Reviving the Ottoman architectural heritage in the developing relations of East Africa and the Republic of Turkey

Yıl 2023, , 173 - 181, 30.12.2023

Güneş Alçı

https://doi.org/10.58588/aru-jfeas.1400505

Öz

Following the Egyptian campaign, the Ottoman Empire established the Abyssinian province by assuming the protection of the weak Islamic states in East Africa. During its reign, the empire constructed numerous military, public, civil and religious buildings to meet the needs of the people, but many of these buildings were demolished and destroyed over time. In the aftermath of World War I relations between the fragmented parts of the Ottoman Empire weakened, and the mutual weakening of relations caused social, cultural and economic losses for both the Republic of Turkey and East African countries. Turkey has taken initiatives to increase commercial and political relations with Africa and sub-Saharan countries within the framework of the "Action Plan for Opening to Africa" in 1998. One of Turkey's initiatives is the activities of TIKA. TIKA has played an important role in the development of relations and the increase of commercial activities by enabling Africa and Turkey to get to know each other through its social aid, humanitarian assistance and restoration activities. TIKA offices have continued the Ottoman Empire's mission of service and development by restoring architectural artefacts from the Ottoman period through donations. The restoration of mosques, which are places of worship, has once again brought the peoples of the same religion closer together. Public buildings have been refurbished for tourism and cultural service functions, yet the plans were interrupted due to the civil war in Sudan. Given the substantial financial investment in the construction and restoration of these monuments by Turkey, it is imperative to monitor their functionalization closely.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, East Africa, Abyssinia, Friendly Relations, Architecture

Osmanlı mimari mirasının gelişen Doğu Afrika ve Türkiye Cumhuriyeti ilişkilerinde yeniden hayat bulması

Öz

Osmanlı Devleti, Mısır seferi sonrası Doğu Afrika’daki güçsüz İslâm devletlerinin koruyuculuğunu da üstlenerek Habeş eyaletini kurmuştur. İdaresi süresince halkın ihtiyacına binaen askerî, kamusal, sivil ve dini olmak üzere birçok yapı inşa ettirmiş ancak bu yapıların birçoğu zaman içerisinde yıkılmış ve yok olmuştur. I. Dünya savaşı sonrasında Osmanlı Devleti’nin ülkelere ayrılmış parçaları arasında ilişkiler zayıflamış, İlişkilerin karşılıklı olarak zayıflaması hem Türkiye Cumhuriyeti hem de Doğu Afrika ülkeleri için sosyal, kültürel ve ekonomi alanında kayıplara neden olmuştur. Türkiye, 1998 yılında gerçekleşen “Afrika’ya Açılım Eylem Planı” çerçevesinde Afrika ve Sahra altı ülkeleri ile ticari ve siyasi ilişkilerin artırılması için girişimlerde bulunmuştur. Türkiye’nin girişimlerinden biri de TİKA’nın faaliyetleridir. TİKA, yaptığı sosyal yardımlar, insani yardımlar ve restorasyon faaliyetleri ile Afrika ve Türkiye’nin birbirini tanımasına vesile olarak ilişkilerin geliştirilmesinde ve ticari faaliyetlerin artmasında önemli rol üstlenmiştir. TİKA ofisleri Osmanlı döneminden kalan mimari eserleri hibe usulüyle restore ederek Osmanlı Devleti’nin hizmet ve kalkındırma misyonunu devam ettirmiştir. İbadet mekânı olan camilerin restorasyonu aynı dinin mensupları olan halkları bir kez daha yakınlaştırmıştır. Kamu binaları turizm ve kültür hizmeti fonksiyonu amacıyla kullanıma hazır hale getirilmiştir. Ancak Sudan’da çıkan iç savaş nedeniyle planlar sekteye uğramıştır. Türkiye tarafından büyük meblağlar harcanarak yapılan bu eserlerin işlevselleştirilmesinin takip edilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Doğu Afrika, Habeş Eyaleti, Dostluk İlişkileri, Mimari

Teşekkür

Çalışmam esnasında desteğini benden esirgemeyen Eski Afrika Kardeşlik ve Yardımlaşma Derneği başkan yardımcısı Mimar Mehmet Akif Beşkardeşler’e teşekkür ederim.

