Evaluation of the Utilization Potential of Edible Plants in Campus Areas: The Case of Iğdır University Şehit Bülent Yurtseven Campus

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 2, 410 - 420, 15.10.2025

Rıdvan Tik , Tuncay Kaya

https://doi.org/10.17474/artvinofd.1719542

Öz

Today, sustainability, ecological balance and aesthetic elements have become important design criteria in landscape architecture. In this context, the use of edible woody plants in landscape design provides both functional and environmental benefits. Fruiting tree and shrub species add visual richness with their aesthetic appearance, support biodiversity, contribute to urban agriculture and increase the interaction of users with nature. This study was carried out to reveal the potential of edible plants in landscape design in university campuses. Iğdır University Şehit Bülent Yurtseven Campus was selected as the research area and edible plant taxa growing naturally or culturally in the campus were identified. A total of 34 taxa were identified and the families, life forms, leaf and flower colors, autumn coloration, ripe fruit colors and edible parts of these plants were evaluated. According to the results, Rosaceae was found to be the family with the highest number of edible taxa. Of the plants examined, the fruits of 22, flowers of 8, leaves of 3, sap of 2 and subsoil organs of 1 are edible. In line with the data obtained, it is emphasized that edible plants should be used more planned and widely in campus areas with sustainable landscape design approaches.

Anahtar Kelimeler

Iğdır , Woody taxa , Landscape architecture , Edible plants

Kampüs Alanlarında Yenilebilir Bitkilerin Kullanım Potansiyelinin Değerlendirilmesi: Iğdır Üniversitesi Şehit Bülent Yurtseven Kampüsü Örneği

Öz

Günümüzde sürdürülebilirlik, ekolojik denge ve estetik unsurlar, peyzaj mimarlığında önemli tasarım kriterleri hâline gelmiştir. Bu çerçevede, yenilebilir odunsu bitkilerin peyzaj tasarımında kullanımı hem işlevsel hem de çevresel açıdan çeşitli faydalar sağlamaktadır. Meyve veren ağaç ve çalı türleri; estetik görünümleriyle görsel zenginlik katmakta, biyolojik çeşitliliği desteklemekte, kent tarımına katkı sunmakta ve kullanıcıların doğayla etkileşimini artırmaktadır. Bu çalışma, üniversite kampüslerinde yenilebilir bitkilerin peyzaj tasarımındaki potansiyelini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma alanı olarak Iğdır Üniversitesi Şehit Bülent Yurtseven Kampüsü seçilmiş; kampüs içerisinde doğal veya kültürel olarak yetişen yenilebilir özelliğe sahip bitki taksonları tespit edilmiştir. Toplam 34 takson belirlenmiş olup, bu bitkilerin familyaları, yaşam formları, yaprak ve çiçek renkleri, sonbahar renklenmeleri, olgun meyve renkleri ve yenilebilir kısımları değerlendirilmiştir. Sonuçlara göre, en fazla yenilebilir takson içeren familyanın Rosaceae olduğu saptanmıştır. İncelenen bitkilerden 22’sinin meyvesi, 8’inin çiçeği, 3’ünün yaprağı, 2’sinin özsuyu ve 1’inin toprak altı organı yenilebilir niteliktedir. Elde edilen veriler doğrultusunda, kampüs alanlarında yenilebilir bitkilerin sürdürülebilir peyzaj tasarımı yaklaşımlarıyla daha planlı ve yaygın bir şekilde kullanılması gerektiği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Iğdır , Odunsu taksonlar , Peyzaj mimarlığı , Yenilebilir bitkiler

