Türkiye'de Kuru Üzümde Okratoksin A Mevcudiyeti ve Risk Değerlendirmesi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 10, 31.12.2020

Hatice İmge Oktay Başeğmez , Sümeyye Namlı

Öz

Sağlık üzerine olumsuz etkileri dolayısıyla Okratoksin A, Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı tarafından insanlarda muhtemel kanserojen etkiye sahip kimyasallar listesinde sınıflandırılmıştır. Bu çalışmada Türkiye’de yetişkin nüfusunun okratoksin A maruziyetinin kuru üzüm tüketimi kaynaklı olarak belirlenmesi ve risk karakterizasyonunun yapılması hedeflenmiştir. Bu değerlendirme, Türkiye'de kuru üzüm örneklerinde 2006-2020 yılları arasında gerçekleştirilmiş okratoksin A kontaminasyon verisi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. OTA maruziyeti, günlük kuru üzüm tüketimi ve ortalama okratoksin A kontaminasyon miktarının çarpımı ile hesaplanmış ve Türkiye’de yetişkinlerin ortalama vücut ağırlığı (73.7 kg) kullanılarak vücut ağırlığının kilogramı başına ifade edilmiştir. Türk yetişkin nüfusunun kuru üzüm tüketimi kaynaklı tahmini ortalama OTA maruziyeti 0.039 ng/kg v.a/gün olarak hesaplanmıştır. Bu değer EFSA tarafından belirlenen günlük tolere edilebilir miktarın %0.23’ünü oluşturmaktadır. Tahmini günlük maruziyet miktarı kullanılarak hesaplanan maruziyet marjı (MOE) ≥10.000 olduğu belirlenmiştir. Tüm bu sonuçlar Türk yetişkin nüfusunun kuru üzüm tüketimi nedeniyle OTA kaynaklı kronik neoplastik etki riski altında olmadığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kuru üzüm, Okratoksin A, Risk Değerlendirme, Türkiye

