ABD 10 yıllık tahvil faizi ve enerji fiyatlarının seçilmiş borsa endeksleri ile ilişkileri

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 27 - 33, 08.06.2023

Hüseyin Başar Önem Melike Yorgancı

https://doi.org/10.58588/aru-jfeas.1192642

Öz

Küreselleşme ve finansal entegrasyon süreçlerinin yükselmesi ile gerek ulusal gerekse uluslararası ekonomilerde finansal yatırım araçları hakkında bilgi sahibi olma ve ilgili araçlara yatırım yapma imkânı artmıştır. Bu durumun sonucu olarak dünya ölçeğinde finansal araçların birbiri ile ilişkileri önemli bir unsur olarak görülmektedir. Bu çalışmanın amacı ABD 10 yıllık tahvil faizi ile enerji fiyatları olarak Brent petrol, Amerikan vadeli doğalgaz fiyatlarının BIST100 ve bazı Avrupa borsa endeksleriyle nedensellik ilişkilerini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda değişkenler olarak ABD 10 yıllık tahvil faizi, Brent petrol, Amerikan vadeli doğalgaz, BIST100, DAX, FTSE100 ve ES50 endeksleri çalışmaya dâhil edilmiştir. 03.01.2017-07.02.2022 tarih aralığında günlük veriler kullanarak yapılan çalışmada VAR Granger nedensellik testi kullanılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre, ilk bağımlı değişken olarak ABD 10 yıllık tahvilleri ile DAX ve FTSE100 arasında çift yönlü bir nedensellik tespit edilmiş olup, BIST100, Brent petrol, Amerikan vadeli doğalgaz değişkenleri ile tek yönlü ABD 10 yıllık tahvillerine doğru bir nedensellik bulunmuştur. Ayrıca ABD 10 yıllık tahvillerinden ES50 endeksine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi saptanmıştır. Diğer bağımlı değişken Brent petrol ile DAX, FTSE100, ES50 ile çift yönlü bir nedensellik bulunmuş olup, Amerikan vadeli doğalgaz değişkeni ile tek yönlü bir nedensellik tespit edilmiştir. Son bağımlı değişken Amerikan vadeli doğalgaz ile DAX değişkeni arasında nedensellik ilişkisine rastlanılmıştır. Bu ilişki DAX endeksinden Amerikan vadeli doğalgaz fiyatına doğru tek yönlü bir nedensellik olarak bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

ABD Tahvil, Borsa, Petrol, Doğalgaz, Nedensellik

Relationship of US 10-year bond yield and energy prices with selected stock market indices

Öz

With the rise of globalization and financial integration processes, the opportunity to have information about financial investment instruments and to invest in related instruments has increased in both national and international economies. As a result of this situation, the relationship of financial instruments with each other is seen as an important factor in the world. The aim of this study is to reveal the causal relationships between the US 10-year bond interest and energy prices, Brent oil, American futures natural gas prices, BIST100 and some European stock market indices. For this purpose, the US 10-year bond rate, Brent oil, American futures natural gas, BIST100, DAX, FTSE100 and ES50 indices were included in the study as variables. VAR Granger causality test was used in the study using daily data between 03.01.2017-07.02.2022. According to the results of the study, a bidirectional causality was found between the US 10-year bonds and DAX and FTSE100 as the first dependent variable, and a causality towards BIST100, Brent oil, American futures natural gas variables and one-way US 10-year bonds was found. In addition, a one-way causality relationship was found from the US 10-year bonds to the ES50 index. Bidirectional causality was found with the other dependent variable Brent oil and DAX, FTSE100, ES50, and unidirectional causality was found with the American futures natural gas variable. A causal relationship was found between the last dependent variable, American futures natural gas, and the DAX variable. This relationship was found to be a one-way causality running from the DAX index to the US futures natural gas price.

