Ana Dili Eğitimi Bağlamında Finansal Okuryazarlık: Bir Durum Araştırması

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 114 - 140, 28.09.2024

Mehmet Ali Bahar , Gizem Büyükdoğan , Mert Şen

Öz

Yaşam becerilerinden biri olan finansal okuryazarlık becerileriyle ilgili Türkiye’de gerçekleştirilen araştırmalar, katılımcıların bu beceride istenilen düzeyde olmadığına işaret etmektedir. Bu durum, bütün eğitim alanlarında olduğu gibi ana dili eğitiminde de finansal okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesi için çalışmalar yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Ancak Türkçe eğitiminin finansal okuryazarlık becerilerini geliştirme potansiyeli alan yazında ayrıca incelenmemiştir. Bu eksiklikten hareketle gerçekleştirilen bu araştırmada Türkçe eğitiminin kişilerin finansal okuryazarlık becerilerini geliştirmeye elverişlilik durumunu çok yönlü olarak ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda durum araştırması deseniyle yürütülen bu araştırmada, Türkçe öğretmenleri ve öğretmen adaylarının konuya ilişkin kavramsal bilgi birikimi, görüş, gözlem ve önerileri derlenmiştir. Çalışmada katılımcıların önemli bir bölümünün finansal okuryazarlık kavramının içlemine ilişkin ayrıntılı bilgi sahibi olmadığı, öğretim programı ve ders kitaplarını yeterli görmediği, çoğunlukla yaşamla ilişkilendirilmiş, metin temelli ve kavram öğretimi ağırlıklı bir yolla Türkçe derslerinde finansal okuryazarlığı geliştirmeyi önerdikleri saptanmıştır. Çalışmada ulaşılan bulgular doğrultusunda sürmekte olan ana dili eğitiminin finansal okuryazarlık becerilerini geliştirmede yeterli olmadığı söylenebilir. Çalışma ana dili eğitiminde finansal okuryazarlık becerilerini gündeme getiren ilk araştırma olması ve araştırma grubunun çeşitlendirilmesiyle öne çıkmakta, bu becerinin ana dili eğitiminde geliştirilmesi için geliştirilen önerileriyle dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

finansal okuryazarlık, ana dili eğitimi, işlevsel okuma

Etik Beyan

Bu çalışma gerek Erciyes Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler etik kurulu gerek Milli Eğitim Bakanlığının izinleriyle gerçekleştirilmiştir.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

TÜBİTAK 2209-A 1919B012114058

Teşekkür

TÜBİTAK ve Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesine bu çalışmanın gerçekleştirilmesi için sağladıkları olanaklardan dolayı teşekkür ederiz.

Financial Literacy in The Context of Mother Tongue Education: A Case Study

Öz

A study conducted in Turkey on financial literacy skills, which is one of life skills, indicates that participants are not at the desired level in this skill. This situation necessitates studies to improve financial literacy skills in mother tongue education as in all educational fields. However, the potential of Turkish language education to develop financial literacy skills has not been examined in the literature. This study aims to reveal the suitability of Turkish language education to develop people's financial literacy skills in a multidimensional way. Consequently, in this study, which employed a case study design, the conceptual knowledge, opinions, observations, and suggestions of Turkish teachers and prospective teachers on the subject were collated. The study revealed that a significant proportion of the participants lacked detailed information about the concept of financial literacy, considered the curriculum and textbooks to be inadequate, and proposed developing financial literacy in Turkish lessons in a manner that is largely associated with life, text-based, and concept teaching. In accordance with the findings of the study, it can be concluded that the current mother tongue education is inadequate for the development of financial literacy skills. The study is notable for being the first to prioritize financial literacy skills in mother tongue education, for its diverse research group, and for its recommendations for the advancement of this skill in mother tongue education.

