EXPENSE MANAGEMENT IN THE COUNTRY AND ACCOUNT BOOK NOTE SAMPLE OF ÇILDIR DISTRICT IN LAST YEARS OF TANZIMAT REFORM ERA IN THE OTTOMAN EMPIRE

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 173 - 192, 15.10.2015

Ali Apalı

Öz

Tanzimat is a reform movement in the many areas including particularly financial system and institutions of the Ottoman Empire. Among the financial innovations that Tanzimat Period brought, the establishment of financial supervision comes first. This new supervision and establishment of new accounting offices brought the change of recording system with it. The ladder system that the state’s accountants had used for centuries in Tanzimat Reform Era was abolished, instead of it, after acceptance of trade laws, it was tried to pass into double-faced registry method. The Districts, one of the administrative unities in the Ottoman Empire were undergone a change in constructions as administrative and boundary together with the innovations that Tanzimat brought along. Çıldır was one of the districts where these innovations occurred in. Çıldır District had become narrow as administrative and boundary in recently and, as manager, it had been left to the administrative of governors. In Tanzimat Reform Era, how much wage was paid to the officers working within the body of district where innovation and change occurred especially in the years when external debt started, revealing how much the administrative expenses under the district administration were endured and revealing the operating method in terms of accounting have constituted the purpose of the study. Within this purpose framework, the frame of the subject has been drawn and the study has been documented by the Account Book Note obtained from the General Directorate of The Ottoman Archives of the Prime Ministry.

Anahtar Kelimeler

Accounting History, Çıldır District, Tanzimat Reform Era, Account Book

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Döneminin Son Yıllarında Taşrada Gider Yönetimi ve Çıldır Sancağı’nın Medfuat Pusulası Örneği

Öz

Tanzimat, Osmanlı Devleti’nin başta mali sistem ve müesseseleri olmak üzere birçok alandaki yenileşme hareketidir. Tanzimat döneminin getirmiş olduğu mali yeniliklerin başında, maliye nezaretinin kurulması gelir. Bu yeni nezaret ve bünyesinde yeni muhasebe kalemlerinin kurulması, kayıt sisteminin değişmesini de beraberinde getirmiştir. Tanzimat döneminde yüzyıllar boyunca devlet muhasebecilerinin kullandığı merdiven sistemi kaldırılmış, onun yerine ticaret kanunlarının kabulü sonrası çift taraflı kayıt yöntemine geçilmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devleti’nde idari birimlerden olan sancaklar Tanzimat’ın getirdiği yeniliklerle beraber sınırsal ve idari olarak yapılanmalarda değişikliklere uğramıştır. Bu değişikliklerin meydana geldiği sancaklardan birisi de Çıldır Sancağı olmuştur. Çıldır Sancağı son zamanlarda sınırsal ve idari anlamda daralmış ve yönetici olarak kaymakamların idaresine bırakılmıştır. Tanzimat dönemine rastlayan değişim ve yenileşmenin yaşandığı sancak bünyesinde görev yapan memurlara özellikle dış borç alımının başladığı yıllarda ne kadar maaş ödendiği, sancak idaresi altında ne kadar yönetim giderlerine katlanıldığının ortaya konması ve bu bilgilerin muhasebe açısından işleyiş yönteminin ortaya konması, çalışmanın amacını oluşturmuştur. Bu amaç çerçevesinde Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü’nden elde edilen medfuat pusulası ile konunun çerçevesi çizilmiş ve çalışma dayanaklandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe Tarihi, Çıldır Sancağı, Tanzimat Dönemi,, Medfuat.

Kaynakça

• AĞAR, Serkan, (2007), “Geçmişten Bugüne Mali İdare”, TBB Dergisi, S. 73, ss. 372- 432.
• AKGÜNDÜZ, Ahmed; Öztürk, Said, (1999), “700. Yılında Bilinmeyen Osmanlı”, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• AYDIN, Mithat, (2013), “19-20. Yüzyıllarda Osmanlı Balkanlarında Rusya’nın Casusluk Faaliyetleri” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 32, S. 53, ss. 17-53.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Gömlek No: 11457, ML. MSF.d
• ÇUBUK, Adem, SAYGILI, Arıkan Tarık, (2013), “Osmanlı İmparatorluğunda XIX. Yüzyılın Ortalarında Devlet Muhasebesinde Merdiven Yönteminden Çift Yanlı Kayıt Yöntemine Geçiş”, Mufitad Dergisi, S.4, ss. 168-196.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, (2008), “Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat”, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• EFE, Ayla, (2009), “Tanzimat’ın Eyalet Reformları 1840-64: Silistre Örneği”, Karadeniz Araştırmaları, C.6, S.22, ss.87-113.
• EMECEN, Feridun , (1993), “Çıldır Eyaleti”, Diyanet İslam Ansiklopedisihttp:// www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c08/c080216.pdf
• ERTAŞ, Mehmet Yaşar, (2012), “Tanzimat Döneminde Beşiri Kaza Müdürlüğü” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 25, ss.25-36.
• FEYZİOĞLU, Bedri, (1981), “Nazari, Tatbiki, Mukayeseli Bütçe”, 6. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• GENÇOĞLU, Mustafa, (2011), “1864 ve 1871 Vilayet Nizamnamelerine Göre Osmanlı Taşra İdaresinde Yeniden Yapılanma”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (1), ss.29-50.
• GÜRAN, Tevfik, (1998), “Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 60. Yıl Özel Sayısı, C. 9, ss.79-95.
• GÜVEMLİ, Oktay, vd., (2014), “Osmanlı İmparatorluğunda Devlet Muhasebesi”, Ohem İletişim Bas. Yay. Ltd. Şti., İstanbul.
• İNBAŞI, Mehmet, (2006), “XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Çıldır Eyaleti ve İdarecileri”, Erzurum Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.7, ss.77-94.
• KIZILKAYA, Oktay, (2013), “XIX. Yüzyılın Ortalarında Çıldır Sancağı’nın Sosyo- Ekonomik Durumu”, Turkish Studies, Vol.8/5 ss. 405-423.
• MARUFOĞLU, Sinan, (2011), “Osmanlı Taşra Eyaletlerinde Hizmetler ve Ücretler”, History Studies, Vol.3/3, pp.267-283.
• NAKİBOĞLU, Aslıhan,(2012a) “19. Yüzyılda Osmanlı Maliyesinde Değişim, Bürokratik Düzenlemeler ve Maliye Nezaretinin Kurulması”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, C. 5, S. 2, ss.74-94.
• NAKİBOĞLU, Aslıhan (2012b), “20. Yüzyıla Girerken Osmanlı Bütçeleri: Bir Karşılaştırma”, Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler EDergisi, S. 31, ss. 1-17. http://www.akademikbakis.org
• ÖZÇOŞAR, İbrahim, GÜNEŞ, Hüseyin Haşimi, (2006), “Osmanlı Devleti’nde Cizye ve 19. Yüzyıla ait Bir Cizye Defteri: Cizre Sancağı’nın Cizye Defteri (Cizye Defter Numarası: 375)”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5, S. 15, ss. 159- 179, www.e-sosder.com, erişim: 20.06.2015.
• SENCER Muzaffer, (1984), “Osmanlı İmparatorluğunda Tanzimat Sonrası Siyasal ve Yönetsel Gelişmeler”, Amme İdaresi Dergisi, C.17, S.3, ss.46-71.
• ŞEKER, Murat, (2007), “Osmanlı Devletinde Mali Bunalım ve İlk Dış Borçlanma”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C. 8, S. 2, ss.115-134.