Kaynakça

• [1] Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives. (JECFA). (2008). Ochratoxin A. Safety Evaluation of Certain Mycotoxins in Food. 2008. WHO Food Additives Series 59. Retrieved from: http://www.inchem.org/documents/jecfa/jecmono/v59je01(accessed 10.08.2020)
• [2] Heperkan, D. (2014). Okratoksin A. In D. Heperkan (Ed.), Gıdalarda Mikotoksinler (p. 67-94). İzmir, Turkey: Sidas Medya Ltd. Şti. ISBN 978-605-5267-20-9
• [3] Council for Agricultural Science and Technology. (CAST). (2003). Mycotoxins: Risks in plant, animal and human systems. Ames, IA: Counsil for Agricultural Science and Technology, Task Force Report No. 139. pp.197
• [4] Marin, S., Ramos, A.J., Cano-Sancho, G., ve Sanchis, V. (2013). Mycotoxins: Occurence, toxicology, and exposure assessment. Food and Chemical Toxicology, 60, 218-237.
• [5] EFSA (European Food Safety Authority). (2006). Opinion of the scientific panel on contaminants in the food chain on a request from the Commission related to ochratoxin A (OTA) in food. EFSA Journal, 365: 1-56.
• [6] Ostry, V., Malir, F., Toman J., ve Grosse, Y. (2017). Mycotoxins as human carcinogens- the IARC Monographs classification. Mycotoxin research, 33(1), 65-73.
• [7] International Agency for Research on Cancer. (IARC). (1993). IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans: Some naturally occurring substances, food items and constituents, heterocyclic aromatic amines and mycotoxins. Vol 56. IARC Press, pp. 489–521. International Agency for Research on Cancer, Lyon.
• [8] Miraglia, M., ve Brera, C. (2002). Assessment of dietary exposure assessment of ochratoxin A by the population of EU member states, January 2002. Istituto Superiore di Sanita, Rome, Italy, pp.1-153.
• [9] Mateo,R., Medina, A., Mateo, E.M., Mateo, F., ve Jimenez, M. (2007). An overview of ochratoxin A in beer and wine. International Journal of Food Microbiology, 119, 79–83.
• [10] Bircan, C. (2009). Incidence of ochratoxin A in dried fruits and co-occurrencewith aflatoxins in dried figs. Food and Chemical Toxicology, 47, 1996–2001.
• [11] Anlı, E., Çabuk, B., Vural, N., ve Başpınar, E. (2005). Ochratoxin A in Turkish wines. Journal of Food Biochemistry 29, 611-623.
• [12] Ünal A.S., (2009). Kuru Üzüm ve Ürünlerinde Okratoksin A Varlığının Araştırılması Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• [13] TGK (Türk Gıda Kodeksi). (2011). Bulaşanlar Yönetmeliği, Resmi Gazete, No:28157, 29.12.2011 Retrieved from https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111229M3-8-1.pdf (accessed 10.08.2020)
• [14] U.S. Food and Drug Administration. (FDA). (2017). Retrieved from https://www.fda.gov/food/chemicals-metals-pesticides-food/natural-toxins-and-mycotoxins (accessed 24 August 2020).
• [15] Kuiper-Goodman, T.,Hilts, C., Billiard, S.M., Kiparissis, Y., Richard, I.D.K., ve Hayward, S. (2010). Health risk assessment of ochratoxin A for all age-sex strata in a market economy. Food Additives and Contaminants, 27(2), 212-240.
• [16] Kulahi, A., ve Kabak, B. (2020). A preliminary assessment of dietary exposure of ochratoxin A in Central Anatolia Region, Turkey. Mycotoxin Research, 36, 327-337.
• [17] Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Türkiye beslenme ve sağlık araştırması 2010, Beslenme durumu ve alışkanlıklarının değerlendirilmesi sonuç raporu. (2014). Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Retrieved from: https://www.tuseb.gov.tr/enstitu/tacese/yuklemeler/ ekitap/Beslenme/ tbsa_beslenme_arastirmasi_sonuc_raporu.pdf (Accessed 30.07.2019)
• [18] European Food Safety Authority (EFSA). (2010). Management of left censored data in dietary exposure assessment of chemical substances. EFSA Journal, 8, 1557.
• [19] European Food Safety Authority (EFSA). (2020). Risk assessment of ochratoxin A in food. EFSA Journal, 18(5), 6113.
• [20] Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA). (1991). Ochratoxin A. Evaluation of Certain Food Additives and Contaminants. WHO Technical Report Series 806. Retrieved from: http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/40288/1/WHO_TRS_806.pdf (accessed 10.08.2020)
• [21] Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA). (1995). Ochratoxin A. Evaluation of Certain Food Additives and Contaminants. 1995. WHO Technical Report Series 859. Retrieved from: http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/37246/1/WHO_TRS_859.pdf (accessed 10.08.2020)
• [22] Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA). (2001). Ochratoxin A. Safety Evaluation of Certain Mycotoxins in Food. 2001. WHO Food Additives Series 47. Retrieved from: http://www.inchem.org/documents/jecfa/jecmono/v47je01.htm (accessed 10.08.2020)
• [23] Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA). (2007). Evalution of Certain Food Additives and Contaminants: Sixty-Eight Report of The FAO/WHO Expert Committee on Food Additive. WHO Technical Report Series No. 947. Retrieved from: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/43870/9789241209472_eng.pdf?sequence=1 (accessed 10.08.2020)
• [24] Yalçındağ, D. (2006). Piyasada Bulunan Yaş ve Kuru Üzümlerden Küf İzolasyonu ve Okratoksin A’nın Elisa Yöntemi ile Saptanması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• [25] Çağlarırmak, N. (2006). Ochratoxin A, Hydroxymethylfurfural and Vitamin C Levels of Sun-Dried Grapes and Sultanas. Journal of Food Processing and Preservation, 30, 549-562.
• [26] Çelik C. (2008). Adana’da Bazı Marketlerde Satışa Sunulan Çekirdeksiz Kuru Üzümlerde Okratoksin A Varlığının HPLC Yöntemi ile Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• [27] Akdeniz, S.A., Ozden, S., ve Alpertunga, B. (2013). Ochratoxin A in dried grapes and grape-derived products in Turkey. Food Additives and Contaminants Part B Surveillance, 6(4), 265- 269.
• [28] Aslanoğlu, Z. (2014). Kuru Üzümde Okratoksin A ve Fumonisin B2 Varlığının İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. [29] Bakırcı, G.T., Çakmak, F., Özdemir, D. (2016). Ege Bölgesi’nde Satışa Sunulan Kuru Üzümlerde Okratoksin A ve Küf İlişkisi, Akademik Gıda, 14(4), 407-411.
• [30] Arıcı, A. (2019). Kuru Besni Üzümünde Aflatoksin ve Okratoksin A Varlığı, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• [31] Kabak, B. (2009). Ochratoxin A in cereal-derived products in Turkey: occurrence and exposure assessment. Food and Chemical Toxicology, 47, 348– 352.
• [32] Kabak, B. (2012). Determinations of aflatoxins and ochratoxin A in retail cereal products from Turkey by high performance liquid chromatography with fluorescence detection. Food Control, 28,1–6.
• [33] Heshmati, A., Zohrevand, T., Khaneghah, A.M., Nejad, A.S.M., Sant’Ana, A.S. (2017). Co-occurrence of aflatoxins and ochratoxin A in dried fruits in Iran: Dietary exposure risk assessment. Food and Chemical Toxicology, 106, 202-208.
• [34] Taghizadeh, S.F., Rezaee, R., Davarynejad, G., Asili, J., Nemati, A.H., Goumenou, M., Tsarikis, I., Tsatsakis, A.M., Shirani, K., Karimi, G. (2018). Risk assessment of exposure to aflatoxin B1 and ochratoxin A through consumption of different Pistachio (Pistachia vera L.) cultivars collected from four geographical regions of Iran. Environmental Toxicology and Pharmacology, 61, 61-66.
• [35] Mitchell, N.J., Chen, C., Palumbo, J.D., Bianchini, A., Cappozzo, J., Stratton, J., Ryu, D., Wu, F. (2017). A risk assessment of dietary Ochratoxin a in the United States. Food and Chemical Toxicology, 100, 265-273.
• [36] Sugita-Konishi, Y., Kamata, Y., Sato, T., Yoshinari, T., ve Saito, S. (2013). Exposure and risk assessment for ochratoxin A and fumonisins in Japan. Food Additives and Contaminants: Part A. 30 (8), 1392-1401.