Anahtar Kelimeler

financial literacy, mother tongue education, functional reading

Proje Numarası

TÜBİTAK 2209-A 1919B012114058

Kaynakça

• Ağırman, Ensar - Akyol, Şeyda. Finansal Okuryazarlık. Bursa: Ekin Yayınevi, 1. Basım, 2019.
• Altaş, Gökben. “Yatırımcı Seferberliği Arama Konferansı Sonuç Raporu”. Sermaye Piyasasında Gündem 177 (2012), 7-14. https://tspb.org.tr/yayinlar/sermaye-piyasasinda-gundem-mayis-2012/?sayfanumarasi=7#pdf.
• Avşar, Mustafa. Yüksek Öğretimde Öğrencilerin Girişimcilik Eğilimlerinin Araştırılması, Çukurova Üniversitesinde Bir Uygulama. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Bahar, Mehmet Ali. “Ortaokul Türkçe Öğretim Programında İçerik”. Türkçe Öğretmeninin Rehberi Öğretim Programı. ed. Serkan Aslan - Nil Didem Şimşek. 71-108. Ankara: Anı Yayıncılık, 2021.
• Balcı, Ali. Sosyal Bilimlerde Araştırma. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 10. Basım, 2013.
• Barış, Serap. “Finansal Okuryazarlık ve Bütçeleme Davranışı: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. TESAM Akademi Dergisi 3/2 (2016), 13-38.
• Barmaki, Nahid. Üniversite Öğrencilerinin Finansal Okuryazarlık Düzeylerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma: Hacettepe Üniversitesi Örneği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Bayrakdaroğlu, Ali - Bilge, Serenay. “Finansal Eğitimin Finansal Okuryazarlık Üzerindeki Etkisi: Muğla İlinde Kadınlara Yönelik Bir Araştırma”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi 19/2 (2018), 98-119.
• Bayram, Seliha Seçil. Finansal Okuryazarlık ve Para Yönetimi Davranışları: Anadolu Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Uygulama. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Bilgin, Nuri. Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi Teknikler ve Örnek Çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi,3. Basım, 2014.
• Bilici, Mustafa Recep - Çevik, Saygın. Financial Literacy and Cash Holdings in Turkey. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 2022. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/debd3f3d-9e30-4892-86d9- a6e221a1c3c7/2202wp.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-debd3f3d-9e30-4892-86d9-a6e221a1c3c7-o1QhHvO.
• Bozkurt ,Eda vd. “Türkiye'de Tasarruf ve Finansal Okuryazarlık Üzerine Bir Araştırma”. Elektronik Sosyal Biilimler Dergisi 18/72 (2019), 1580-1605. https://doi.org/10.17755/esosder.518727.
• Büyükşalvarcı, Ahmet vd. “Türkiye’de Lisans Düzeyinde Finans Eğitim Konuları: Eğiticimler ve Uygulayıcıların Görüşleri Kapsamında”. Ege Academic Review 11/3 (2011), 479-486.
• Brown, Martin vd. “Culture and Financial Literacy: Evidence from a Within-Country Language Border.” Journal of Economic Behavior and Organization 150 (2018), 62-85. https://doi.org/10.1016/j.jebo.2018.03.011.
• Chen, M. Keith. “The Effect of Language on Economic Behavior: Evidence from Saving Rates, Health Behaviors, and Retirement Assests.” American Economic Review 103/2 (2013), 609-731. http://dx.doi.org/10.1257/aer.103.2.690.
• Çalık, Muammer - Sözbilir, Mustafa. “İçerik Analizinin Parametreleri” Eğitim ve Bilim 39/174 (2014), 33-37. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.3412.
• Çatır, Ozan vd. “Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Girişimcilik Eğilimlerinin Belirlenmesine Yönelik Ampirik Bir Çalışma”. Electronic Journal of Vocational Colleges 5/5 (2015), 105-114.
• Çifçi, Musa. “Dil Öğretimi”. Dil ve Edebiyat Öğretim Yöntemleri. ed. İsmet Çetin. 107-158. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2010.
• Çifçi, Musa. Türkçe Öğretiminin Sorunları”. Türkçenin Çağdaş Sorunları. ed. Gürer Gülsevin - Erdoğan Boz. 77-134. Ankara: Gazi Kitabevi, 2006.