Anahtar Kelimeler

US Bonds, Stock Market, Oil, Natural Gas, Causality

Kaynakça

• Abdioğlu, Z. ve Değirmenci, N. (2014). Petrol fiyatları- hisse senedi- fiyatları ilişkisi: BIST sektörel analiz. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(8), 1-23.
• Akgün, A., Şahin, İ. ve Yılmaz, B. (2013). The effect of variations in gold and oil prices on BIST 100 Index. Mediterranean Journal of Social Sciences, 4(10), 726-730.
• Alekhina, V. ve Yoshino, N. (2018). Impact of world oil prices on an energy exporting economy including monetary policy. ADBI Working Paper, 828, 1-15.
• Apostolos, M. (2013). On the impacts of ng price fluctuations on equity markets: evidence from volatility spillovers. School Of Science & Technology MSC in Energy Systems, Internationa Hellenic University, Greece.
• Arouri, M. E. H. (2011), Does crude oil move stock markets in Europe? a sector investigation. Economic Modelling, 28(4), 1716-1725. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2011.02.039
• Astreiou, D., Dimitras, A. ve Lendewig, A. (2013). The influence of oil prices on stock market returns: empirical evidence from oil exporting and oil importing countries. International Journal of Business and Management, 8(18), 1833-8119.
• Avcı, B. (2015). Petrol fiyatlarının hisse senedi piyasasına etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(3), 27-34. https://doi.org/10.30803/adusobed.188796
• Basher, S.A. Haug, A.A. ve Sadorsky, P. (2012). Oil prices, exchange rates and emerging stock markets. Energy Economics, 34(1), 227-240. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2011.10.005
• Berger, A. N. ve Di Patti, E. B. (2006). Capital structure and firm performance: A new approach to testing agency theory and an application to the banking industry. Journal of Banking ve Finance, 30(4), 1065-1102. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2005.05.015
• Charfeddine, L. ve Barkat, K. (2020). Short- and long-run asymmetric effect of oil prices and oil and gas revenues on the real GDP and economic diversification in oil-dependent economy. Energy Economics, 86, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2020.104680
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431. https://doi.org/10.1080/01621459.1979.10482531
• El-Sharif, I., Brown, D., Burton, B., Nixon, B. ve Russel, A. (2005). Evidence on the nature and extent of the relationship between oil prices and equity values in the UK. Energy Economics, 27(6), 819-830. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2005.09.002
• Erdem, M. S. ve Yalçın, E. (2019). Brexit sürecindeki bazı olayların S&P500 ve bazı AB üyesi ülke borsa endekslerine ve döviz kurlarına etkisi: olay çalışması. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(3), 346-356. https://doi.org/10.29106/fesa.609883
• Erol, A. F. ve Aytekin, S. (2020), Altın fiyatlarını etkileyen faktörlerin nedensellik analizi ile incelenmesi, International Congress of Management, Economy and Policy (ICOMEP’20), 5-6 Aralık 2020, 77-89.
• Eyüboğlu, K. ve Eyüboğlu, S. (2016). Doğal gaz ve petrol ile BIST sanayi sektörü endeksleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Yasar University, 11(42), 150-162. https://doi.org/10.19168/jyu.23741
• Eyüboğlu, S. ve Eyüboğlu, K. (2018). Amerikan 10 yıllık tahvil faizleri ile gelişmekte olan ülke borsaları arasındaki ilişkinin test edilmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16 (31), 443-459. https://dergipark.org.tr/en/pub/comuybd/issue/44733/556085
• Gomez-Gonzalez, J.E., Hirs-Garzon, J. ve Gomboa-Arbelaez, J. (2020). Dynamic relations between oil and stock market returns: a multicountry study. North American Journal of Economics and Finance, 51, 1-14. https://doi.org/10.1016/j.najef.2019.101082
• Gonzalez, J. (2021), Volatility spillovers between oil and equity markets: an empirical analysis of the DAX stock index. University of Greenwich, BA (Hons) Business Economics
• Granger, C. W. J. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica, 37 (3), 424-438. https://doi.org/10.2307/1912791
• Güneş, H. (2022), VIX, Dolar endeksi ve ABD 10 yıllık devlet tahvili faizi arasındaki nedensellik ilişkisi, 4th International Congress on Multidisciplinary Social Sciences (ICMUSS-2022), Ankara / TURKEY, May 10-11 2022, 174-183.
• Henriques, I. ve Sadorsky, P. (2008). Oil prices and the stock prices of alternative energy companies. Energy Economics, 30(3), 998-1010. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2007.11.001
• Imarhiagbe, S. (2010). Impact of oil prices on stock markets: empirial evidence from selected major oil producing and consuming countries. Global Journal of Finance and Banking Issues, 4(4),15-31.
• Jiang, W. ve Liu, Y. (2021). The asymmetric effect of crude oil prices on stock prices in major international financial markets. North American Journal of Economics and Finance, 56, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.najef.2020.101357
• Kaya, A. ve Binici, Ö. (2014). BIST kimya, petrol, plastik endeksi hisse senedi fiyatları ile petrol fiyatları arasındaki ilişkinin incelenmesi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1), 383-395.
• Kilber, A. ve Let, B. (2022). Degree of connectedness and the transfer of news across the oil market and the european stocks. Energy, 239, 1-21. https://doi.org/10.1016/j.energy.2021.122171
• Koçoğlu, Ş. ve Tanrıöven, C. (2016). Alman borsalarında işlem gören alternatif enerji firmalarının fiyatlarına etki eden faktörler. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(3), 895-902.
