmiştir. Literatür taraması ve yazarın kendi didaktik portre fotoğraf eserleri üzerinden yaptığı çözümlemelerden de yararlanılmıştır. Literatür taraması, konuya ilişkin mevcut bilgi birikimini ortaya koymak ve daha önce yapılmış çalışmaları incelemek amacıyla tercih edilmiştir. Eller, farklı dönemlere ait sanat eserleri üzerinden de incelenmiş ve anlam katmanları göstergebilimsel olarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın bulguları, ellerin portre fotoğrafında sanatçının mesajını güçlendiren ve izleyicinin duygusal tepkilerini yönlendiren bir araç olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Portre, Portre Fotoğrafı, İletişim, Ellerin Verdiği Mesajlar, Kompozisyon

An Examination of The Messages Conveyed by Hands in Portrait Photography

Öz

In portrait photography, hands hold a vital aesthetic and symbolic role, functioning not only as a medium to express an individual’s identity and emotional state but also as a fundamental element in shaping the viewer’s perception. Over the course of history, hands have gained cultural and subjective meanings, becoming a significant expressive tool in both art and portrait photography. This study focuses on the influence of hands on the aesthetic narrative in portrait photography. It also delves into how hand gestures amplify emotional messages and contribute to the creative narrative process of the artist. The research seeks to explore how hands operate as a medium of social communication and as an artistic image within portrait photography. A deductive approach has been adopted, examining a variety of examples from painting and portrait photography in a chronological context. The study incorporates a literature review as well as analyses based on the author’s own didactic portrait photography works. The literature review was conducted to reveal the existing body of knowledge on the subject and to evaluate prior studies. Additionally, hands have been analyzed through artworks from different historical periods, with their layers of meaning assessed through semiotic analysis. The findings of the study indicate that hands function as a powerful tool to enhance the artist’s message and influence the emotional responses of the viewer in portrait photography.

Anahtar Kelimeler

Portrait, Portrait Photography, Communication, Messages Conveyed by Hands, Composition