• Çifçi, Musa” İleri Okuma Ders Notları”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı Türkçe Eğitimi Bilim Dalı Doktora Programı, 2011.
• Diri, Naim Çağlar - Arı, Sertaç. Örneklerle Finansal Okuryazarlık. Ankara: İKSAD Yayınevi, 1. Basım, 2020.
• Er, Fikret vd.. “Lisans Eğitim Programlarının Finansal Okuryazarlık Düzeyine Etkisinin Araştırılması: Türkiye Örneği”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14/4 (2014), 113-126. https://doi.org/10.18037/ausbd.00957.
• Ergün, Kutlu - Serel, Alpaslan. “Üniversite Öğrencilerinin Finansal Okuryazarlığı: Balıkesir Üniversitesi Örneği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 8/2 (2019), 1385 – 1410. https://doi.org/10.15869/itobiad.560067. FO-DER, Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği. Türkiye Finansal Okuryazarlık Araştırması II. Dönem Raporu, 2021. https://www.fo-der.org/turkiye-finansal-okuryazarlik-arastirmasi-ii-donem-raporu/
• G20, Group of 20, Italian G20 Presidency Third Finance Ministers and Central Bank Governors Meeting Communiqué, 9-10 July 2021. https://zoek.officielebekendmakingen.nl/blg-994331.
• Glesne, Corrine. Nitel Araştırmaya Giriş. çev. ed. Ali Ersoy-Pelin Yalçınoğlu, Ankara: Anı Yayıncılık, 5. Baskı, 2015.
• Gök, Benan - Çoşkun, Ali. “Z Kuşağının Finansal Okuryazarlık Eğilimlerinin İncelenmesine İlişkin Bir Araştırma”. International Journal of Cultural and Social Studies 6/1 (2020), 356-366.
• Güneş, Firdevs. “Okur-Yazarlık Kavramı ve Düzeyleri”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 27/2 (1994), 499-507. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000368.
• Hepgül, Ayşe. “Bir Sosyal Bilim Araştırma Yöntemi Olarak İçerik Analizi”. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 18/1 (2002), 1-12.
• Ho, Maxwell Chun Sing - Lee, Lin Hui Daphnee. “Financial Literacy: The Impact of The Foreign‑Language Effect on Risk‑Taking Values, Financial Attitudes, and Behavior of Hong Kong Secondary Students” Asia-Pasific Edu Res 32 (2023), 485-496. https://doi.org/10.1007/s40299-022-00670-5.
• Karahasan, Fatoş. Gençlerde Finansal Okuryazarlık Araştırması-2018. Bankalararası Kart Merkezi, 2018. https://bkm.com.tr/wp-content/uploads/2015/06/finansal-okuryazarlik.pdf.
• Karakurum Ozdemir, Kamer vd. “Financial Literacy in Developing Countries”. Social Indicators Research 143 (2019), 325-353. https://doi.org/10.1007/s11205-018-1952-x.
• Karataş, Çiğdem. Finansal Okuryazarlığın Geliştirilmesinde Merkez Bankalarının Rolü ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İçin Bir Değerlendirme. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, İletişim ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Yeterlik Tezi, 2017. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/dca9d54c-7424-4901-97e3-6361caf964f3/TEZ-%C3%87%C4%B0%C4%9EDEM+KARATA%C5%9E.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-dca9d54c-7424-4901-97e3-6361caf964f3-m3fBagn.
• Mandell, Lewis. “Financial Education in High School”. Overcoming the Saving Slump: How to Increase the Effectiveness of Financial Education and Saaving Programs. ed. Annamaria Lusardi. 257-279. Chicago: University of Chicago Press, 2008.
• MEB, Millî Eğitim Bakanlığı. Türkçe Dersi Öğretim Programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, 2019. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=663.
• MEB, Millî Eğitim Bakanlığı. PISA 22 Türkiye Raporu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, 2023. https://pisa.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_12/05125555_pisa2022_rapor_051223.pdf.
• Merriam, Sharan. B. Nitel Araştırma. çev. Selahattin Turan. Ankara: Nobel Yayınevi, 3. Basım, 2013.
• OECD. Organisation for Economic Co-operation and Development. National Accounts of OECD Countries. 2010 https://doi.org/10.1787/na_vol_1-2010-en-fr.