Kaynakça

• Ak T, Güneş Z (2023) Yenilebilir peyzajlar: meyvesi yenilebilen bitki türlerinin peyzaj mimarlığı uygulamalarında kullanma uygunluğu. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(1):11-17. https://doi.org/10.33202/comuagri.1196364
• Akça ŞB, Gülgün Aslan B (2019) Kampüs yaşamında estetik ve fonksiyonel açıdan süs bitkilerinin yeri ve önemi; Çaycuma Kampüsü örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(2):267-279. https://doi.org/10.24011/barofd.526537
• Akdeniz NS, Yener ŞD (2024) Kent parklarında kullanılan odunsu peyzaj bitkileri üzerine etnobotanik bir araştırma. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 38(1):203-220. https://doi.org/10.20479/bursauludagziraat.1456033
• Akkemik Ü (2014a) Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaçları ve Çalıları. I. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 736 sy.
• Akkemik Ü (2014b) Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaçları ve Çalıları. II. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 680 sy.
• Andrews T (2004) Renklerle Tedavi. Çev: Tuğrul Ökten, Arıtan Yayınevi, ISBN: 9789757582212.
• Aslan H (2020) Ankara kenti açık yeşil alanlarında kullanılan meyve türlerinin belirlenmesi ve peyzaj mimarlığında süs bitkisi olarak değerlendirilme olanakları. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34(Özel Sayı):99-114.
• Bulut Z, Sezen I, Yılmaz H (2007) Erzurum Kenti Açık Yeşil Alan Sisteminde Meyve Ağaç ve Çalılarının Değerlendirilmesi. Türkiye V. Bahçe Bitkileri Kongresi, 04-07 Eylül 2007, Erzurum, s: 271-275.
• Colinas J, Bush P, Manaugh K (2019) The socio-environmental impacts of public urban fruit trees: a Montreal case-study. Urban Forestry & Urban Greening, (45):126132. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2018.05.002
• Çelik F (2017) The importance of edible landscape in the cities. Turkısh Journal of Agrıculture-Food Science and Technology, 5(2): 118-124. https://doi.org/10.24925/turjaf.v5i2.118-124.957
• Çorbacı ÖL, Ekren E (2022) Kentsel açık yeşil alanlardaki yenilebilir bitkilerin değerlendirilmesi: Kahramanmaraş Kenti Örneği. Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences, 7(4): 589-596. https://doi.org/10.35229/jaes.1210580
• Davis PH (1965–1988) Flora of Turkey and East Aegean Islands (I–XI Volumes). Edinburgh Universitesi Press, Edinburgh.
• Deniz B, Şirin U (2005) Samson dağı doğal bitki örtüsünün otsu karakterdeki bazı örneklerinden peyzaj mimarlığı uygulamalarında yararlanma olanaklarının irdelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2):5-12.
• Dikmen BA, Yılmaz H (2021) Erzurum kentsel açık yeşil alanlarında meyve ağaçlarının kullanımı. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 52(3):262-272. htps://doi.org/10.17097/ataunizfd.880508
• Ekren E, Çorbacı ÖL (2021) Etnobotanik kullanım olanakları üzerine bir araştırma: Rize kentsel açık yeşil alanlar örneği. Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences, 6(4):487-497. https://doi.org/10.35229/jaes.945633
• Ertuğ F (2014) Yenen Bitkiler. Şu eserde: Güner, A. ve Ekim, T. (edlr.). Resimli Türkiye Florası, Cilt:1, 1. Ali Nihat Gökyiğit Vakfı, Flora Araştırmaları Derneği ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Güneş Z (2019) Peyzaj alanlarında kullanılan yenilebilir süs bitkileri: Çanakkale Kent Merkezi örneği. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Güner A, Ekim T (2014) Resimli Türkiye Florası. Cilt 1. NGBB Yayınları Flora Dizisi 2, Flora Araştırmaları Derneği ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Güneroğlu N, Pektaş S (2022) Yenilebilir meyve özelliği olan odunsu bitki taksonlarının peyzaj mimarlığındaki önemi: KTÜ Kanuni Kampüsü örneği. Turkish Journal of Forestry, 23(1):79-89. https://doi.org/10.18182/tjf.1005955
• Kaya Şahin E, Bekar M, Güneroğlu N (2020) Türk fındığı (Corylus colurna L.)’nın peyzaj mimarlığında kullanım olanakları. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 22(1):91-99. https://doi.org/10.24011/barofd.674206
• Kılıç T, Kazaz S, Ergür EG, Gül A (2016) Meyve özellikli odunsu bitki türlerinin peyzaj amaçlı bitkisel tasarımda kullanılabilme olanakları. VI. Süs Bitkileri Kongresi, s: 358-369.
• Kurşun H (2014) Peyzaj mimarlığı çalışmalarında süs bitkisi olarak kullanılan meyve türleri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Ankara.
• Larinde S, Oladele AT (2014) Edible fruit trees diversity in a peri-urban centre: implications for food security and urban greening. Journal of Environment and Ecology, 5(2):234-248. http://dx.doi.org/10.5296/jee.v5i2.6847
• Özgüç Erdönmez İM (2007) İlköğretim okulu bahçelerinde peyzaj tasarım normları. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 57(1):107-122.
• Sharma R, Sharma MK (2007) Renklerle Terapi. Çev: Elçin Kafalı, Nokta Kitap Yayınları, ISBN: 9789944174381.
• Sarı D, Öztürk Z (2023) Etnobotanik kullanımı olan bazı doğal bitkilerin peyzaj değerleri: Maçka (Trabzon) örneği. Turkish Journal of Forest Science, 7(2):189-209. https://doi.org/10.32328/turkjforsci.1323370
• URL-1https://katalog.smsmarmaragroup.com, Erişim Tarihi: 27.05.2025.
• Tik R, Kaya T (2025a) Peyzaj Tasarımında Kullanılan Bitkilerin Etnobotanik Kullanımları. İçinde: Üremiş İ (Ed) Tarımsal ekosistemlerde denge arayışı: peyzaj bitkilerinin etnobotanik değeri, toprak yönetimi ve yabancı ot stratejileri, Ankara, s:10-29.
• Tik R, Kaya T (2025b) Peyzaj Bitkilerinin polinatörler açısından değerlendirilmesi, Iğdır Üniversitesi Şehit Bülent Yurtseven Kampüsü. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 28(3):764-777. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.1634240
• Yalçınalp E, Demirci Ö (2018) Kent parklarında yenilebilir bitki talebine etki eden kullanıcı özellikleri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 5(4): 666-675. https://doi.org/10.30910/turkjans.471506
• Yazıcı K, Ünsal T (2019) Kentsel yaşam kalitesi açısından süs bitkilerinin önemi; Tokat/Merkez-Yeşilırmak Örneği. Ziraat Mühendisliği, (367):66-76. https://doi.org/10.33724/zm.570582