Kaynakça

• Akerson, F. E. (2005). Göstergebilime giriş. Multilingual. İstanbul.
• Alkaya, Y. (2024). Portre fotoğrafçılığında bedenin ifade gücü. Marmara Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi. 15(2). 232-250. https://doi.org/10.29228/sanat.47
• Alpers, S. (1983). The art of describing: Dutch art in the seventeenth century. University of Chicago Press.
• Ambrose, G. ve Harris, P. (2014). Görsel grafik tasarım sözlüğü. Literatür Yayınları. İstanbul.
• Baltaş, Z. ve Baltaş, A. (2001). Beden dili. Remzi Kitabevi. İstanbul.
• Barthes, R. (2016). Camera Lucida: Fotoğraf üzerine düşünceler. Altıkırkbeş Yayın. (Reha Akçakaya, Çev.). 7.Baskı. İstanbul.
• Berger, J. (2008). Görme biçimleri. (Yurdanur Salman, Çev.). Metis Yayınları. (14. Baskı). İstanbul.
• Berger, J. (2018). Portreler. Metis Yayınları. İstanbul.
• Calero, H. (2005). The power of nonverbal communication: How you act is more important than what you say. Silver Lake Publishing. Los Angeles.
• Caradec, F. (2006). Beden dili sözlüğü. (Ceyda Akaş, Çev.). Kitap Yayın Evi. İstanbul.
• Çolak, O. (2006). Portre fotoğrafı üzerine. (Sanatta Yeterlik Eser Metni). Mı̇mar Sı̇nan Güzel Sanatlar Ünı̇versı̇tesı̇. Sosyal Bı̇lı̇mler Enstı̇tüsü. Fotoğraf Anasanat Dalı. İstanbul.
• Dennet, T. and Jo, S. (2001). Photography, ideology and education dalam the screen education reader: Cinema, television, culture. Palgrave. New York.
• Drame, D. (2020). Forgotten Icons. (Oyinkansola Dada, Curadet by). Senegal. http://www.djibrildrame.com (Erişim Tarihi: 02.01.2025).
• Ekman, P. and Friesen W. V. (1987). Universals and cultural differences in the judgments of facial expressions of emotion. Journal of Personality and Social Psychology. Vol.53. No.4. San Francisco. pp.712-717.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime giriş. Alan Yayıncılık. İstanbul.
• Gombrich, E.H. (2009). Sanatın öyküsü. Remzi Kitabevi. İstanbul.
• Gombrich, E.H. (2015). İmge ve göz: görsel temsil psikolojisi üzerine yeni incelemeler. (Kemal Atakay, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Gözütok, S. (2019). Resim sanatında fotoğraf-portre resim ilişkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Grundberg, A. (1999). Crisis of the real: Writings on photography. Aperture.
• Guiraud, P. (2016). Göstergebilim. (M. Yalçın, Çev.). İmge Kitabevi. Ankara.
• Günay, V. D. (2002). Göstergebilim yazıları. Multilingual Yayınevi. İstanbul.
• Güneş, A. (2013). Göstergebilim tarihi. Humanities Sciences. 8(4). 332-348. https://doi.org/10.12739/NWSA.2013.8.4.4C0172
• Hall, S. (2013). Representation: Cultural representations and signifying practices. Sage Publications.
• Hogarth, B. (1999). Sanatsal anatomi. Engin Yayıncılık. İstanbul.
• Karaman, E. (2017). Roland Barthes ve Charles Sanders Peirce’in göstergebilimsel yaklaşımlarının karşılaştırılması. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi. 9(2). (25-36). https://doi.org/10.17932/IAU.IAUD.13091352.2017.9/34.25-36
• Kavuran, T. (2003). Sanat ve Bilim’de gerçek kavramı. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1(15). 225-237. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23748/253002
• Kecheng, L. (2000). Semiotics in information systems engineering. Cambridge University Press. New York.
• Keser, N. (2005). Sanat sözlüğü. Ütopya Yayınları. Ankara.
• Leppert, R. (1996). Sanatta anlamın görüntüsü ı̇mgelerin toplumsal ı̇şlevi. Ayrıntı Yayınları. (İsmail Türkmen, Çev.). İstanbul.
• Mcneill, D. (2005). Gesture and thought. University of Chicago Press. USA.
• Navarro, J. ve Karlins, M. (2021). Beden dili: Eski FBI ajanından insanların bedenini okuma rehberi. Alfa Yayınları. İstanbul.
• Newhall, B. (1982). The history of photography: From 1839 to the present. Museum of Modern Art.
• Nierenberg, G. and Calero, H. (2001). How to read a person like a book. Barnes & Noble Digital.
• Özdemir, Ç. (2014). Resim sanatında el imgesinin farklı anlam ve ifade biçimleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi. Güzel Sanatlar Enstitüsü. Resim Ana Sanat Dalı.
• Özkanlı, Ü. (2006). Sanat ve sanatçı bağlamında otoportre ve portre. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya.
• Pease, A. and Pease, B. (2004). The definitive book of body language. McPherson’s Printing Group. Australia.
• Read, H. (1981). Sanat ve toplum. (Selçuk Mülayim, Çev.). Ümran Yayınları. Ankara.
• Rosenblum, N. (2000). A world history of photography. Abbeville Press.
• Smith, T. (2018). Contemporary art: World currents. Pearson.
• Sontag, S. (2008). Fotoğraf üzerine. Agora Kitaplığı.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2011). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. Remzi Kitabevi. İstanbul.
• TDK. Türkçe sözlük. (2025). https://sozluk.gov.tr/?ara=SEMBOL (Erişim Tarihi: 01.01.2025).
• Turchet, P. (2008). Bedenin ince dili: Sinergoloji (Yeşim Ongan Akyüz & Simla Ongan Kocaoğlu, Çev.). Sistem Yayıncılık. İstanbul.
• Vardar, B. (1988). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. ABC Yayınları. İstanbul.
• Vogue. (2024). Discover the shortlist of 100 artists from ‘Latin America Panorama’. Photovogue. Andres Yepez. Ecuador. https://www.vogue.com/article/discover-the-shortlist-of-100-artists-from-latin-america-panorama (Erişim Tarihi: 06.01.2025).
• Yılmaz, G.G. (2019). Ekspresyonist sanat akımında portre ve otoportrenin yeri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.