• OECD, Organisation for Economic Co-operation and Development. Financial Education in Schools. International Network on Financial Education, 2012. https://www.oecd.org/finance/financial-education/FinEdSchool_web.pdf.
• OECD, Organisation for Economic Co-operation and Development. PISA 2012 Results: Students and Money: Financial Literacy Skills for the 21st Century (Volume VI), Programme for International Student Assessment, OECD, 2014. http://dx.doi.org/10.1787/9789264208094-en.
• OECD, Organisation for Economic Co-operation and Development. PISA 2022 Assessment and Analytical Framework, PISA, OECD (2023), https://doi.org/10.1787/dfe0bf9c-en.
• Soyuçok, Mehmet. Ortaokul Türkçe Öğretim Programlarının İşlevsel Okuma Açısından İncelenmesi. Uşak: Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• S&P, Standart & Poor’s, Financial Literacy Around the World: Insihts From The Standard & Poor’s Rating Services Global Financial Literacy Survey, 2014. (Hazırlayan Klapper, L. vd.). https://gflec.org/wp-content/uploads/2015/11/3313-Finlit_Report_FINAL-5.11.16.pdf.
• TEB, Türk Ekonomik Bankası 2014 Finansal Okuryazarlık ve Erişim Endeksi Raporu. 2014. https://www.teb.com.tr/upload/PDF/aile%20akademisi%20erisim%20endeksi%20raporu/foe_endeks_rapor_2014.pdf.
• TEB, Türk Ekonomik Bankası 2015 Finansal Okuryazarlık ve Erişim Endeksi Raporu, 2015. https://www.teb.com.tr/upload/PDF/aile%20akademisi%20erisim%20endeksi%20raporu/2015_finansal_okuryazarlik_ve_erisim_endeksi_raporu.pdf.
• TEB, Türk Ekonomik Bankası 2016 Finansal Okuryazarlık ve Erişim Endeksi Raporu, 2016. https://www.teb.com.tr/upload/PDF/aile%20akademisi%20erisim%20endeksi%20raporu/2016_finansal_okuryazarlik_ve_endeksi_raporu.pdf
• TEB, Türk Ekonomik Bankası 2017 Finansal Okuryazarlık ve Erişim Endeksi Raporu, 2017. https://www.teb.com.tr/upload/PDF/aile%20akademisi%20erisim%20endeksi%20raporu/TEB_FOE_Rapor_2017_12_29_online.pdf.
• TEB, Türk Ekonomik Bankası 2018 Finansal Okuryazarlık ve Erişim Endeksi Raporu, 2018. https://www.teb.com.tr/upload/PDF/TEB-FOE-Rapor-2018_website.pdf
• TEB, Türk Ekonomik Bankası 2020 Finansal Okuryazarlık ve Erişim Endeksi Raporu, 2020. https://www.teb.com.tr/UPLOAD/PDF/2021/TEB-FOE-ve-Dijital-Olgunluk-Rapor-2020_Kamu.pdf.
• TEB, Türk Ekonomik Bankası 2022 Finansal Okuryazarlık ve Erişim Endeksi Raporu, 2022. https://www.teb.com.tr/UPLOAD/PDF/2023/TEB-FOE-ve-Dijital-Olgunluk-Rapor-2022-Kamu-Paylasimi.pdf
• TEDMEM, Türk Eğitim Derneği Düşünce Kuruluşu. Temel Bir Yaşam Becerisi: Finansal Okuryazarlık, 2016. https://tedmem.org/mem-notlari/degerlendirme/temel-bir-yasam-becerisi-finansal-okuryazarlik.
• Thieroff, Rolf. “On the Areal Distribution of Tense-Aspect Categories in Europe”. Tense and Aspect in the Languages of Europe, ed. Östen Dahl, 309-328. Berlin: Mouton de Gruyter, 2000.
• Tüzel İşeri, Emel. 22. Yüzyılda Eğitim. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 1. Basım, 2018.
• Ültay, Eser vd. “Sosyal Bilimlerde Betimsel İçerik Analizi”. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi 10, 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703
• Williams, Toni. “Empowerment of Whom and for What? Financial Literacy Education and the New Regulation of Consumer Financial Services”. Law & Policy 29/2 (2007), 226-256. https://doi.org/10.1111/j.1467-9930.2007.00254.x
• Yıldırım, Ali -Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 5. Basım, 2006.
• Yıldırım, Gülten - Öztürk, Cemil. “Ekonomi Okuryazarlığı ve Eğitimine İlişkin Alan Uzmanı”. Erciyes Journal of Education 1/2 (2017), 1-22. https://doi.org/10.32433/eje.362123.
• Yılmaz , Hülya - Kaymakçı, Turgay. “Finansal Davranışlar ve Finansal Okuryazarlık İlişkisi”. Akademik Hassasiyetler 8/15 (2021), 141-164.