• Mademlis, D.K. ve Dritsakis, N. (2020). Asymmetric volatility spillovers between world oil prices and stock markets of the G7 countries in the presence of structural breaks. International Journal of Finance & Economics, 26(3), 3930-3944. https://doi.org/10.1002/ijfe.1997
• Méndez-Carbajo, D. (2011). Energy dependence, oil prices and exchange rates: the Dominican economy since 1990. Empir Econ, 40, 509–520. https://doi.org/10.1007/s00181-010-0340-4
• Öner, S. ve Şarkaya İçellioğlu, C. (2018). ABD’nin geleneksel olmayan para politikası uygulamalarının gelişmekte olan ülke tahvil piyasaları üzerindeki etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(4), 1171-1188.
• Özcan, M. (2019). Enerji fiyat değişimleri ile borsa endeksleri arasındaki ilişki: OECD üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 82, 177-195. https://doi.org/10.25095/mufad.536069
• Özmerdivanlı, A. (2014). Petrol fiyatları ile BIST100 endeksi kapanış fiyatları arasındaki ilişki. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 43, 1-12.
• Öztürk, S. ve Sezen, S. (2018). Ekonomik büyüme ile işsizlik arasındaki ilişkinin analizi: Türkiye örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(41), 1-14.
• Park, J. ve Ratti, R.A. (2008). Oil price shocks and stock markets in the U.S. and 13 European countries. Energy Economics, 30(5), 2587-2608. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2008.04.003
• Sandal, M., Çemrek, F. ve Yıldız, Z. (2017). BIST 100 endeksi ile altın ve petrol fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisinin incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(3), 155-170.
• Sarı, S. S. (2021). Amerikan 10 yıllık tahvil faiz oranlarına dayanılarak BIST 100 endeks tahmininde Ağaç Tabanlı regresyon modelleri uygulaması. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(2), 225-238. https://doi.org/10.51945/cuiibfd.1000827
• Shan Hu, J.W., Chung Hu, Y. ve Chien, J. (2016). Elucidating the relationship among EUA spot price, brent oil price and three european stock indices. Universal Journal of Accounting and Finance, 4(2), 53-72.
• Shayeganfar, F., Hölling, M., Peinke, J. ve Tabar, M.R.R. (2012). The level crossing and inverse statistic analysis of German stock market index (DAX) and daily oil price time series. Physcia A, 391 (1-2), 209-216. https://doi.org/10.1016/j.physa.2011.07.037
• Söylemez, Y. (2021). The causality relationship between energy prices and developed countries indices. Bussecon Review of Social Sciences, 3(2), 2687-2285. https://doi.org/10.36096/brss.v3i2.292
• Tonkal, F. (2014). Petrol piyasası ile BIST arasındaki ilişkinin analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Vatsa, P. ve Basnet, H.C. (2020). The dynamics of energy prices and the Norwegian economy: A common trends and common cycles analysis. Resources Policy, 68, 1-8. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2020.101791
• Vuran, B. (2009). IMKB 100 endeksinin uluslararası hisse senedi endeksleri ile ilişkisinin eşbütünleşim analizi ile belirlenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 39(1), 154-168.
• Vurur, N. ve Özen, E. (2020). Covid-19 salgınının cds primleri ile borsa endeksleri arasındaki ilişki üzerine etkileri: Başlıca Avrupa endeksleri için bir uygulama. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(Özel Sayı), 97-117. https://doi.org/10.30784/epfad.810614
• Wei, H., Kumail, S., Rizvi, A., Ahmad, F. ve Zhang, Y. (2020). Resource cursed or resource blessed? The role of investment and energy prices in G7 countries. Resources Policy, 67, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2020.101663
• Wen, X., Wei, Y. ve Huang, D. (2012). Measuring contagion between energy market and stock market during financial crisis: a copula approach. Energy Economics, 34(5), 1435–1446. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2012.06.021
• Yavuz, A.E. ve Sağlam, A. (2020). Petrol şoklarının BIST 100 endeksi üzerine etkisi. Journal of Economics and Financial Researches, 2(2), 156-172.
• Yemelyanov, O., Symak., A. Petrushka., T. Lesyk, R. & Lesyk, L. (2018). Evaluation of the adaptability of the Ukrainian economy to changes in prices for energy carriers and to energy market risks. Energies, 11, 1-34. https://doi.org/10.3390/en11123529
• Yıldırım, E. (2016). Enerji fiyat şoklarının hisse senedi piyasasına etkisi: BIST örneğinde asimetrik nedensellik ve etki-tepki analizi kanıtları. Uluslararası Yönetim, İktisat ve Ekonomi Dergisi, 12(12), 187-200.
• Yıldırım, E. (2018). Piyasalar arası etkileşim ve asimetrik nedensellik ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Yıldırım, M., Baytar, Y. ve Kaya, A. (2014). Enerji fiyatlarının sanayi sektörü hisse senedi fiyatları üzerindeki etkisi: Borsa İstanbul sanayi sektörü şirketleri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 4, 62-93.
• Yıldırım, H. ve Kesebir, M. (2019). Farklı büyüklükteki ekonomi ve finansal piyasalara sahip ülkelere ait borsa endeksleri arasındaki nedensellik ilişkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 249-259. https://doi.org/10.18069/firatsbed.538690
• Zeren, F. ve Güngör, S. (2021). BRICS-T borsaları ile altın ve brent petrol fiyatları arasındaki ilişkinin zamanla değişen nedensellik testi ile incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(4), 1453-1467. https://doi.org/10.32709/akusosbil.894863
• Zhang, W., He, X., Nakajima, T. ve Hamori, S. (2020). How does the spillover among natural gas, crude oil, and electricity utility stocks change over time? Evidence from North America and Europe. Energies, 13(3), 1-26. https://doi.org/10.3390/en13030727