Kaynakça

• Adam, S. (2023). Asker – Sivil Çekişmesinden Asker – Asker Çatışmasına Sudan, ORDAF. https://ordaf.org/asker-sivil-cekismesinden-asker-asker-catismasina-sudan adresinden alınmıştır.
• Aberha, H. (2018). Conservation of Architectural Heritage and Historic Cities in Ethiopia; Case Study the Walled City of Harar, Jugol, Ethiopian Institue of Architecture, Building construction and City Development (EİABC), Addis Ababa University.
• Alam, M. (2010). Christian King Ashama (Negush) of Ethiopia, World Spiritual Assembly. Alçı, G. (2022). Osmanlı Devri Kızıldeniz Mimarisinde Sevakin Örneği, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı, İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, [Yayımlanmamış Doktora Tezi], İstanbul.
• Alçı, G. (2016). Zeyla’da Kaybolan Osmanlı Mimarisi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], İstanbul.
• Cansever, T. (1997). İslam’da Şehir ve Mimari, Timaş Yayınları, İstanbul 1997.
• Demirkaya, Yüksel; Çelik, F. (2021). Uluslararası İlişkilerde Kamu ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Stratejik İşbirliği: TİKA Faaliyetleri Analizi, Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 125-149.
• Eldeen, M. K. (2019). Ak Parti Dönemi Türkiye-Afrika İlişkileri: Sudan Örneği (2002-2015), Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Programı, [Yayımlanmamış Doktora Tezi], İstanbul.
• Araştırma ve Yönlendirme Müdürlüğü (2016). Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti Ülke Notu, Ankara Sanayi Odası. https://www.aso.org.tr/wp-content/uploads/2017/09/etiyopya.pdf
• Evliya Çelebi. (2011). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Mısır, Sudan, Habeşistan Somali Cibuti, Kenya, Tanzanya, Haz. Seyit Ali Kahraman, 10/2, Yapı Kredi Yayınları.
• Köksal, M. A. (2008). İslam Tarihi: Peygamberler Peygamberi Hazreti Muhammed Aleyhisselam ve İslamiyet: Mekke Devri, Işık Yayınları.
• Jebel, A. (2011). Etiyopya’nın Müslümanları Baskı ve Mücadele Tarihi (615-1700), Merwa Yayınevi. Mallinson Architects & Engineers. (2022). The Historic Port Town of Suakin: Past and Current Contexts. https://www.mallinsonae.com/suakin-exhibition adresinden alınmıştır.
• Mallinson, M. (2013). Suakin Red Sea Province, ed. Peter Gwynvay Hopkins, The Kenana Handbook of Sudan, Routledge Taylor & Francis Group.
• Panipeti, M. Ş. M. İ. (1971). İslam Yayılış Tarihi, (çev. Ali Genceli), Toker Yayınları. Orhonlu, C. (1996). Osmanlı İmparatorluğu’nun Güney Siyaseti: Habeş Eyaleti, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Öztürk, L. (2015). İlk Hicret Habeşistan, Siyer Yayınları.
• Öztürk, L. (2006). Necâşî Ashame, DİA, 32, 466- 477.
• Rhodes, D. (2011). The Nineteenth-Century Colonial Archaeology of Suakin, Sudan, International Journal of Historical Archaeology, Springer.
• Sebsebe, M. H. (2018). Diversificaton of Ethiopia’s Foreign Policy and Post-Cold War Ethio-Turkish Relations, Ankara Yıldırım Beyazıt University Institute of Social Sciences Department of International Relations, 177-178.
• Şihabuddin A. B. A. B. S. (2003). Futuhu’l-Habeş, Amharca Çev. Hasan Taju Legas, Mega Yayınlama Kurumu, Addis Ababa, Etiyopya.
• Tomar, C. (2010). Şecerüddür, DİA, 38, 404-405.
• Uğur, H. (2005). Osmanlı Afrikası’nda Bir Sultanlık: Zengibar, Küre Yayınları.
• Um, N. (2009). The Merchant Houses of Mocha. Tradeand Architecture in an Indian Ocean Port, University of Washington Press.
• Yamak, T. (2020). Bölünmenin Kurumsal Ekonomi Politiği: Sudan Örneği, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1). 499-524.
• Yasıt, N. (2012). Sudan’da Türk Dönemi (1820-1881). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Isparta.